به گزارش خبرنگار مهر، اجرای برجام از روز یکشنبه آغاز شده و مقامات کشورهای مختلف از این امر استقبال کرده اند بطوریکه «جان کری» وزیر امور خارجه آمریکا در جدیدترین مصاحبه خود از امکان ایجاد رابطه سخن گفته است.
این استقبال جهانی از برجام در حالی است که احتمال نقض و فروپاشی آن نیز وجود دارد در همین رابطه برای تحلیل دقیق تر موضوع با پروفسور «محمود منشی پوری» استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه کالیفرنیا برکلی و استاد دانشگاه سانفرانسیسکو، به گفتگو نشستیم که ماحصل این گفتگو به شرح زیر است:
*جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در مصاحبه اخیر خود با سی ان ان از امکان ایجاد رابطه میان آمریکا و ایران سخن گفته است. نظر شما در این رابطه چیست؟
اگر چه توسعه روابط میان ایالات متحده و ایران در ابتدای راه خود است اما توافق هسته ای ایران و آزادی زندانیان گامی قابل توجه و تشویق کننده بود. دیپلماسی نیازمند فراست، مصلحت اندیشی، صبر استراتژیک، و هدایت چانه زنی سیاسی و مصالحه است. هرچند که ممکن است دیپلماسی در برخی موارد خواسته های برخی را تامین نکند اما مطمئنا از جایگزین خود یعنی جنگ بهتر است.
اجازه بدهید که با درک این موضوع که توافق هسته ای ایران زمینه ای را برای رابطه متفاوت که به آرامی بهتر می شود زیاد به بیراه نرویم. البته نمی توان انتظار روابط بسیار گرم را داشت چون میان دو طرف هنوز اختلافات ایدئولوژیک و تفاوت هایی وجود دارد. مخالفت با ایجاد روابط حسنه و کاملا شکوفا میان ایران و آمریکا از طرف اسرائیل و عربستان سعودی با مخالفتهایی همراه است.
اما با این وجود نمی توان این حقیقت را کتمان کرد این دیپلماسی که به سختی بدست آمده است. دیپلماسی فعال موجب خواهد شد تا امکان توسعه موضع سیاسی ایران در منطقه و جهان بوجود بیاید.
تحولاتی که در این راستا رخ داده به آرامی در حال تغییر موازنه قوا در منطقه خلیج فارس بگونه ای است که دیگر از ایران به عنوان کشور متخاصمی که موجب برهم خوردن ثبات سیاسی منطقه می شود یاد نخواهد شد.
*با آغاز اجرای برجام و لغو تحریم ها فرصت های جدیدی ایجاد شده است. شما این وضعیت را چطور ارزیابی می کنید؟
لغو تحریم های ایران بویژه در بعد بین المللی موجب می شود که ایران به عنوان یک بازیگر منطقه ای مطرح شود و این فرایند پیامدهای زیادی در منطقه بویژه در افغانستان، عراق، سوریه، لبنان، یمن، فلسطین و در سطحی وسیعتر در جامعه بین الملل دارد.
ایران با دارا بودن بزرگترین بازار بکر جهانی فرصت های منحصر به فردی را برای بازار جهانی بوجود می آورد و سرمایه گذاری در ایران خبر خوبی برای غرب خواهد بود و این امر موجب ثبات منطقه نیز می شود. کمپانی های بزرگ آمریکا از جمله اپل، شل، جنرال الکتریک، بوئینگ و شلومبرگر در میان شرکت و نهادهای اقتصادی مهمی خواهند بود که به موجب گرم شدن روابط به بازار ایران وارد می شوند. در عوض ایران از سرمایه گذاری های خارجی، انتقال تکنولوژی، افزایش تجارت و داد و ستد کالا بهره مند می شود که البته تمامی این موارد شامل رشد اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری و فقر می شوند. همراه شدن این موارد با سرمایه گذاری های چین و اروپا این موقعیت را برای ایران بوجود می آورند که زیرساخت های اقتصادی خود را ساخته، اقتصادش را رونق داده و از تکیه این کشور بر درآمدهای نفتی کاسته و ایران را آماده دوران شکوفای «پست کربن» کند. یعنی دورانی که وابستگی به درآمد ناشی از صادرات سوختهای فسیلی نداشته باشد.
*آیا این روند تاثیرات سیاسی و دیپلماتیک نیز خواهد داشت و بطور کلی آیا موجب تغییر نگرش های سیاسی موجود خواهد شد؟
با در نظر گرفتن صحبت های قبلی ایران از نظر غرب دیگر آن کشور قبلی نخواهد بود. جهان اکنون آماده داد و ستد با ایران است و از بازگشت آن به جامعه جهانی استقبال می کند. در عوض ایران باید به عنوان یک کشور پاسخگو که با یک صدای واحد سخن می گوید ظاهر شود و در دام اقدامات تحریک آمیز برخی کشورهای منطقه همچون عربستان نیفتاده و به عنوان یک کشور در حال رشد مسئولانه برخورد کند.
هرچند که در کوتاه مدت این تحولات موجب تغییر نقشه ژئوپولیتیک منطقه نمی شوند اما شکی در این نیست که این تحولات منجر به پیدایش یک خط تماس قوی میان مقامات ایران و آمریکا برای کاهش تنش های ناخواسته در آینده می شود و این چیزی است که سه دهه گذشته وجود نداشته است.
سوال مهم در این رابطه آن است که چگونه این تحولات موجب توازن ظریف موجود در منطقه می شود. مطمئنا مشارکت دادن ایران در این بخش بی ثبات از جهان (خاورمیانه) هم موجب ثبات بیشتر منطقه شده و هم به نفع جهان خواهد بود. هر چند که در گذشته این امکان وجود نداشته اما اکنون تهران به عنوان یک فرصت برای همکاری و ارتباط در مسائل متعدد خاورمیانه محسوب می شود.
اگر این توافق هسته ای مهم و اجرای آن بواسطه عوامل جانبی نقض شود تاثیرات آن شدید و غیر قابل پیش بینی خواهد بود. اگر این سناریو (برهم خوردن توافق هسته ای) اجرا شود برجام با آسیب های جربان ناپذیر مواجه می شود و یا حتی بدتر از آن بطور کلی از بین می رود.