به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «جستارهایی در تاریخ نگاری معاصر» به جریانها و رویکردهای تاریخ نگاران انقلاب اسلامی می‌پردازد و ویژگی هر جریان و رویکرد را در قالب مقاله یا گفتگوی انتقادی به صورت تفصیلی بیان می‌کند.
این کتاب از سه بخش مقالات، گفتگوها و ضمایم تشکیل شده است. تاریخ نگاران بی طرف، تاریخ در میانه داستان و واقعیت، نگرش شناسی تاریخ نگاری انقلاب اسلامی، شوونیسم شاهنشاهی و یهودی گرایی، تاریخ نگاری در عصر پهلوی، تاریخ نگاری توجیهی پهلوی ها، تاریخ نگاری چپ در ایران، اشراف برای خود تاریخ می نویسند، صف بندی ها در تاریخ نگاری مشروطه، مشکلات تاریخ نگاری معاصر ایران، ارزیابی وضعیت فرهنگ نامه نویسی در سازمان تبلیغات اسلامی، ادبیات خاطره شفاهی غالب شده است، همدلی و تعامل؛ ضرورت تاریخنگاری انقلاب اسلامی، نظریه رسمی تاریخی، ضرورت اتقان و استناد در زندگی نامه غیرداستانی و گونه‌ها و نگرشهای زندگی نامه مستند، عناوین مقالات و یادداشتهای نویسنده در بخش اول کتاب هستند.
در بخش دوم گفتگوهایی درباره جریانهای تاریخ نگاری انقلاب اسلامی، ماهیت، دیدگاهها و راهبردهای تاریخ نگاری انقلاب اسلامی، بررسی موضع مورخ در تاریخ نگاری، ادوارد براون استراتژیست استعمار و کتاب «حدیث پیمانه» در بوته نقد آمده است.
در بخش ضمائم هم نقد محمود کاشانی بر کتاب درسی دبیرستان و پاسخ توکلی به این انتقادات و نگاهی به دانشنامه امیرالمومنین(ع) زیر نظر استاد محمد محمدی ری شهری آمده است.
توکلی جریانهای فعال در عرصه تاریخ نگاری معاصر ایران را به ۸ دسته تقسیم می کند و ویژگیهای هر یک از این جریانها را به تفصیل بیان می کند: ۱. تاریخ نگاران موافق پهلوی (شامل تاریخ نگاری پهلوی‌ها، تاریخ نگاری سفرا و سیاستمداران غربی، تاریخ نگاری خادمان جدا شده و تاریح نگاری تجاری نویسی)، ۲. تاریخ نگاری مخالفان رژیم پهلوی (شامل تاریخ نگاری اسلامگرایان، تاریخ نگاری ملی گرایان، تاریخ نگاران چپگرا)، ۳. تاریخ نگاری محققان خارجی و نویسندگان حامی انقلاب اسلامی، ۴. تاریخ نگاری دانشگاهی، ۵. تاریخ نگاری روشنفکری، ۶. راهی برای پژوهش در تاریخ، ۷. نظریه رسمی تاریخی، بایسته‌ها، موانع و مشکلات، ۸. همدلی و تعامل؛ ضرورت تاریخ نگاری انقلاب اسلامی.
نویسنده در بخشی از کتاب می‌نویسد: «پدیده‌های تاریخی و سیاسی از منظر هر نویسنده با عقاید ویژه او تجزیه و تحلیل می‌شود و یکسان دیدن منظرهای نویسندگان، خیلی مطابق با واقع نیست. این درست است که بزرگان تاریخنگاری و اساتید علم تاریخ تأکید می‌کنند که مورخ باید بیطرف باشد و این امر یک ضرورت در امر تاریخنگاری است، اما همیشه هم، طرفیت مورخ به آن معنا نیست که بیان خلاف واقعی صورت گیرد.»
توکلی در ادامه می‌نویسد: «بحث ما در بررسی مقوله نگرش‌شناسی تاریخی به این فرضیه برمی‌گردد که هیچ مورخ و گوینده‌ای در بیان حوادث تاریخی بیطرف نیست. در این‌که مورخ باید بیطرف باشد به لحاظ ایده‌‌آلی، حرف درستی است، ولی به لحاظ علمی و عملی، غالباً مورخان دارای موضع هستند و بی‌طرفی مورخ، کمتر پذیرفتنی است. بنابراین لازم است به واسطه بازکاوی و بازشناسی، گرایش‌های نویسندگان تاریخ معاصر مشخص گردد.»
چاپ اول کتاب «جستارهایی در تاریخ نگاری معاصر ایران» در ۳۴۴ صفحه، قطع رقعی و قیمت ۱۳۰۰۰ تومان به جامعه فرهنگی و علمی عرضه شده است.