به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «الطرائف في معرفة مذاهب الطوائف» در زمره کتابهایی است که نویسنده به طریقی استدلالی در پی اثبات حقانیت شیعه و رد مخالفین شیعه با استفاده از مشهورات و مقبولات مذاهب شیعی و سنی است. در این کتاب که انتساب جدی آن به سید بن طاووس مقبول محققین است، نویسنده خود را یک انسان تازه مسلمان فرض کرده که بعد از مسلمان شدن، اختلافاتی بین مسلمانان دیده و فرقه‌های متعددی مشاهده کرده است، لذا تصمیم به جست وجو و تفحص در منابع دینی می‌گیرد تا حقیقت امر بر او روشن شود، البته در همان ابتدا تصریح می‌کند که چون شیعیان متهم به غلو و کفر هستند، تنها از کتب اهل سنت استفاده خواهد کرد. بعد از تلاش فراوان، می‌بیند که یکی از این فرقه‌ها که شیعه نامیده می‌شود، موافق عقل و قرآن کریم و اخبار وارده در کتب فرقه‌های مختلف است و تضاد و تناقض فرقه‌های دیگر در آن نیست و بدین شکل خود را در سلک شیعیان دوازده امامی قرار می‌دهد.
مؤلف، در کتاب طرائف، همان طور که در ابتدای آن تصریح کرده، تنها از کتب غیر شیعی استدلال‌های خود را آورده و به وسیله جدال احسن، مخالفان شیعه را محکوم کرده و با کلام خودشان حجت را بر آنها تمام کرده است. ترجمه هایی از این کتاب انجام شده که گزارشی از میزان دقت و اعتبار آنها در دست نیست.
به دلیل وثاقت و استحکام این کتاب، بحث ها و ردیه های زیادی درباره ی آن انجام شده است که آقای دکتر حسن انصاری دو رساله از این ردیه ها که در قالب کتابی به نام «النکت واللطائف في نقض کتاب الطرائف» نوشته شده را معرفی کرده اند.
کتاب الطرائف في معرفة مذاهب الطوائف ابن طاووس که کتابی است ارزشمند با ماهيت مناظره ای و رديه نويسی بر عقايد اهل سنت در موضوعات کلامی و فقهی و به ويژه در مباحث امامت چنانکه می دانيم به صورت يک نوشته ای تدوين شده که در آن شخصی که مسلمان نبوده و از اهل ذمه بوده است، در پی حقيقت جويی دست آخر به حقانيت مذهب تشيع دست می يابد و در اين کتاب دلايل تغيير مذهب خود را بيان می کند. بنابراين نويسنده اين کتاب ظاهرا چنين است که ابن طاووس نيست بلکه شخصی است که تنها نامی مستعار دارد.
با اين وصف کما اينکه می دانيم اين کتاب از ابن طاووس بوده و وی تنها از يک مدل جدلی و مناظره نويسی بهره برده تا از عقايد تشيع دفاع کند. گونه های مختلف اين مدل داستانی البته در تشيع سابقه دارد و از آن جمله بايد به رساله های حسنيه و يوحنا اشاره کرد که بنابر مشهور به ابوالفتوح رازي نسبت داده می شوند و در آن دو رساله داستانی ساختگی دستمايه بحثهای عقيدتی و جدلی شده اند. شايد هم دليل آن انتقادات سختی است که در کتاب الطرائف نسبت به اهل سنت ابراز شده و اگر ابن طاووس الطرائف را در مدت اقامت خود در بغداد در زمان خلفای عباسی نوشته باشد، شايد نيازمند به بکارگيری شيوه تقيه بوده است.
در رساله کوچک الطرف هم ابن طاووس نام خود را پنهان کرده است. برادر ابن طاووس در عين العبرة نيز شيوه نام مستعار را برای نام نويسنده بکار بسته است. به هر حال در مورد اين کتاب کلبرگ در کتابخانه ابن طاووس توضيحات لازم را داده است (ص ۹۹ تا ۱۰۳). کتاب ابن طاووس همانطور که کلبرگ نيز اشاره می کند، موجبات خشم سنيان را حتی مدتها بعد در شام بر می انگيخت. جالب است بدانيم که زيديان يمن هم اين کتاب را می شناخته اند و از آن بهره می برده اند؛ گو اينکه واقعی نويسنده آن را نمی شناخته اند. دليل بهره وری از اين کتاب اين است که بيشتر مباحث اين کتاب جزء مشترکات مذاهب شيعی است. نام اين کتاب در ميان زيديه، نصرة الشيعة علی أهل المذاهب الشنيعة است و از آن نسخه های متعددی در کتابخانه های يمن يافت می شود که من دست کم دو نسخه از آنها را ديده ام.
در اينجا به معرفی کتابی می پردازیم که در رد بر الطرائف از سوی يک عالم سنی نوشته شده است. نسخه اين کتاب در کتابخانه ملی پاريس در ضمن يک مجموعه به شماره عربی ۱۴۶۱ يافت می شود. اين مجموعه شامل دو رساله ضد رافضی است يکی همين کتابی که از آن ياد کردم و ديگری يک رساله ديگر.
۱- رساله اول موسوم است به المناظرة والمعارضة في رد الرافضة از شيخ عبد الله بن فارسی التازی المغربی. که تأليف ۱۶ ذيقعده ۱۰۰۹ق است.
۲- رساله دوم که ردی است بر الطرائف ابن طاووس موسوم است به «النکت واللطائف في نقض کتاب الطرائف» که تاريخ تأليف (شايد کتابت) آن اواخر ماه شعبان ۱۱۲۷ق بر روی نسخه آمده است. نام نويسنده معلوم نيست. نويسنده به خوبی مطلع است که کتاب تأليف ابن طاووس است (۵۰ الف). در برگ ۵۴ الف (و نيز ۷۶ الف) اشاره به کتاب مختلف علامه حلی می کند و می گويد که شيعيان کتاب مختلف الأئمة نوشته اند و اين نشان می دهد که امامان آنان هم از اختلاف مصون نبوده اند. وی در اينجا ميان امامان و فقيهان شيعه خلط کرده است. در برگ ۷۲ از کتاب الثاقب في المناقب ياد می کند. در برگ ۷۷ الف نيز بی شرمانه شيعيان را متهم به ربا و فسق و زنا می کند.