خبرگزاری مهر، گروه استانها- ونوس بهنود: شاید اگر ۱۰ سال قبل از شهروندی سؤال می‌شد که تا چه میزان در مدیریت زندگی خود، قدرت تصمیم‌گیری و استدلال دارد و تا چه میزان خود را در زندگی شهری موفق و مؤثر می‌داند پاسخ مغایری به نسبت وضعیت فعلی که از شهر اردبیل مشاهده می‌شود، داشت.
هوای شهر در ساعاتی از روز سنگین می‌شود. تعداد خودروها آن‌قدر زیاد شده که فقط در ساعات پایانی شب و ساعات اولیه روز خیابان‌ها نفس راحت می‌کشند.
فشار ترافیک به روان شهروندان سرایت کرده و اغلب درگیری و اعصاب خرد چهره شهر را درمانده کرده است.
پیاده‌روها منظره زباله‌های به حال خود رهاشده است و این روزها حتی جانوران موزی نیز در جوی‌های آبی که شهرداری به‌تازگی بازسازی کرده دیده می‌شوند.
به‌جای خانه‌های ویلایی با حیاط‌های پر از گل و درخت، آپارتمان‌های مرتفع همه جای شهر را گرفته و برخی از همسایه‌ها از دیدی که همسایه به حیاط منزل یا حتی اتاق‌های خانه‌اش دارند به جد گله‌مندند.
در برخی مناطق شهری کوچک‌ترین امکاناتی ازجمله یک نانوایی، بقالی، مدرسه، مرکز بهداشت، یک مرکز فرهنگی هنری و غیره و غیره وجود ندارد.
بافت فرسوده شهری از یک‌سو و شهرک‌های ناقص‌الخلقه جدید از سوی دیگر تن شهر را فشرده کرده و در کوچه‌ها و خیابان‌هایی که از زیبایی ظاهری به‌سختی نشانه‌ای در بردارد هیچ آرامشی تداعی نمی‌شود.
از سویی کارشناسان یک ریز هشدار می‌دهند. می‌گویند اقلیم جغرافیایی، سبک‌های زندگی و تغذیه، نگرش‌ها و باورها و ویژگی‌های معیشتی مردمان هر منطقه موجب می‌شود در هر یک از مناطق جغرافیایی پراکنش بیماری خاصی بیشتر باشد. بطوریکه بیماری‌های قلبی عروقی، انواع سرطان‌ها، بیماری‌های جسمی حرکتی و به‌تازگی اضطراب در بین سنین پایین ازجمله بیماری‌هایی است که مبتلایان بسیاری در شهر اردبیل دارد.
شهری که پیش از آنکه مقدمات لازم را چیده باشد در سودای توسعه است.
تغییر محسوس الگوی بیماری‌ها
بیشترین نگرانی پزشکان از نسل جوان است. بطوریکه اضطراب و بیماری‌های نوپدید زندگی شهری دغدغه جدی به همراه داشته و این سؤال را ایجاد می‌کند که نسل جدید با این وسعت از مشکلات چگونه خواهد توانست زندگی مطلوبی را سپری کرده و آسایش شهرنشینی را تجربه کند.
نهادهای فرهنگی و بهداشتی از افزایش سطح اضطراب می‌گویند و اینکه بخش مهمی از این اضطراب خودساخته بوده و از شیوه‌های زندگی و روابط اجتماعی به افراد به‌ویژه جوان‌ترها و کودکان انتقال می‌یابد.
تا جایی که زندگی شهری با همه امکاناتی که دارد آن‌قدر قلبت را فشرده می‌کند که آرزو می‌کنی در یک روستای سرسبز به‌دوراز لپ‌تاپ و تلفن همراه و شبکه‌های مجازی کلبه چوبی از آن خود داشته باشی و درش را به روی هر چه تکنولوژی است ببندی.
اگر زمانی بیماری عفونی موجب مرگ‌ومیر شمار قابل‌توجه ساکنان یک منطقه می‌شد، در حال حاضر بیماری‌های مزمن ازجمله بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان‌ها هستند که رتبه‌های نخست مرگ‌ومیر در شهرها را از آن خود کرده‌انداین اظهارات که از سوی یکی از شهروندان اردبیلی مطرح‌شده است، در وضعیتی است که از سوی دیگر مهاجرت بی‌امان جان شهر را تنگ کرده و سکونتگاه‌های غیررسمی خود به معضل جدی شهر اردبیل تبدیل شده است.
علیرضا حق جو بابیان اینکه در طول روزی که آدم بیرون از خانه است با مشکلات بسیاری مواجه می‌شود، افزود: درواقع بسیاری از امکانات شهری خود به دردسر شهروند تبدیل شده است.
وی معتقد است همین موضوع موجب شده قدرت تحمل شهروندان کاهش یابد و درگیری‌ها و اعصاب خوردی ها به هر بهانه‌ای به وجود آید.
تحقیقات نشان می‌دهد الگوی بیماری‌ها از بیماری‌های عفونی به مزمن تغییر کرده و اگر زمانی بیماری عفونی موجب مرگ‌ومیر شمار قابل‌توجه ساکنان یک منطقه می‌شد، در حال حاضر بیماری‌های مزمن ازجمله بیماری‌های قلبی عروقی و سرطان‌ها هستند که رتبه‌های نخست مرگ‌ومیر در شهرها را از آن خود کرده‌اند.
سرطان‌هایی که از همین دود و دم خودروها، از تحرک پایین، تغذیه‌های نامناسب و اضطراب و آشفتگی روحی می‌خزد در زیرپوست و گوشت آدم‌ها و این روزها به‌عنوان یکی از عوامل مطرح در مرگ‌ومیر سطح استان اردبیل نیز مطرح می‌شود.
بطوریکه به عقیده عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی استان اردبیل الگوی بیماری‌ها به‌واسطه تغییر الگوی زندگی رو به تغییر است.
نتایج مطالعات ۸۰ نخبه در اردبیل
سعید صادقیه اهری در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: این دغدغه‌ها موجب شده تیم کارشناسی در اردبیل نسبت به‌ضرورت های یک زندگی سالم شهری مطالعه کرده و نظرات نخبگان حوزه‌های مختلف را دریافت کند.
مجموعه این نظرات که در قالب پرونده شهروند سالم، شهر پاک اردبیل طرح‌شده عصاره عقاید و پیشنهادات بیش از ۸۰ نفر متخصص است.
پرونده ذکرشده بعد از چند ماه مطالعه در خصوص مهم‌ترین نیازهای داشتن زندگی شاداب و سالم شهری به دستاوردهای مطلوبی رسیده است. بطوریکه نشان می‌دهد مشکلات امروز زندگی شهری بسیاری برآمده از ضعف برنامه‌ها و اشتباهاتی است که خود شهروندان به خود تحمیل می‌کند.
صادقیه بابیان اینکه یک‌سوم سرطان‌ها مربوط به مصرف کود و سم بیش‌ازحد و اندازه است این سؤال را طرح می‌کند که چرا بسیاری از بیماری‌هایی که درگذشته وجود نداشت یا اندک بود امروز مبتلایان بسیاری دارد.
وی افزود: به‌عنوان‌مثال اگر ۳۰ سال قبل در طبیعت عنصر کادمیوم وجود نداشت امروز مشاهده می‌شود و همین تغییر در محصولات مورد مصرف انسان مشکلاتی را در سلامتی وی به همراه داشته است.
این پزشک با استناد به نظرات محققان می‌گوید سلامتی صرفاً متأثر از مسائل پزشکی و بهداشتی نیست و ۵۳ درصد از آن به سبک زندگی برمی‌گردد.
صادقیه تأکید دارد که ۲۱ درصد از مسائل سلامتی به محیط‌زیست، ۱۰ درصد مراقبت‌های سلامت و ۱۶ درصد بیولوژی انسانی مرتبط است.
وی به مثالی در خصوص مصرف بیش‌ازپیش مواد شوینده اشاره کرد و افزود: مصرف همین مواد که وارد چرخه‌های زیست‌محیطی می‌شود آلودگی و مشکلات گسترده‌ای برای ساکنان کره زمین به‌ویژه در شهرها به همراه داشته است.
راه‌حل مغفول و بی‌توجهی نهادهای تأثیرگذار
بعد از هفت ماه مطالعه در خصوص سبک زندگی و بررسی تجربه کشورهای موفق این گروه تحقیقاتی به این نتیجه رسیده است که بسیاری از مشکلات فعلی را می‌توان به دست و تدبیر خود انسان حل کرد. حتی در همین شهر کوچک اردبیل که ۶۰۰ هزار نفر جمعیت دارد و هنوز کلان‌شهر نشده و در محاصره دود کارخانه‌های بزرگ قرار نگرفته است.
سلامتی صرفاً متأثر از مسائل پزشکی و بهداشتی نیست و ۵۳ درصد از آن به سبک زندگی برمی‌گرددعضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی استان معتقد است وقتی ما در خصوص انداختن یا نیانداختن زباله بر روی زمین و معابر به سطح مطلوب آگاهی نرسیم نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم در ادامه مشکلات بزرگ‌تری را حل‌وفصل کنیم.
وی بابیان اینکه در شهرها شهرداری‌ها محور سالم‌سازی محیط شهری هستند و هر سیاست‌گذاری می‌تواند زندگی شهروندان را متحول سازد، تأکید کرد: در حال حاضر ما برنامه‌هایی با صرف هزینه‌های گزاف برگزار می‌کنیم و می‌توان به‌سادگی به فرهنگ‌سازی گسترده و جلب مشارکت عمومی به بسیاری از اهداف دست یافت.
صادقیه تأکید دارد حتی دستگاه‌های اجرایی و کارمندان نیز می‌توانند الگوی مناسبی در این خصوص باشند و با رفتار مطلوب شهروندان را ترغیب به تغییر سبک زندگی کنند.
مطالعات صورت گرفته در سطح شهر اردبیل هرچند به علت‌ها و معلول‌های قابل‌توجهی رسیده است اما مغفول مانده و طی سال‌های اخیر هیچ استفاده‌ای از آن نشده است.
بطوریکه به گفته صادقیه این مطالعات در ترکیب قبلی شورای شهر اردبیل جهت عملیاتی شدن حتی موردپذیرش قرار نگرفت و مورد بی‌مهری بود.
در دور جدید نیز رئیس کمیسیون بهداشت و محیط‌زیست شهری شورای اسلامی شهر اردبیل در پاسخ به چرایی بی‌استفاده ماندن این مطالعات از وجود آن ابراز بی‌اطلاعی کرد.
ولی نعمتی به خبرنگار مهر گفت: بنده چنین مطالعاتی را دریافت نکرده‌ام و از زمانی که در ریاست کمیسیون هستم طرحی با این عنوان به دست ما نرسیده است.
نگاه مقطعی شهرداری به موضوع شهر پاک
ازجمله پیشنهادات عملیاتی این تیم تحقیقاتی استفاده از دوچرخه در شهرها برای کاهش بار سنگین انواع آلودگی بوده است.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی استان بابیان اینکه چاقی از معضلات زندگی شهرنشینی است، افزود: علاوه بر اینکه با استفاده از دوچرخه سروصدای محیط شهری کاهش می‌یابد، دود خودروها کمتر می‌شود و ترافیک کاهش پیدا می‌کند، دوچرخه‌سوار با یک ورزش سالم و بدون هزینه می‌تواند از چاقی‌های خطرناک در امان باشد.
پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری ازجمله طرح‌هایی است که به عقیده صادقیه باید در شهر اردبیل فضاسازی شود و حتی در شهرهای گردشگری ازجمله سرعین نیز می‌تواند تا حد قابل‌توجهی محیط‌زیست پاک را به دنبال داشته باشد.
طرحی که این محقق آرزو دارد در اردبیل گسترش پیدا کند نه تازگی بی تشابهی در دنیا دارد و نه دور از دسترس است و به دلیل بی‌توجهی به اجرای گسترده پروژه شهر پاک در حال حاضر به‌صورت نمادین در اطراف دریاچه شورابیل اجرا می‌شود.
شهرداری اردبیل در نظر دارد به دور دریاچه شورابیل به طول هفت کیلومتر پیست دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی احداث کند تا بعد از تکمیل از ورود خودرو ممانعت شود و دریاچه شورابیل برای همیشه به محلی جهت ورزش‌های سالم تبدیل شود.
شهردار اردبیل حمید لطف‌اللهیان از بدو حضور خود در ساختمان شهرداری این طرح را به‌عنوان یکی از راهکارهای توسعه چندجانبه شهر از منظر بهداشتی، سلامت، گردشگری و توسعه به‌روز موردتوجه قرار داده است.
بااین‌وجود این طرح که فقط بخش کوچکی از الگوی شهر پاک است به عقیده کارشناسان نگاه مقطعی و نمادین داشته و تا حد یک المان یا مجسمه از نماد یک الگو می‌تواند کارکرد داشته باشد.
الگوهای شهرنشینی درصورتی‌که از اساس و به‌صورت جامع‌نگر اصلاح نشود نه‌تنها با دوچرخه‌سواری دور شورابیل یا احداث خانه فرهنگ‌ها عواقب منفی خود را مهار نخواهد کرد بلکه زمینه‌ساز مشکلات پیچیده‌تر نیز خواهد بود.