گروه بین الملل-احسان محمدی *: پیروزی حزب لیبرال کانادا در انتخابات فدرال کانادا ۲۰۱۵، علاوه بر تغییرات در برخی سیاست های داخلی کانادا، منجر به برخی تغییرات و تفاوت جدی در سیاست خارجی کانادا خواهد شد. یکی از مهم ترین این تغییرات، روابط دیپلماتیک کانادا با جمهوری اسلامی ایران خواهد بود.
حزب پیروز و حاکم لیبرال با توجه به این که به طور نسبی به سیاست های تاریخی و سنتی کانادا در بی طرفی نسبی گرایش بیش تری دارد و نوع نگاهی که به ایران و نقش و جایگاه آن در منطقه و جهان دارد، در مسیر بازسازی روابط دیپلماتیک کانادا با جمهوری اسلامی ایران گام برخواهد داشت. حزب لیبرال کانادا به رهبری «جاستین ترودو» (فرزند نخست وزیر شهیر کانادا) برعکس حزب محافظه کار بر رهبری «استفن هارپر» که در مواضع و سیاست های صهیونیستی، افراط گرایانه، جنگ طلبانه، ضد ایرانی، اسلام هراسانه و غیر سازنده خود در جهان مشهور بود، مواضعی نسبتا منطقی، سازنده و غیرجنگ طلبانه در موضوعات داخلی، منطقه ای و بین المللی دارد.
اخیرا هم مواضع همراه با حسن نیت جاستین ترودو درباره ایران با انتقاد و حمله شدید استفن هارپر نخست وزیر سابق کانادا مواجه شده است. حزب لیبرال چه در زمانی که دولت در سایه بود و چه سالیان اخیر که دولت سایه هم نبود و در جایگاه سوم احزاب قرار داشت، همواره منتقد اصلی سیاست های داخلی و خارجی هارپر بود. موضوع ایران، رژیم صهیونیستی، موضوعات منطقه ای و بین المللی، حضور نظامی کانادا در کشورهای عضو ائتلاف ضد داعش، محیط زیست و مقوله مهاجرین و ... از جمله حوزه هایی بود که در آن حزب لیبرال منتقد جدی محافظه کاران بود.
لیبرال ها معتقدند محافظه کاران نقش تاریخی و سنتی کانادا به عنوان یک کشور غیر جانب گرا را نادیده گرفته اند و با حمایت های بی چون و چرا از رژیم صهیونیستی عملا بخشی از حاکمیت خود را به این رژیم واگذار کرده اند و این موضوع را به شدیدترین حالت مورد انتقاد قرار داده اند. این دیدگاه در میان نخبگان و اندیشمندان کانادایی هم طرفدار زیادی داشته است و آنان معتقدند اصول و ارزش های کانادا توسط محافظه کاران زیر پا گذاشته شده است.
وابستگی و تعهد هارپر، نخست وزیر و «جان بیرد» وزیر خارجه کانادا به رژیم صهیونیستی به حدی بود که برخی هارپر را سفیر دوم اسرائیل در اتاوا و وزارت خارجه کانادا را سفارت دوم رژیم صهیونیستی در اتاوا می خواندند. جملاتی از سوی هارپر چون «منافع ملی اسرائیل به اندازه منافع ملی کانادا مهم است» یا جمله جان بیرد وزیر امور خارجه که «اسرائیل جایگاه ویژه ای در قلب من دارد» تنها جلوه هایی از علاقه وافر دولت سابق کانادا و علت انتقاد و اعتراض لیبرال ها و نارضایتی نخبگان و دانشگاهیان کانادایی است.
در طول مدت ۹ سال اخیر همواره دولت محافظه کار استفن هارپر به اقدامات ضد ایرانی خود معروف بوده است. به طور ویژه از سال ۲۰۱۲ تحریم های فرا قطعنامه ای کانادا علیه جمهوری اسلامی ایران گسترش یافت. در این ۹ سال همواره شاهد حمایت فوق العاده از جریان ها و گروه های اپوزیسیون از جمله منافقین، سلطنت طلبان و ... بوده ایم که اوج آن خارج کردن منافقین از لیست رسمی سازمان های تروریستی کانادا بود که قبلا در سال ۲۰۰۶ توسط حزب حاکم وقت یعنی لیبرال ها در لیست مذکور قرار داده شده بود. پیامد این اقدام قانونی شدن اقدامات سازمان منافقین در کانادا از آن روز بوده است و این که دیگر حمایت ای مالی از منافقین در زمره جرایم قضایی کانادا قرار نگرفت.
در آگوست ۲۰۱۲ جان بیرد، وزیر امور خارجه کانادا در نامه ای به بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد از وی خواست از سفر به ایران برای شرکت در اجلاس جنبش عدم تعهد صرف نظر کند. در همان سال بانک تی دی (TD Bank) کانادا، به دنبال اعمال تحریم‌های اقتصادی دولت فدرال کانادا علیه جمهوری اسلامی ایران، اقدام به بستن حساب‌های بانکی تعداد قابل توجّهی از ایرانیان مقیم کانادا کرد.
این اقدام بانک تی دی توسط دولت کانادا مورد حمایت قرار گرفت. اما اوج اقدامات ضد ایرانی هارپر و دولتش در ۷ سپتامبر ۲۰۱۲ اتفاق افتاد که اتاوا در اقدامی یک جانبه روابط دیپلماتیک کانادا با جمهوری اسلامی ایران را قطع کرد. وزیر امور خارجه کانادا، جان بیرد، طی بیانیه‌ای رسمی تعطیلی سفارت این کشور در تهران را اعلام کرد و برای دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران در کانادا مهلت پنج روزه برای ترک خاک کانادا تعیین کرد. وی، همچنین، اعلام کرد که کانادا ایران را بزرگترین تهدید برای صلح و امنیت جهانی می‌‌داند.
رئیس و نخست وزیر رژیم صهیونیستی در پیام‌هایی جداگانه از کانادا و شخص استفن هارپر، نخست وزیر، به خاطر این اقدام تشکر کردند. این اقدام افراطی و نسنجیده کانادا با انتقادات کارشناسان و صاحب نظران در کانادا و جهان مواجه شد. کانادا در همان روز بر اساس مصوبه عدالت برای قربانیان قانون اساسی این کشور، جمهوری اسلامی ایران را رسما در لیست کشورهای حامی تروریسم قرار داد.
قرار دادن ایران در لیست کشورهای حامی تروریسم این پیامد را داشت که اگرچه بر اساس قوانین کانادا همه کشور‌ها در کانادا دارای مصونیت هستند اما کانادا با قرار دادن جمهوری اسلامی ایران در فهرست کشورهای حامی تروریسم، عملا مصونیت ایران را لغو و امکان قانونی و حقوقی شکایت شهروندان کانادا از جمهوری اسلامی ایران در دادگاه‌های این کشور را فراهم کرد. در ادامه دولت هارپر در موضعی عجیب و بی سابقه انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال ۲۰۱۲ را مثبت ارزیابی نکرد و از آن به عنوان یک نمایش خیمه شب بازی یاد کرد و در همراهی رژیم صهیونیستی مخالف مذاکرات هسته ای و به نتیجه رسیدن آن بود.
حال با روی کار آمدن دولت جاستین ترودو که عموما مواضع و اقدامات منطقی، سازنده و عقلانی داشته است و با عنایت به ترکیب کابینه وی که شامل افرادی عموما متخصص با مواضع عموما سازنده می شود، قطعا دولت ترودو با اعتقاد با اصول و ارزش های کانادایی و درک نقش و جایگاه جمهوری اسلامی ایران در مسیر بازسازی روابط کانادا با جمهوری اسلامی ایران گام برمی دارد و تلاش می کند ضمن جبران مسیر غیرعقلانی، خصمانه و یک جانبه گرایانه هارپر، با اقداماتی چون بازگشایی سفارت کانادا در تهران و سایر اقدامات لازم، رفته رفته از سردی روابط دو کشور بکاهد و ضمن عادی سازی روابط، زمینه را برای آینده ای روشن در روابط دو کشور فراهم کند.
* موسس و رئیس سابق انجمن فرهنگ ایران در دانشگاه کارلتون کانادا