اين پژوهشگر زبان و ادبيات فارسي در گفتگو با خبرنگار فرهنگ و ادب مهر، ضمن بيان اين مطلب افزود : سير تاريخي نشان مي دهد، خرده فرهنگ هايي كه ادبيات غني و مكتوب نداشته باشند دوام چنداني نخواهند داشت. اغلب، زبان هايي به ورطه نابودي و فراموشي مي افتند كه مكنوب نشده باشند و اين مساله در بسياري از نقاط جهان، از جمله ايران اتفاق افتاده است.
وي تصريح كرد : بعد از ادبيات، آنچه به قوام زبان مي انجامد، پيوند آن با زندگي و كاربردي بودن آن است. چرا زبان فارسي در هندوستان و برخي مناطق ماوراء النهر از بين رفته است؟ به اين دليل كه از زندگي اقتصادي و علمي و ... مردم كنار گذاشته شده است و در اين شرايط با پول و شعار و تبليغات هم نمي توان آن را سرپا كرد.
مولف كتاب "از سمرقند چو قند" به زبان ها و قوميت هاي رايج در پايتخت ايران اشاره كرد و ادامه داد : آنچه در تهران به عنوان زبان و لهجه هاي مهاجر و خرده فرهنگ وجود دارد، به واسطه سيستم آموزشي رسمي و تمركزگرايي در حال حذف شدن است، به طوري كه نسل هاي بعد به تدريج آنها را فراموش مي كنند.
دكتر ابراهيم خدايار، حذف تدريجي خرده فرهنگ ها را در سيطره زبان و فرهنگ رسمي، امري طبيعي و بديهي برشمرد و اضافه كرد : اين اتفاق هم اينك در مقياسي بالاتر براي زبان فارسي - در مناطق مختلفي كه پيش از آن رواج داشته - افتاده است. زبان فارسي ، كه زبان رايج و مرسوم مناطق ماوراءالنهر بوده است تحت تاثير عوامل مختلف به مرحله اي رسيده است كه امروز در اين منطقه، حتي يك نفر هم به زبان فارسي صحبت نمي كند.
وي كاربردي شدن زبان را مايه حفظ و حيات آن در ميان انبوه مسائل اقتصادي و سياسي جهاني دانست و تصريح كرد : ماوراءالنهر از جمله مناطقي است كه پيوندهاي مشترك تاريخي با ايرانيان دارد ؛ تا جايي كه اولين جايگاه آريايي ها ماوراءالنهر بوده و زبان و فرهنگي يكسان و مشترك داشته اند.
اين استاد دانشگاه ، آئين نوروز را يكي از باورها و رسوم مشترك مردم ايران و خوارزم و ماوراء النهر قلمداد كرد و افزود : نوروز تا زمان شوروي سابق در آن ناحيه وجود داشته و هيچ دوگانگي هم در ميان نبوده است. اما از آن جايي كه پاسداشت نوروز مرتبط با سنن قديمي و ايراني و برابر با اعتقادات ديني بوده است، اين پديده براي روس ها غير قابل تحمل شده و با آن به مبارزه برخاسته اند ؛ تا جايي كه آن را قدغن كرده و جشن هاي مسيحي و ديگر آئين ها را جايگزين آن كردند.
وي به ملي شدن مراسم جشن نوروز در كشورهاي آسياي ميانه، پس از فروپاشي شوروي سابق اشاره كرد و گفت : ريشه دار بودن نوروز و سنت هاي مشترك ميان اقوام ايراني و ماوراءالنهر و كاربرد آن نزد جوامع، موجب رسمي شدن و حفظ آن گرديد. اين نمونه را مي توان به ساير ريشه هاي فرهنگي نيز تعميم داد و با مكتوب نمودن و كاربردي ساختن جوانب گوناگون آن، بقا و حيات آنها را تضمين كرد.