خبرگزاری مهر - گروه استانها- علیرضا نوری کجوریان: وجود معادن در بالادست، پایین‌دست و عرصه غار، اسپهبد خورشید غار افسانه‌ای را در معرض نابودی و تخریب قرار داده است. غار اسپهبد خورشید در موقعیت جغرافیایی N۳۵۵۹۳۶ و E۵۳۰۴۱۲ در استان مازندران واقع است، این غار، در ارتفاعات و تنگه تلاقی دو رود دوآب واقع‌شده و به‌وسیله غارشناسان ایرانی در سال ۱۳۳۵ کشف‌شده است.
غار به شکل تالاری ساده و دایره‌ای شکل است و این غار طاقی ازجمله طاق‌های معروف جهان به شمار می‌رود، این غار بر سینه خطیر کوه قرار داشته و در متون تاریخی به نام طاق عایشه گرگیلی دژ نیز خوانده‌شده است، در زبان مردم منطقه سوادکوه این غار به نام لاپ کمر معروف است، همچنین مردم روستای خطیر کوه و روستاهای اطراف این غار را به نام دیوکالی به معنای غار دیو می‌شناسند.
قلعه اسپهد خورشید در مسیر جاده فیروزکوه و خطیر کوه، جاییکه محل برداشت معادن شن و ماسه استان مازندران محسوب می‌شود قرارگرفته است و برداشت‌های بی‌رویه سال‌های اخیر باعث شده بولدوزرهای حفاری شن و ماسه به کوه اسپهد خورشید نزدیک‌تر شوند.
به اعتقاد کارشناسان میراث فرهنگی، این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که در کل کشور هنوز مشکل تعیین حریم حل‌نشده و قلعه اسپهبد خورشید هم از این قاعده مستثنا نیست، به‌طوری‌که اطراف قلعه حفاری شن و ماسه به‌وضوح دیده می‌شود
به اعتقاد کارشناسان میراث فرهنگی، این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که در کل کشور هنوز مشکل تعیین حریم حل‌نشده و قلعه اسپهبد خورشید هم از این قاعده مستثنا نیست، به‌طوری‌که اطراف قلعه حفاری شن و ماسه به‌وضوح دیده می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی مازندران در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه در بخش تبلیغات برای اسپهبد خورشید کاری نکردیم، اما بیش از این نباید فرصت سوزی کرد، می‌گوید: در اولین فرصت باید غار اسپهبد را از آلودگی بصری خارج کرد.
دلاور بزرگ نیا خواستار توجه ویژه راه و شهرسازی در بخش حریم راه‌های منتهی به غار اسپهبد خورشید شد و از مدیرکل صنعت، معدن و تجارت مازندران درخواست کرد در خصوص تعطیلی معادن بلورین و شن و ماسه در زیر پای این غار اقدام فوری صورت گیرد.
بزرگ نیا از محققان خواست تا مسیر نصب تابلو غار را شناسایی و به میراث فرهنگی اعلام کنند تا نسبت به تغییر محل تابلو و نصب تابلوهای جدید اقدام شود.
درعین‌حال، احمد باوند پژوهشگر سوادکوهی نیز در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر، بابیان اینکه اسپهبد یک اثر طبیعی و تاریخی است و از دو منظر باید به آن نگاه کرد، افزود: طاق این غار جز بزرگترین طاق‌های طبیعی است، از طرف دیگر به خاطر وجود سازه‌های معماری که در دل غار و طاق بناشده، جز میراث تاریخی ماست و کمتر اثری در ایران چنین قابلیتی راداراست.
غار اسپهبد خورشید در محاصره معادن
وی به عوامل تخریب غار اشاره کرد و گفت: وجود معادن بلورین در بالادست غار با آن انفجارهای سرسام‌آور، وجود معدن شن و ماسه در پایین‌دست و عرصه حریم غار، وجود میدان تیر پادگان آموزش دوآب، حفاری‌های غیرمجاز و نبود تابلوهای راهنمای گردشگری در سوادکوه از گدوک تا هفت تن (برای نمونه تابلوی اسپهبد درجایی غیر کارشناسانه نصب شد) ازجمله عامل‌های اساسی تخریب این غار ارزشمند است.
باوند با اشاره به اینکه ما نمی‌خواهیم اسپهبد بیش از این مورد جراحی قرار گیرد، گفت: خواسته زیادی نداریم، اما اخیراً شاهدیم زیر غار کیجا کرچال هم معادن در حال بهره‌برداری هستد.
مدیرکل صنعت، معدن و تجارت مازندران نیز در پیگیری خبرنگار مهر درباره غار اسپهبد خورشید می‌گوید: بارها از علاقه‌ام به حفظ میراث و تاریخ گفتم و معتقدم معادن جایگزین دارد، ولی میراث ندارد.
محمد محمد پور گفت: ازآنجاکه آثار تاریخی و فرهنگی در مناطق مختلف عرصه‌های طبیعی مستقر هستند هماهنگی و مشارکت محیط‌زیست، منابع طبیعی، راه و شهرسازی و دیگر دستگاه‌های مرتبط برای احیا و بازسازی میراث فرهنگی ضروری است.
درحالی‌که مدت‌هاست بخش‌های مرتبط در حال مذاکره و مکاتبه تعیین حریم قلعه اسپهبد خورشید هستند اما هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده است
درحالی‌که مدت‌هاست بخش‌های مرتبط در حال مذاکره و مکاتبه تعیین حریم قلعه اسپهبد خورشید هستند اما هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده است، این در حالی است که قلعه اسپهد خورشید یک کوه سنگی است که در کمرکش ارتفاع بالا یک غار طبیعی دارد که یکی از مهم‌ترین غارهای جهان با دیواره‌های سنگی به شمار می‌رود.
غار اسپهبد خورشید از جمله غارهای با دیواره سنگی جهان است که اکنون در محاصره معادن مجاز و غیرمجاز قرار گرفته است و حیات این غار افسانه ای مستلزم رفع نگرانی های فراروی و اتخاذ تصمیم اساسی برای حفظ این میزاث باستانی است تا به سرنوشت دیگر بناهای میراثی کشور و استان دچار نشود.
مازندران بیش از دو هزار اثر تاریخی، طبیعی و گردشگری دارد.