گروه بین الملل - عبدالحمید بیاتی: از ابتدای سال جاری میلادی و با افزایش میزان مرگ و میر پناه جویانی که به امید بهره مند شدن از فردایی بهتر راهی اروپا می شدند نگاه ها اندک اندک متوجه موضوع پناه جویان شد و نهایتا وضعیت پناه جویان به گونه ای شد که اروپا خود را در برابر یک بحران بزرگ دید.
دلیل اصلی گسترش بحران پناه جویان تحریکی بود که از سوی برخی کشورهای خاص همچون آلمان ایجاد شده بود اما افزایش بی سابقه مردمی که به امید وعده های کشورهای غربی خانه و کاشانه خود را رها کرده و راه سفر به اروپا را در پیش گرفته بودند موجب شد تا پیش بینی های سیاست گذاران اروپایی در این خصوص اشتباه از آب درآید.
بررسی نقشه هایی که پناه جویان با استفاده از آنها خود را به اروپا می رسانند نشان می دهند در این مورد نیز همانند مورد انتقال تروریست ها به سوریه، ترکیه نقش یک پایانه را بازی می کند. یعنی بیش از نیمی از کسانی که قصد مهاجرت به اروپا را دارند در ابتدا خود را به ترکیه رسانده و سپس توسط قاچاقچیان انسان به یونان و یا قبرس منتقل شده و از آنجا راهی دیگر کشورهای اروپایی می شوند.
به اعتقاد کارشناسان انتخابات اول نوامبر برای حزب اردوغان به منزله حیات و ممات است. از این رو اردوغان تلاش دارد به هر نحوی به بازسازی نقش خود و ارتقای محبوبیت حزبش بپردازد. بدیهی است که حضور آنگلا مرکل در آستانه انتخابات بر همین راستا بوده استدر این میان ترکیه برای خلاص شدن از بحران آوارگان سوری از یک سو و همچنین تحت فشار گذاشتن اروپا از سوی دیگر مخفیانه اقدام به تسهیل امر انتقال پناه جویان به اروپا کرده و همین امر موجب شده تا کشورهایی که اکنون با بحران پناه جویان مواجه هستند از ترکیه بخواهند تا اقدامات خود را برای کنتزل پناه جویان و جلوگیری از عزیمت آنها به اروپا بیشتر کند.
در همین رابطه «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان، روز یکشنبه شنبه ۲۶ مهرماه به ترکیه سفر کرد و با مقامات این کشور در مورد بحران پناه جوایان به گفتگو نشست.
سفر مرکل به آنکارا در حالی انجام شد که وی اصلی ترین مخالف پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا است و همین امر در سال های گذشته تنش هایی را میان برلین و آنکارا بوجود آورده بود.
سودجویی دو طرفه
در این میان هر چند مرکل از سفر به ترکیه به دنبال هدفی خاص و آن اطمینان حاصل کردن از همراهی بیشتر آنکارا با اروپا در خصوص بحرن آوراگان بود اما سیاست گذاران ترکیه و در صدر آنها «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه، به دنبال آن بود تا از سفر مرکل به آنکارا استفاده سیاسی کرده و موجبابات تقویت جایگاه حزب عدالت و توسعه را پیش از انتخابات پارلمانی اول نوامبر فراهم کند.
به اعتقاد کارشناسان انتخابات اول نوامبر برای حزب اردوغان به منزله حیات و ممات است. از این رو اردوغان تلاش دارد به هر نحوی به بازسازی نقش خود و ارتقای محبوبیت حزبش بپردازد. بدیهی است که حضور آنگلا مرکل در آستانه انتخابات بر همین راستا بوده است.
آنگلا مرکل به عنوان بانوی آهنین اروپا و به عنوان قدرتمند‌ترین شخصیت سیاسی قاره اروپا وارد ترکیه شد. حضور وی حتی برای یک روز برای اردوغان به همان میزان که می‌تواند در بردارنده امتیازات خاص و تبلیغی باشد، برای شخص آنگلا مرکل توأم با ریسک بود. زیرا رؤسای کشورهایی مانند آلمان، بریتانیا، فرانسه که به عنوان شخصیتهای برجسته و قدرتمند جهان سیاست به شمار می‌آیند، به هیچوجه تمایلی به سفر به کشورهایی که در آستانه انتخابات هستند، از خود نشان نمی‌دهند و آن را به عنوان جنبه تبلیغی کشور مدعو بر می‌شمارند. گرچه این تصمیم حالت مکتوبی ندارد ولی در عرف سیاسی آنان تا به امروز رعایت شده است.
بنابراین در این چنین شرایطی چرا مرکل به ترکیه سفر کرد؟
آنگلا مرکل با وقوف به اینکه حضورش در استانبول بستر تبلیغ سیاسی را برای اردوغان و حزبش فراهم خواهد آورد، تمایل دارد که ترکیه را در چانه زنیهای پیوسته خود بعد از شروع جریان پناهجویان سوری مهار سازد.
ترکیه بروز هر تحرک نظامی در نزدیکی مرزهای خود را دلیلی بر عزیمت غیر قابل کنترل پناهجویان سوری به ترکیه دانسته و از همه مهم‌تر از شکل گیری منطقه‌ای کردنشین که می‌تواند مناطق جنوب و جنوب شرقی ترکیه را از لحاظ امنیتی و مرزی به مخاطره اندازد، احساس بیم کرده است.
به همین جهت سیل عظیم پناهجویان به اروپا مناسب‌ترین فرصتی بوده است که آنکارا آن را به عنوان وسیله معامله و چانه زنی با اروپا قرار داده است. آنگلا مرکل در نظر دارد ضمن رهایی از سیل پناهجویان سوری و حتی سایر مهاجران قاچاقی، ترکیه را به صورت کمپ رو باز پناهجویان قرار دهد. برای نیل به این هدف نیاز است که اردوغان تدابیر لازم را برای ممانعت از خروج سوری‌ها از ترکیه به عمل آورد.
وجود اخباری در خصوص همکاری ترکیه با گروههای توریستی داعش و النصره ، وجود شرایط غیر دمکراتیک و محدود ساختن فعالان رسانه‌ای، ایجاد بحران بعد از خاتمه مذاکرات صلح میان کرد‌ها و دولت و همچنین وقوع انفجارهای انتحاری در ماههای گذشته و بیش از همه شکست تحلیل و تفسیر سیاسی دولت در خصوص سوریه و ورشکستگی ناشی از آن باعث شده‌اند که دولت ترکیه در چانه زنی سیاسی با جامعه اروپا و استفاده از موقعیت آنگلا مرکل نهایت بهره برداری را بنمایدچنانچه ترکیه تمایلی به اقامت پناهجویان سوری داشته باشد، جامعه اروپا نیز آنجا را منطقه‌ای امن برای اقامت و زندگی پاهجویان معرفی خواهد کرد. به عبارتی نام بردن از ترکیه به عنوان منطقه امن، به معنی آن است که ترکیه نسبت به حقوق انسانی پایبند بوده و کشوری دموکراتیک می‌باشد. صد البته اگر ترکیه به صورت حقوقی به منطقه‌ای امن معرفی شود، بسیاری از پناهجویان سوری که اکنون در دروازه‌های اروپا هستند، به سهولت امکان بازگشت به ترکیه را خواهند یافت که این امر برای جامعه اروپا مهم جلوه می‌کند.
از سوی دیگر حزب عدالت و توسعه در آستانه انتخابات از این قضیه نهایت بهره برداری لازم را خواهد کرد و جلوی انتقادات علیه ترکیه نیز گرفته خواهد شد. چنین ابتکاری خواهد توانست مهر تأییدی بر تبلیغ در دور اندیشی مسئولان حزب اردوغان خواهد زد و مدعی تجلی روح دمکراسی در ارکان حزب خواهند شد. از سوی دیگر ترکیه بر اساس توافق احتمالی اقدام به تقویت یگانهای دریایی خود در دریای اژه کرده و مسیر حرکت پناهجویان را از ترکیه به یونان خواهد گرفت و بار مالی ناشی از مهاجرت که یونان را درگیر ساخته و به تبع آن جامعه اروپا را از نظر مالی و سیاسی تحت فشار قرار داده است، رو به کاهش خواهد گذاشت.
پناه جویان سودآور برای اروپا و ترکیه
بر اساس آنچه گفته شد برای ترک ها پناه جویان کارت برنده در بازی سیاسی برای امتیاز گرفتن از آلمان در آستانه انتخابات تلقی می‌شود.
از سوی دیگر اتحادیه اروپا در برابر درخواست های ناتمام آنکارا نخستین واکنش خود را نشان داده و بررسی موجود طرح عضویت ترکیه در جامعه اروپا را به بعد از انتخابات ۱ نوامبر موکول کرد. با توجه به اینکه نقشه راه ارائه شده از سوی کمیسیون اروپا در برگیرنده مفادی در خصوص ترکیه نبوده است، طرح آن در شرایط کنونی شکستی دیگر برای آنکارا محسوب می‌شد.
اتحادیه اروپا امسال نیز یکبار دیگر متنی را تهیه کرد که نه تنها تعهدات و مقیدات حقوقی با خود ندارد که متن تدوین شده تلاش دارد که بار مسئولیت پناهجویان سوری را به نحوی از انحاء بر دوش ترکیه بگذارد. اما در این میان آنکارا بر آن است که با هیجان جریان پیوستن به اتحادیه اروپا و یا اخذ امکانات مختلف از آن وارد مرحله انتخاباتی شود که برای حزب عدالت و توسعه بسی حائز اهمیت است.
وجود اخباری در خصوص همکاری ترکیه با گروههای توریستی داعش و النصره ، وجود شرایط غیر دمکراتیک و محدود ساختن فعالان رسانه‌ای، ایجاد بحران بعد از خاتمه مذاکرات صلح میان کرد‌ها و دولت و همچنین وقوع انفجارهای انتحاری در ماههای گذشته و بیش از همه شکست تحلیل و تفسیر سیاسی دولت در خصوص سوریه و ورشکستگی ناشی از آن باعث شده‌اند که دولت ترکیه در چانه زنی سیاسی با جامعه اروپا و استفاده از موقعیت آنگلا مرکل نهایت بهره برداری را بنماید.
بر اساس همین چانه زنی است که آنکارا با استفاده از بحران پناهجویان توانسته است سه شرط را به راحتی بر دوش اتحادیه اروپا بگذارد. الف) موکول کردن افشای گزارش سالانه اتحادیه اروپا از ماه اکتبر به بعد از انتخابات ۱ نوامبر که در برگیرنده انتقادات لازم از ترکیه بوده است. ب) افزایش دادن میزان کمک مالی اروپا به یک میلیارد که گفته می شود در نتیجه مذاکرات روز گذشته به بیش از سه میلیارد یورو رسید. ۳) برداشته شدن اعمال ویزای شنگن که «فریدون سینیرلی اوغلو» وزیر خارجه فعلی ترکیه آن را رسماً اعلام کرده است.