خبرگزاری مهر، گروه استانها: از میان الگوهای مختلف سازمان‌دهی تولید، خوشه‌های صنعتی حدود سه دهه است که با اتکا بر سرمایه‌های قوام‌یافته صنعتی و اجتماعی خود، نقش قابل‌توجهی در سازمان‌دهی زنجیره تولید صنایع کوچک و متوسط شکل بازار، توزیع درآمد و ایجاد ثروت در مناطق متعددی از جهان داشته است.
سازمان توسعه صنعتی وابسته به سازمان ملل (یونیدو) از خوشه صنعتی بدین گونه یاد می‌کند: «خوشه سازی به شرکت‌های کوچک و متوسط کمک می‌کند تا قدرت‌هایشان را باهم ترکیب کنند تا بتوانند به کسب مزیت از فرصت‌های بازار و حل مشکلات معمولاً از طریق یک اقدام مشترک دست یابند» به‌طورکلی به نظر می‌رسد این بیان، بهترین تعریف برای خوشه‌های صنعتی باشد.
اما به عبارت ساده، خوشه صنعتی به مجموعه‌ای از واحدهای کسب‌وکار اطلاق می‌شود که در یک منطقه جغرافیایی و با یک گرایش صنعتی متمرکزشده و با همکاری و تکمیل فعالیت‌های یکدیگر به تولید و عرضه کالا و خدمات می‌پردازند و از چالش‌ها و فرصت‌های مشترک برخوردارند.
صنایع خوشه‌ای مزیت‌های زیادی دارند
صنایع خوشه‌ای نیز مانند هر پدیده‌ای مزایا و معایبی دارد و به نظر می‌رسد بسیج منابع مالی و انسانی و تسهیل تولید بزرگ‌ترین مزیت خوشه‌های صنعتی باشد از سوی دیگر ممکن است با مشکلات پیش‌بینی‌نشده‌ای مانند خشک‌سالی و حوادث غیرمترقبه نقاط ضعف این سیستم بیش‌ازپیش نمایان شود.
اما نکته قابل‌تأمل دراین‌بین آن است که در صنعت خوشه سازی، سرمایه‌گذاری به مراحل کوچک و با ریسک پایین تقسیم می‌شود و درنهایت بستر صعود و بالندگی شرکت‌های کوچک فراهم می‌شود و شرکت‌ها در خوشه، امکان انباشت سرمایه و مهارت‌ها را برای هم ناخواسته و یا آگاهانه به وجود می‌آورند اشاره داشت.
این امر به پائین آمدن ریسک سرمایه‌گذاری نیز کمک می‌کند از سوی دیگر رونق صنایع کوچک می‌تواند به اشتغال‌زایی نیز یاری رساند.
پسته دامغان خوشه‌ای صادر می‌شود
پسته را می‌توان گل سرسبد تولیدات شهرستان دامغان دانست محصولی که ۱۴هزار هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان را دربرمی گیرد و مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان سمنان درباره تشکیل خوشه‌های صنعتی ویژه صادرات این محصول در منطقه، گفت: برای توسعه پسته دامغان به «عنوان طلای سبز» و دارا بودن یک جایگاه ویژه و ممتاز در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی برنامه‌های بسیار خوبی در دستور کار قرار دارد.
محمدرضا صادقی با اشاره به اینکه خوشه سازی نوعی پوشش حمایتی از صنایع است، اضافه کرد: در حال حاضر ۳۸۸ خوشه کسب‌وکار در کل کشور شناسایی‌شده که از این تعداد مراحل توسعه ۴۷ خوشه به اتمام رسیده است و پروانه اتمام پروژه برای آن‌ها صادر و ۳۵ پروژه در حال پیاده‌سازی و هشت پروژه توسعه خوشه‌ای در مرحله انعقاد قرارداد است که می‌توان دریافت این مقوله به‌شدت در کشور در حال گسترش است.
وی خاطرنشان کرد: ۳۵ پروژه در حال پیاده‌سازی و هشت پروژه توسعه خوشه‌ای در مرحله انعقاد قرار دارد که پروژه خوشه پسته و تنقلات دامغان یکی از این پروژه‌ها است و امیدواریم با پایان پروژه توسعه، شاهد خوشه‌ای شناخته‌شده با سطح سرمایه اجتماعی بالا، افزایش اشتغال پایدار در منطقه و افزایش درآمد ذینفعان و توسعه صنایع وابسته به پسته با تکیه‌بر دانش فنی و بومی باشیم.
پسته دامغان به بازار قم راه پیدا می‌کند
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی استان سمنان درباره اهمیت خوشه‌های صنعتی، گفت: ازآنجاکه بخش مهمی از چرخه اقتصادی یک محصول را بازار فروش شامل می‌شود، لذا گروه توسعه خوشه پسته و تنقلات در راستای معرفی و توسعه صنعت پسته دامغان و یافتن بازارهای جدید برای محصول طلای سبز شرکت شهرک‌های صنعتی استان سمنان تلاش‌ها و اقداماتی چون رایزنی تجاری برای ورود پسته دامغان به بازار سوهان استان قم را در دستور کار خود قرار داده و به آن پرداخته است.
صادقی با تأکید بر لزوم گسترش روابط اقتصادی بین تولیدکنندگان دامغانی و صنایع سایر استانها، بیان داشت: در این راستا با سه تولیدکننده اصلی سوهان در استان قم رایزنی‌های تجاری صورت گرفت و هیئت تجاری از فعالان صنعت پسته شهرستان دامغان با اتحادیه سوهان‌پزان قم برای مبادلات تجاری، اقتصادی با حضور معاون صنایع کوچک و گروه توسعه خوشه تشکیل جلسه داد.
وی به مهم‌ترین اقدامات انجام‌شده از سوی گروه توسعه خوشه صنعتی پسته و تنقلات شهرستان دامغان پرداخت و افزود: انجام پروژه مطالعه امکان‌سنجی خوشه پسته و تنقلات، راه‌اندازی دفتر توسعه خوشه، انجام فاز مطالعه شناختی و تدوین سند برنامه عمل سال اول، انجام بازدیدهای میدانی متعدد از باغات و واحدهای فرآوری سطح استان و برگزاری نشست تبادل‌نظر با کارشناسان و فعالان صنعت پسته و انجام مطالعات و تحقیقات کتابخانه‌ای وسیع درزمینهٔ صنعت پسته از مهم‌ترین اقدامات انجام‌شده توسط گروه توسعه خوشه صنعتی پسته و تنقلات شهرستان دامغان است.
معاش۱۳هزار نفر در دامغان به پسته وابسته است
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، از وجود ۱۴ هزار هکتار باغ پسته در دامغان خبر داد و گفت: این شهرستان با داشتن بالغ‌بر ۱۴ هزار هکتار باغ پسته حدود ۷۷ درصد از سطح زیر کشت پسته استان را به خود اختصاص داده است.
سید حسن میرعماد با تأکید بر آورده مناسب تولید پسته برای بهره‌برداران بخش کشاورزی، بیان داشت: از هر هکتار باغ پسته در دامغان به‌طور متوسط حدود سه هزار کیلوگرم پسته تازه با خوشه در سال برداشت می‌شود.
وی افزود: خوشه پسته و تنقلات استان سمنان با حدود پنج هزار واحد باغی و بالغ‌بر۹۰ واحد سورتینگ و فرآوری به‌صورت سنتی، نیمه‌صنعتی و صنعتی در محدوده شهرستان‌های دامغان، شاهرود، گرمسار، سرخه، آرادان و میامی به‌صورت پراکنده و با مرکز جغرافیایی شهرستان دامغان فعالیت دارند.
وی افزود: حدود ۱۳ هزار نفر در استان سمنان به‌طور مستقیم در بحث کاشت و برداشت پسته به‌عنوان بهره‌بردار فعالیت دارند.
استان سمنان پنجمین تولیدکننده پسته ایران
مدیر جهاد کشاورزی استان سمنان با اشاره به پتانسیل ویژه استان در تولید محصولات باغی، گفت: وسعت کل باغات استان سمنان در حدود ۱۸ هزار هکتار برآورد شده که بیش از ۱۵ هزار هکتار آن را باغ‌های بارور شامل می‌شود.
میرعماد تصریح کرد: استان سمنان ازنظر تولید پسته جایگاه پنجم تولید را در کشور داراست و حدود پنج درصد کل پسته کشور را تولید می‌کند.
وی افزود: از کل محصول تولیدی پسته در استان سمنان بالغ‌بر ۵۰ درصد آن به‌صورت تازه خوری مصرف می‌شود و مابقی به‌صورت خشک و سپس روانه بازارهای داخلی و خارجی می‌شود.
کمیسیون تخصصی پسته در اتاق اصناف شکل گرفت
رئیس اتاق اصناف شهرستان دامغان نیز با اشاره به شکل‌گیری کمیسیون تخصصی پسته و خشکبار در اتاق اصناف این شهرستان، گفت: در بررسی‌های صورت گرفته توسط تیم توسعه خوشه مشخص شد که علی‌رغم شناخته شدن پسته دامغان به‌عنوان شاخص منطقه هنوز اتحادیه مشخصی برای این صنف وجود ندارد و فروشندگان پسته با مشکلات متعددی همچون نبود قیمت کارشناسی روبرو هستند.
ابوالفضل باقریان همچنین بیان داشت: در جلسه این کارگروه مقرر شد که با توجه به بالا بودن هزینه‌های تفکیک اتحادیه و نرسیدن تعداد فروشندگان پسته و خشکبار به تعداد قانونی برای تشکیل اتحادیه مجزا، نام اتحادیه خواربار و لبنیات‌فروشان به اتحادیه صنف فروشندگان پسته، خشکبار و خواروبار و لبنیات تغییریافته و کمیسیون تخصصی اتحادیه در خصوص پسته و خشکبار با حضور یک کارشناس از این بخش تشکیل و مسائل و مشکلات مربوط به آجیل و خشکبار پیگیری و بررسی شود.
وی افزود: برگزاری دومین جشنواره ملی پسته ایران- دامغان، راه‌اندازی سایت اینترنتی خوشه پسته و تنقلات، برگزاری همایش ملی رهیافت‌های علمی در صنعت طلای سبز (پسته)، آغاز به کار خط تولید جدید پایانه فراوری و بسته‌بندی مهمان‌دوست دامغان از مهم‌ترین اقدامات و فعالیت‌های انجام‌شده برای اجرای هر چه‌بهتر طرح خوشه پسته و تنقلات باهدف گام برداشتن و حمایت از محصول استراتژیک طلای سبز- پسته دامغان بوده است.
خوشه پسته در انتظار خوشه صنعتی
درنهایت به نظر می‌رسد اهمیت برداشت پسته از باغات بهره‌برداران، سرمایه‌گذاران و مسئولان استانی و شهرستانی در دامغان را مجاب می‌سازد تا برای ساماندهی وضعیت تولید، بسته‌بندی و صادرات طلای سبز، طرحی نو دراندازند که حمایت از خوشه‌های صنعتی می‌تواند یکی از راهکارهای این نوع حمایت باشند.
شهرستان دامغان ازلحاظ پتانسیل تولید پسته در وضعیت بسیار مناسبی قرار دارد و تأمین ۷۷درصد پسته استان سمنانی که در بخش تولید این محصول رتبه پنجم کشور را در اختیار دارد، امری نیست که بتوان به‌راحتی از کنارش گذشت آن‌هم در شرایطی که عدم اتکا به درآمدهای نفتی اصل نخست اقتصاد ایران اسلامی به شمار می‌رود.
درنهایت باید به انتظار نشست و دید که چه زمان خوشه‌های پسته با خوشه‌های صنعت گره می‌خورند و دراین‌بین نام پسته دامغان یک‌بار دیگر در عرصه داخل و خارج به جایگاه اصلی خود بازگردد.
خبرنگار سید علی میرعماد