خبرگزاری مهر ـ گروه استانها: ترمه یکی از زیباترین پارچه‌های بافت دست بشر است و زیبایی از سر و روی این پارچه گران‌بهای فاخر می‌بارد، هنری که شش دانگ آن به نام یزد است و گرچه چینی‌ها و هندی‌ها تلاش کرده‌اند تا بافته‌های تقلبی خود را به جای ترمه غالب کنند اما این هنر هنوز به عنوان یکی از صنایع دستی ارزشمند یزد می‌درخشد.
بازار ترمه در سه دهه پیش کساد شد تا جایی‌که اغلب هنرمندان این رشته، شغل خود را تغییر دادند و به مشاغل دیگر روی آوردند اما از حدود هفت، هشت سال پیش، این پارچه گران‌بها دوباره توانست جای خود را در میان صنایع دستی استان یزد باز کرده و نظر اهل ذوق و هنر را به خود جلب کند.
امروز هر جا صحبت از چیدمان سنتی و فضاهای سنتی در قالب‌های مختلف به میان می‌آید، ترمه حتما پای ثابت است و گرچه کاربرد آن نسبت به گذشته تغییر کرده اما امروز در سفره‌های هفت‌سین، سفره عقد، تزئینات خانه‌ها و ... می‌توان ردپای این پارچه ارزشمند را دید.
آنچه از هنر ترمه‌بافی منسوخ شده، روش‌های بافت قدیمی است اما در این مورد خاص، تغییر این روش‌ها هنرمندان آن را خرسند و مشتریان این پارچه ارزشمند را بیشتر کرده است.
آنچه امروز هنرمندان و فعالان هنر ترمه را می‌آزارد، ورود پارچه‌های بدلی هندی و چینی به جای ترمه است.
در این گفت‌وگو، یکی از فعالان ترمه‌بافی استان یزد که ترمه‌های او اکنون به یکی از برندهای این هنر اصیل تبدیل شده، به بیان کم و کیف این هنر اصیل در گذشته می‌پردازد.
حسین حسینی که ید طولایی در بافت ترمه دارد، در کارگاه خود تقریبا همه ابزار ترمه‌بافی قدیمی و جدید را در کنار هم دارد و کارگاهش می‌تواند به سهم خود موزه‌ای از هنر ترمه‌بافی باشد.
با ذوق و علاقه ابزار کار ترمه‌بافی از قدیم تاکنون را یکی‌یکی نشانمان می‌دهد و برای هر کدام از آنها توضیحات تخصصی دارد که البته چندان از آن سر در نمی‌آورم اما او چنان با لهجه شیرین یزدی از نحوه ترمه‌بافی در قدیم حرف می‌زند که معلوم است دلش برای گذشته‌ها تنگ شده.
گرچه گفت‌وگو را خیلی تخصصی و حرفه‌ای آغاز کرد و همانند استادی که می‌خواهد به شاگردش آموزش ترمه‌بافی همه ریزه‌کاری‌های نقش زدن ترمه در قدیم را تشریح کرد اما گفت‌وگوی اصلی ما از قدمت ترمه آغاز شد.
اینکه می‌گویند ترمه شش دانگش به نام یزد است، واقعیت دارد؟
در گذشته‌های دور یعنی حدود ۵۰۰ سال پیش، آن‌طور که از پدران و پدربزرگ‌های ما سینه به سینه نقل شده، ترمه را در کشمیر هم می‌بافتند اما الان ۲۰۰ سالی است که ترمه فقط در ایران و فقط در یزد تولید می‌شود.
اگر پارچه‌هایی که در برخی استان‌های همجوار یزد یا کشورهایی مثل هند و چین تولید می‌شود که در واقع پلاستیک است و هیچ ربطی به هنر ترمه‌بافی ندارد را نادیده بگیریم، بله می‌توان گفت که شش دانگ ترمه‌بافی به نام یزد است.
با لبخندی که نشان از یادآوری خاطرات قدیمی دارد می‌گوید: تا ۵۰ سال پیش ترمه به طور کامل با دست کار می‌شد و دو تا کارگر اگر روزی هشت ساعت به طور کامل کار می‌کردند با هم می‌توانستند ۲۵ تا ۳۰ سانت ترمه ببافند.
ترمه‌بافی چطور ماشینی شد؟ از ماشینی شدن ترمه‌بافی دلخورید؟
حدود ۴۵ سال پیش، شخصی به نام حاج خلیل خجسته دستگاه جدید ترمه‌بافی را وارد یزد کرد و کم‌کم هر سال دستگاه‌های پیشرفته‌تری وارد شد تا اینکه اکنون ترمه را با دستگاه‌های تمام اتوماتیک با کامپیوتر می‌بافند اما اصالت ترمه یزد همان اصالت است.
بافتن ترمه ابریشمی قدیمی اگرچه کار دشواری بود و درآمد چندانی نداشت، اما زحمت‌های آن هم شیرین بود و پولش برکت داشت.
اکنون سرعت بافت ترمه بیشتر از هشت برابر شده و نقش‌ها و طرح‌ها و رنگ‌ها بسیار زیبا شده اما اغلب قدیمی‌کارهای ترمه‌بافی، عشق دیگری به ترمه‌بافی دستی دارند.
آن موقع‌ها هر ترمه‌بافی نقش جدیدی به ذهنش می‌رسید، آن را در دفتری ثبت می‌کرد و همه کار ترمه‌بافی ما با شماره بود، بعدها که پیشرفت کردیم، قالب‌های چوبی را برای طرح انداختن روی ترمه سوراخ می‌کردیم و کم‌کم پیشرفت در کار بالا گرفت.
اکنون هم گاهی ترمه‌بافی دستی انجام می‌دهم حتی نقشه‌های بزرگ آن را نیز خودم تهیه می‌کنم.
یک نقشه دو متر در یک متر نشانم می‌دهد و می‌گوید: این نقشه وقتی بافته شود تبدیل می‌شود به یک پارچه با طول ۱۲ سانتی‌متر و عرض ۲۰ سانتی‌متر.
طرح‌های سنتی ترمه‌بافی هنوز هم کاربرد دارند؟
طرح‌های ترمه‌بافی خیلی زیبا و متنوع شده اما طرح‌های سنتی مثل گلستان، بوستان، جام، مرجان و ... هنوز هم طرفداران خاص خود را دارد حتی آنها که از ترمه زیاد سر در نمی‌‌آورند، اصالت و قدمت این طرح‌ها را تشخیص می‌دهند.
در قدیم ترمه‌ها در دو یا در نهایت چهار رنگ بافته می‌شد اما اکنون در یک پارچه می‌توان ۱۱ رنگ استفاده کرد ضمن اینکه یک طرح را می‌توانیم در ۴۰ رنگ ببافیم.
اگر بخواهید ترمه را به کسی معرفی کنید، چه می‌گویید؟
ترمه زیباترین پارچه و زیباترین هنری است که تاکنون دیده‌ام. ترمه تلفیقی از سنت، زیبایی، رنگ، شادی و اصالت است.
از اینکه برخی همکارانش بافته‌های پلاستیکی و بدلی هندی و چینی را به مردم غالب می‌کنند، دلخور است و می‌گوید: اگر به ترمه‌بافی و رونق آن علاقمندیم نباید آدرس اشتباه به مردم بدهیم، باید هنر اصل و پارچه اصیل را به دوستداران ترمه معرفی کنیم.
می‌گوید: ترمه چند سالی است که دوباره اندکی رونق گرفته اما امیدواریم برای کسب سود بیشتر، خودمان تیشه به ریشه این هنر اصیل نزنیم و کاری نکنیم که مردم دیگر نتوانند ترمه اصل و بقیه پارچه‌ها را از هم تشخیص دهند.
آقای حسینی امیدوار است، ترمه روزی آن‌قدر رونق پیدا کند که همه همکارانش که روزی به خاطر غم نان، کارگاه‌های خود را تعطیل و دستان هنرمند خود را مشغول حرفه‌ای دیگر کردند، دوباره به این عرصه باز گردند.