خبرگزاری مهر - گروه استانها: گروه ارزیابی و انتخاب آثار بخش «فجراستانی» متشکل از حسین پاکدل، نادر برهانی‌مرند و آرش دادگر، پس از تماشای آثار متقاضی شرکت‌کننده در این بخش به اتفاق آرا ۱۴نمایش را برای حضور در مرحله نهایی بخش «فجر استانی» انتخاب کردند که قرار است در 7 استان از جمله استان فارس این جشنواره برگزار شود. در حالی منتخبین بیست و ششمین جشنواره تئاتر فجر فارس جایی در میان راه یافتگان به جشنواره تئاتر فجر استانی دیده نمی‌شوند که در میان 10 اثر استانی حاضر در جشنواره تئاتر فجر سال 94 که در پایتخت برگزار می شود هم اثری از آثار تئاتری‌های فارس نیبست.
حال سوال این است که استان فارس با وجود ۱۰۰ها گروه تئاتری فعال و ثبت شده و به رغم وجود سابقه درخشانش در حوزه تئاتر که از این خطه به عنوان خاستگاه هنر تئاتر ایران نام می‌برند، این غیبت را از چه منظری باید تحلیل کند؟
این سوال البته جواب‌های متفاوتی از سوی هنرمندان و مسئولین در پی دارد.
ساختارهای تئاتر فارس متزلزل است
یک فعال تئاتری که سرپرستی گروه نمایش پویا را برعهده دارد با بیان اینکه نخستین بار نیست از فارس گروهی در میان منتخبان جشنواره تئاتر فجر کشوری قرار نگرفته، علت این موضوع را تغییر سازمان جشنواره‌ها دانست و گفت: مدل انتخاب گروه‌ها برای راه یابی به این جشنواره تغییر یافته و دیگر از مسیر جشنواره منطقه ای نمی گذرد. دیگر اینگونه نیست که برگزیدگان منطقه اجازه حضور در جشنواره تئاتر فجر را بیابند.
هادی دشت پیما با بیان اینکه اینگونه نبوده که ضعف تنها منحصر به بیست و ششمین جشنواره تئاتر فجر استان فارس باشد، زیرا در گذشته نیز گروه‌های پیشکسوت هم بار‌ها نتوانستند به این رویداد راه پیدا کنند گفت: ضعف تئاتر در استان فارس ضعف در متن، بازیگری، تکنیک خوب و وجود آموزش نادرست است. آن‌ها که در این میان دارای توانمندی هستند به مرکز کوچ کرده‌اند ؛ مانند میلاد اکبرنژاد، امیررضا کوهستانی، آرش دادگر، پریسا مقتدی، طوفان مهردادیان یا دیگران ترجیح دادند برای پیگیری تئاتر به تهران بروند زیرا ساختارهای تئاتر فارس متزلزل است.
تئاتر به سوی سیاسی کاری روانه شده است
سید علی اصغر محدث که سال‌ها در کسوت بازیگر تئاتر با گروه‌های مختلف همکاری داشته معتقد است:این روزها امثال هنرمندانی که نامی در میان اهالی تئاتر فارس داشتند به جای پرداختن به هنر تئاتر به سوی سیاسی کاری روانه شدند.
کارگردان تئاترهای «آژانس» و «یک اتاق با دو در» از نوشته‌های استاد محمود ناظری، می‌گوید: نخستین دلیل عمده مشکلات تئاتر فارس این است که تمام افرادی که اندکی کار کرده‌اند به جای یک تشکل واحد به صورت جزیره‌ای کار می کنند کارگردانی بدون جذب و آموزش بازیگران نخبه فقط به حضور تعدادی اندک از آماتورهای حوزه بازیگری برای آثارشان می‌پردازند.
وی ادامه داد: تئاتر دنیای امروز دیگر عهد یونان و پرداختن به اسطوره‌های صرف نیست، بلکه مسایل عمیق اجتماعی از راه بازیگران زندگی ساز بر صحنه تقدیم مخاطب می‌شود، نه فقط صرف اینکه دیالوگ را حفظ باشیم و ازچپ صحنه به راست آن رویم و فقط برخیزیم و بنشینیم با این خیال که بازی کرده‌ایم و کارگردانی شده‌ایم.
وی مسئله مهم دیگر تئاتر فارس را برشمرد و گفت:مشکل دیگر ما از بین رفتن پژوهش در حوزه شخصیت‌پردازی بازی بازیگران است که بدون مطالعه عمیق، کنکاش لازم و حتی سیر و سلوک در نقش فقط به ظاهر بازی خود اکتفا می‌کنند در صورتی که کوچک‌ترین واژه در دهان یک بازیگر دارای رمز و رازهای پیچیده روان‌شناختی و کنش و واکنش و تعلیق و اوج و فرود است. اگر همه این‌ها بخواهد رعایت شود هر بازیگر دست کم نیاز به ماه‌ها اندیشه عمیق در سیر پیدا کردن شخصیت بازی خود را دارد.
بازیگری،کارگردانی و نویسندگی در استان تحلیل رفته است
محدث گفت: در پایان هر شخصیتی آغازی نهفته است که اگر آن‌را نفهمیم مخاطب را گیج کرده و تکلیف خود را با ما نخواهد دانست و این دقیقا همان لحظه ایست که مشکلات تئاتر فارس آغاز می‌شود. یعنی کارگردان، بازیگردانی نمی‌کند و بازیگر سعی بر همذات پنداری با لایه‌های روان‌شناختی نقش خود نمی‌کند و به دنبال پیشینه شخصیت‌پردازی نقش خود نمی‌رود و باعث آن می‌شود که جریان یک نمایش بر روی صحنه باورپذیر نشود. پس چگونه انتظار داریم مخاطب و شهروندان او را باور کرده و با آن نمایش به استحاله و همذات پنداری برسند. بنابراین به عقیده من معضل اصلی تئاتر فارس نداشتن سالن، امکانات، بودجه و یا فقط آموزش نیست بلکه بازی منِ بازیگر، کارگردانی منِ کارگردان و کمی نیز تقصیر عدم قلمفرسایی نویسندگان هنرهای نمایشی است.
حذف بخش منطقه‌ای جشنواره بین المللی تئاتر فجر مناسب نیست
در این باره اما رئیس انجمن نمایش فارس اگرچه اُفت کیفی نمایش‌های به صحنه رفته در جشنواره استانی را تایید می کند اما با توجه به مسائل پیش آمده در بیست و ششمین جشنواره تئاتر فجر فارس به بررسی عوامل این رویداد پرداخت و یادآور شد: مهم‌ترین علت را می‌توان حذف بخش منطقه‌ای جشنواره تئاتر فجر کشور دانست، زیرا گرچه تئاتر هنر زنده است و تمام خاصیت آن در اجرای زنده این هنر است، پس حذف این بخش (منطقه‌ای) مشکلات عدیده‌ای برای نمایش استانها بوجود می‌آورد.
امیر صادقی عدم تبادل دانش و تجربه میان مرکز و شهرستان‌ها و فراهم نبودن امکان اعزام جهت تماشای آثار فاخر مرکز را از دیگر عامل‌ها دانست و ادامه داد: نبود کارگاه‌های تخصصی با سرفصل‌های از پیش تعیین شده عاملی در عدم موفقیت هاست.
هرچند او در حالی این صحبت‌ها را مطرح می‌کند که استان فارس جزو معدود استان‌هایی است که تا کنون میزبان نمایش‌های معتبری از مرکز بوده است و نمونه‌اش اجرای نمایشی به کارگردانی حسن معجونی که به تازگی در این استان رقم خورد
وی در ادامه به نبود برنامه ریزی‌های بلند مدت برای آموزش‌های تخصصی هم اشاره کرد و گفت: فاصله بسیار زیاد تئاتر تجربی و آکادمیک و کناره گیری و کوچ هنرمندان و نخبگان این هنر از عوامل تاثیرگذار در این باره است که باید با برنامه ریزی دقیق از تکرار ناکامی‌ها جلوگیری کرد.
رئیس انجمن نمایش استان فارس با بیان اینکه برنامه ریزی و موضوعی برخورد کردن در تمامی موارد جشنواره تئاتر از ملزومات این بخش است، ادامه داد: درست انتخاب کردن بازخوان متون نمایشی، بازبین‌ها و به ویژه داوری داوراهای جشنواره در این مسیر راهگشاست. وقتی در جشنواره استانی یکی از آقایان داور با تمام احترامی که برای آن‌ها قائلم اجرای یک نمایش را در ۱۰ دقیقه نخست رها کرده و سالن نمایش را ترک می‌کند و وقتی به ایشان تذکر داده می‌شود، عنوان می‌کند که به گویش‌ها توهین شده در صورتیکه هیچ توهینی صورت نگرفته بود، این برخورد عملا باعث می‌شود آن نمایش بایکوت شود.
صادقی خواستار فکر اساسی در این باره شد و افزود: داوران جشنواره تئاتر فجر استانی باید از سوی اهالی تئاتر انتخاب شوند نه از سوی مرکز یا کسی تحمیل شوند. اگر توانستیم منطقی با چشمان باز و به دور از توهم تصمیم بگیریم، تئاتر به سمت و سوی مناسب می‌رود یا دست کم از منحرف شدن به راه خود باز می‌گردد. در غیر این صورت باید فاتحه تئاتر استان را خواند. دیگر زمان تحقیق و تفحص، دیدن و رفتن به سوی تئاتر مدرن است، نه اینکه روابط تئاتر را هدایت کند.
گفتنی است پیش از این اتابک نادری، مدیر هماهنگی تئاتر استانها در نشست رسانه ای که با حضور اهالی رسانه در خبرگزاری مهر برگزار شد به تشریح برنامه‌های استانی این دوره جشنواره تئاتر فجر پرداخت و گفت: طبق نظر سعید اسدی دبیر این دوره جشنواره تصمیم گرفتیم امسال جشنواره فجر استانی منتخبی از آثار برگزیده جشنواره استانی باشد که از این میان ۲ یا ۳ کار انتخاب شده و در بخش مرور حضور پیدا می‌کنند. همچنین استان ها می توانند کار خیابانی در جشنواره داشته باشند و این امکان نیز برای‌شان فراهم است که همزمان در استان‌شان فعالیت های جنبی چون نمایشگاه عکس، کتاب و ورک شاپ نیز برگزار کنند.
وی همچنین گفت:با این توصیف جشنواره مناطق حذف شده است و از این پس برگزیدگان جشنواره های استانی به جشنواره تئاتر فجر راه پیدا می کنند بر این اساس مدیرکل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان به عنوان رئیس جشنواره فجر استانی معرفی می شود که او نیز دبیر بخش استانی را انتخاب می کند. ما دوره های قبل را مورد آسیب شناسی قرار دادیم تا بتوانیم به ساختار نظام‌مندی از این دوره از جشنواره دست پیدا کنیم. امسال تئاتر استان ها باید مستقل تر تصمیم گیری کنند و در رویدادهای تئاتری سهیم باشند. حتی امسال استان ها مختار بودند که داوران جشنواره را خودشان از تهران یا شهرهای دیگر انتخاب کنند.
وی همچنین در بخش دیگری از سخنانش گفت:متاسفانه برخی تصور می کنند که رئیس مرکز هنرهای نمایشی، رئیس کل تئاتر ایران است و باید همه مسئولیت ها را برعهده بگیرد و همه بودجه ها و هزینه تئاتر استان ها نیز باید از طریق اداره کل هنرهای نمایشی تامین شود .در واقع این طور نیست و رئیس تئاتر و مسئول اول و آخر تئاتر در هر استان، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی هر استان است.
حالا باید دوباره نگاهی به ساختار نمایش در فارس انداخت و این سوال را مطرح کرد که چرا این استان با وجود ۱۰۰ها گروه تئاتری فعال و ثبت شده و به رغم وجود سابقه درخشانش در حوزه تئاتر که از این خطه به عنوان خاستگاه هنر تئاتر ایران نام می‌برند،در جشنواره تئاتر فجر چه استانی و چه سراسری جایی ندارد؟
خبرنگار: محمدحسین نیکوپور