خبرگزاری مهر - گروه هنر: فیلم سینمایی «مزار شریف» در حالی به اکران خود ادامه می دهد که علی رغم موضوع قابل اعتنا، استفاده از تکنیک های مدرن صنعت سینما و شرایط خاص تولید بنا به دلایل جانبی چون همزمانی اکران بایک فیلم خاص و اظهار نظرات عامدانه برخی منتقدان و مسئولان آنطور که باید دیده نشد. کارگردان این اثر معتقد است شائبه های سفارشی ساختن «مزار شریف» در فروش هم بی تاثیر نبود اما از نظر بازیگر فیلم، حتی کسانی که مخالف این قصه هستند در حسن کار شک ندارند و «مزارشریف» برای دیده شدن وقت زیادی دارد. بخش اول این میزگرد به شرایط تولید فیلم و تاثیر ظهور صنعت در سینما پرداخته شد اما در بخش دوم و پایانی این نشست با عوامل فیلم بیشتر در رابطه با محتوای اثر و مسایل بازیگری گفتگو کردیم. یکی از نکات جالب توجه این بحث توجه مهتاب کرامتی به نقش پر رنگ زن در سینمای ایران است که شنیدن سخنانش خالی از لطف نیست.
* در نگاه کلی، شرایط امروز سینمای ایران چقدر اجازه بلندپروازی را به فیلمساز می دهد؟
منوچهر شاهسواری: همیشه مشکلات جانبی در سینمای ما وجود داشته و به پشت صحنه فشار آورده اند. جدا از بحث تکنیک شیوه های تولید اندازه تولید را معلوم می کند. ما نمی توانیم خیلی فیلم های تخیلی و خاص بسازیم چون تنوع بصری، موضوعی و ساختاری نداریم، محدود شدیم به فیلم های آپارتمانی و موضوعات معدود اجتماعی. چون تنوع موضوعی کم است بین آنچه در سینما باقی مانده مردم کمدی را ترجیح می دهند تا دست کم دو ساعت از وقت خود را بخندند. از طرفی هم دایره تجهیزات محدود است، هم تعداد تماشاگران سینما ثابت. یک فیلم بین حرفه ای بعد از یک مدت متوجه می شود که در یک لوکیشن چند فیلم و سریال حضور داشته اند. این ها بلندپروازی را برای فیلمساز محدود می کند.
* کمی هم به فیلم و کاراکترها بپردازیم. سلمای «مزارشریف» حرف های زیادی برای گفتن داشت اما قبل از آن ایفای این نقش توسط مهتاب کرامتی مقدماتی داشت که شاید بخشی از آن ریسک بود. نگران مشکلاتش نبودید؟
مهتاب کرامتی: دقیقا چالشی بود که ابتدا سعی داشتم از آن پرهیز کنم چون نگران بودم ادای لهجه را نتوانم آنطور که باید انجام دهم و ممکن بود به خاطر من کار دیگران هم آسیب ببیند. من خودم را تکه ای از یک پازل می دانستم و باید درست سر جایم قرار می گرفتم تا زحمات کل گروه زیر سوال نرود اما احساس کردم اگر بشود و همه چیز خوب پیش برود تجربه خوبی به دست خواهم آورد. خوشبختانه کارگردان و سایر عوامل پیش از اینکه من به گروه ملحق شوم فکر همه چیز را کرده بودند و وقتی کار من آغاز شد همه چیز در یک فضای آرام و صمیمانه اتفاق افتاد و نگرانی هایم از بین رفت.
ضمن اینکه گریم چهره و طراحی لباس کمک هایی بودند که باعث شد به خودم اطمینان کنم از طرفی چون لوکیشن در تهران نبود من و معلم لهجه ام شبانه روز کنار هم بودیم و توانستم بیشتر تمرین داشته باشم.
* زن ها به همان اندازه که در جامعه حضوری موثر دارند از سینما هم سهم می برند به خصوص در ژانرهای سیاسی که ظاهری مردانه دارند زن ها می توانند عناصر سازنده تری باشند. چرا «مزارشریف» جای بیشتری برای سلما باز نکرد؟
کرامتی: کاملا موافقم و به نظر من شاید حتی حضور سلما در این فیلم، پررنگ تر نشان دادن ماجراهایی که بین شاهسون و این زن در طول هم مسیر بودنشان رخ می دهد و اتفاق هایی از این دست تماشاچی را بیشتر ترغیب می کرد. حضور زن یکی از اصلی ترین عناصر در سینماست به شرطی که درست به آن توجه شود نه اینکه به عنوان یک مانکن ظاهر شود. «مزار شریف» به درستی به مقوله زن در سینما پرداخت اما کاش شرایط به گونه ای بود که می شد بیشتر به این مهم، توجه شود.
کارگردان با دلایلی منطقی از این امر پرهیز کرد و من هم به ایشان احترام گذاشتم. به هر حال آقای شاهسون در قید حیات است و ممکن بود سوء برداشت های غیر منطقی برای او مشکلاتی را رقم بزند که خیلی خوشایند نبود.
اما نمی توان از نظر دور داشت که برخی المان ها کمک کننده هستند تا تماشاگر برای دیدن یک فیلم سینمایی علاقه بیشتری نشان دهد. دلم می خواست این داستان به شکل دیگری امکان اجرا پیدا می کرد هر چند که در شرایط سخت تولید همیشه آنچه که ما می خواهیم اتفاق نمی افتد. من دوست داشتم پرداخت بیشتر به ماجرای روابط انسانی و دیالوگ های شان همه چیز را روشن تر کند اما فرصت همین قدر بود و تلاش کردم در همین فرصت محدود کارم را درست انجام دهم.
* انتخاب های متفاوت شما قطعا در ادامه روند بازیگری هم تفاوت هایی خواهد داشت. تصور شما از آینده حرفه تان چیست؟
کرامتی: همیشه دنبال کار متفاوت هستم تا حرفی برای گفتن داشته باشد. اگرچه این تصمیم مشکلات خاص خود را دارد اما اذیتم نمی کند چون با خودم کنار آمدم و دشواری هایش را پذیرفتم. خوشحالم بعد از «فرزند چهارم» این دومین فیلم ضدجنگی است که بازی می کنم. به نظرم بخشی از رسالت هر بازیگر همین است که به دنیا بگوید جنگ اتفاق خوبی نیست و به هر شکل و در هر نقشی که می تواند مهربانی را در دنیا ترویج دهد.
به هر حال هرچه جلوتر می روم کار برای من هم سخت تر می شود چون توقعی که از خودم دارم بالاتر می رود و بالطبع شاید مردم هم دوست داشته باشند کار متفاوت تری ببینند. این مدت فیلمنامه های آپارتمانی که پیشنهاد می شود را می خوانم اما احساس می کنم هیچ جذابیتی برای من ندارند. به همین خاطر صبر می کنم تا یک پیشنهاد جدید در حد اتفاق و تجربه یادگیری های بیشتر برایم فراهم شود.
* مصائب پروژه هایی از این دست شاید هربازیگری را پای کار نگه ندارد. لحظاتی بود که خستگی مانع ادامه همکاری شود؟
کرامتی: وقتی صبوری کل گروه را دیدم احساس کردم جایی برای رفتارهایی که در حالت عادی ممکن است در شرایط سخت از خود نشان دهیم وجود ندارد. کارگردان بعد از سال ها صبوری شرایطی فراهم کرد تا این فیلم به نتیجه برسد با مدیریت درست تهیه کننده پروژه ای در این ابعاد به بهترین نحو تولید شد و حضور حسین یاری که چندماه همیشه با لبخندش به دیگران هم انرژی می داد. خداوند واقعا کمک کرد بتوانم کنار تک تک اعضای این گروه مسئولیتم را به پایان برسانم.
حسن برزیده: حالا که صحبت به اینجا رسید وظیفه خودم می دانم در مورد مهتاب کرامتی یک مساله را بازگو کنم. تا قبل از این پروژه از نظر من این بازیگر در زمره هنرمندان خانمی بود که به سختی می توانستم او را در شرایط بغرنج و تنگناها تصور کنم زمانی هم که به «مزارشریف» دعوت شد بابت شرایط دشواری که داشتیم برخی اوقات عذاب وجدان می گرفتم ولی همان روزهای اول نظرم تغییر کرد و امروز در توصیف او می گویم هنرمند خانمی است که واقعا مردانه پای کار می ایستد.
اواسط کار یکی از بچه ها به من گفت پای خانم کرامتی که چند وقت پیش عمل کرده بود آسیب دیده است و حالش خوب نیست اما از من خواست به کسی نگویم و از من خواست به روی خودم نیاورم. من هم پیش اشان رفتم و حالش را پرسیدم اما هیچ گلایه ای نکرد و علی رغم میل من سکانس را فیلمبرداری کردیم.
* پس لحظه های خاص پشت صحنه زیاد تجربه کردید.
حسن برزیده: اگرچه فیلمنامه «مزارشریف» را خودم نوشتم و کارگردانی اش کردم اما یک سکانسی دارد که هربار می بینم من را تحت تاثیر قرار می دهد آن هم صحنه ای است که مهتاب کرامتی درحالی که گاری را می کشید از برگشتن مهربانی به مردم می گوید. در شرایط سخت جغرافیایی؛ اجرای درست و فوق العاده این بازیگر و تمام تمرکزی که در رعایت لهجه روی مونولوگ طولانی خود داشت حس و حالی در فیلم ایجاد کرد که واقعا ستودنی است.
* خانم کرامتی شما هم خاطره ای در ذهن تان هست؟
مهتاب کرامتی: در یکی از روزهای فیلمبرداری به آقای برزیده گفتم آرزو داشتم این صحنه ها در افغانستان فیلمبرداری شود چون آن وقت همه چیز ملموس تر بود. مدت کمی بعد از این صحبت از هرات با من تماس گرفتند و برای جشنواره زنان هرات دعوتم کردند. متوجه شدم دوستان افغانستانی فیلم را دیده و خوششان آمده بود. متاسفانه نتوانستم برای امسال هماهنگ کنم اما امیدوارم بتوانم سال دیگر در مراسم شان حضور داشته باشم. این نشان می دهد اگر فیلمی رسالتش را درست انجام دهد حتما دیده می شود. در غیر این صورت امکان نداشت با من تماس بگیرند.
حضور شما در یونسف ممکن است در اکران جهانی «مزار شریف» موثر باشد؟
مهتاب کرامتی: افراد بسیاری از من می پرسند در یونیسف چه کار می کنم. همیشه هم این توضیح را می دهم که حضور من هم می تواند در حد یک سمت باقی بماند و هم می تواند در موردش کار شود. من دومی را انتخاب کردم و معتقدم مردم ما را می شناسند و به خاطر صمیمیتی که با ما دارند به حرف های ما بیشتر از سخنرانی های یک سمینار جدی گوش می دهند. من هم وظیفه خودم می دانم موضوعی که در «مزارشریف» مطرح شد به گوش تعداد بیشتری از مردم دنیا برسد و در این زمینه هر کاری که از دستم برآید انجام می دهم.
چنین سوژه هایی تاریخ مصرف ندارند. هر روز به شکل وحشیانه ای عده ای در این دنیا ما را بهت زده می کنند. حتی ادبیاتشان به قدری غیر انسانی است که باید رفتارشان را به چشم زنگ خطر نگاه کرد. تهدیدهای شان را باید جدی گرفت. حرف «مزار شریف» این است، مهم نیست کدام سوی مرز قرار داریم خدا کند بتوانیم کنار هم و با مهربانی زندگی کنیم. دغدغه اصلی من رساندن پیام های ضد جنگ به همه مردم دنیاست. یک خبر خوب هم اینکه درصدد راه اندازی کمپین ملی صلح هستیم. این فضا فرصت خوبی است که با اکران «مزار شریف» بتوانیم حرف مان را به گوش مردم بیشتری برسانیم.
و اما حرف آخر؟
منوچهر شاهسواری: تک تک بچه ها برای این گروه یک نعمت بودند. حسین یاری خیلی اهل گفتگو نیست اما زحماتش را نمی توان کتمان کرد. به جرات می توانم بگویم کسی مثل او مناسب نقش نبود. حدود ۴۰۰ نفری که در این پروژه بودند همچنان همدل و صمیمی باهم در ارتباطند و این بزرگترین حسن کار محسوب می شود. از مراقبت های روانی دوستان سازمان سینمایی هم نباید چشم پوشید و همچنین حوزه هنری که پشتیبان ما بود و اینکه یادمان باشد سینمای ایران حق بزرگی به گردن کشور دارد.
حسن برزیده: ما از هر دو جناح به سفارشی ساختن متهم شدیم اگرچه «مزارشریف» واقعا اینگونه نبود و این واکنش ها قطعا در فروش فیلم هم تاثیر می گذارد اما هرجا که احساس کنم کاری درست به من سفارش می شود از انجامش ابایی ندارم و برای هر کس که جانش را در خدمت مملکتش گذاشته هرکاری بتوانم انجام می دهم.
مهتاب کرامتی: این فیلم تازه متولد شده است و قرار نیست به این زودی کارش پایان یابد. کسانی هم که با عناد برخورد می کنند در خوبی این فیلم شک ندارند.
گفتگو از محیا رضایی