خبرگزاری مهر- گروه استانها: قدمت نوروز را از زمان جمشيد پيشدادي دانسته اند كه تا زمان حال كه در سازمان ملل نيز به ثبت رسيده نيز ادامه دارد. این جشن با ورود اسلام به ایران تازگی و رونقی دوباره یافت، جشني كه از يك تاريخ ماندگار به مردم حال حاضر ارث رسيده است.
عيد نوروز را هرساله ۵۱ كشور در جهان جشن مي گيرند، كشورهايي نظير آذربايجان، تركمنستان، تركيه، قزاقستان، تاجيكستان، ازبكستان، افغانستان و... كه هركدام براي خود آيين و رسوم مختلفي براي نوروز دارند.
این عید در چهارم اسفند سال ۸۸ در سازمان ملل متحد به عنوان یک روز بین المللی ثبت شده و اين امر گواه پيشينه تاريخي و تمدني نوروز دارد.
نوروز واژه ای است مرکب از دو جزء که روی هم به معنای روز نوین است و بر نخستین روز از نخستین ماه سال خورشیدی، آنگاه که آفتاب به برج حمل انتقال می یابد، گذارده می شود و در اصطلاح به جشن سرسال پارسی - ایرانی "روز نخستین فروردین ماه برابر ۲۱ مارس مسیحی) که آغاز بهار برگزار می شود.
نوروز با خود آداب و رسومی دارد که در هرکجای این سرزمین به شیوه های مختلفی در میان مردم رواج دارد. دراین میان شیرازیها و مردم استان فارس در ایام بهار و نوروز سنتها و آدابی دارند که همچنان در میان آنها جاریست و با شکوه خاصی دنبال می شود.
از پخت انواع شیرینیها گرفته تا عیدی دادن، دید و بازدید نوروزی و... بخشی از آداب خطه فارس در ایام عید است.
نوروز در شیراز
ابوالقاسم فقیری در کتاب «آداب و رسوم نوروزی در فارس» درباره سنتهای نوروزی این خطه چنین آورده است:
سه روزه رفته ای سی روزه حالا زمستون رفته ای نوروزه حالا
خودت گفتی سر هفته میایم شمارش کن ببین چند روزه حالا(از شعرهای محلی فارس)
از یکی دو هفته پیش از نوروز شیرازیان به استقبال نوروز می روند و به طور کلی جنب و جوشی در میان مردم پدیدار می شود، بوی عید را می توانی بشنوی و این درست زمانی است که می توان بوی بهار را در کوچه های شیراز استشمام کرد.
مرغ‌های نوروزی را کنار رودخانه خشک می توانی ببینی و اگر هوا مناسب وخشک باشد سر و کله گربه نوروزی ها هم پیدا می شود.
دور دوازده گانه نوروز
هرسال به نام حیوانی از گذشته های دور نامگذاری شده، چون پرسیده شود امسال چه سال است، جواب می دهند: «امسال مثلا سال خرگوش است«.
موش و بقر و پلنگ و خرگوش شمار زان چار چه بگذری نهنگ آید و مار
آن گاه به آب و گوسفند است حساب حمدونه و مرغ و سگ و خوک آخر کار
پختن نان شیرین
خانواده هایی که نذر داشته باشند قبل از عید نوروز نان شیرین می پزند، در این روزها نان پزها از روستاها به شهر آمده و در اکثر کوچه های شیراز عطر خوش نان شیرین به مشام میرسد.
معمولا همسایگان یک کوچه جمع شده و بساط پختن نان را پهن می کنند.
باورهای مردم شیراز درباره نوروز
در این کتاب همچنان درباره باورهای مردم شیراز در نوروز آمده است: هنگام تحویل سال حتما باید در خانه شیر روی آتش داشته باشد. بعضی هم شیر برنج درست می کنند که در روستاها بدان آش شیر می گویند.
هنگام تحویل سال همه لباس نو می پوشند. به اصطلاح باید طوق نو به گردن داشته باشند. هنگام تحویل سال سکه‌ای در دست می گیرند که تا پایان سال دستشان بی پول نشوند.
صبح عید رسم است چهارگوشه خانه را کوبیده، می گویند: «هرچه بدر، سرش به سنگ«.
عیدی دادن و عیدی گرفتن نزد شیرازیان مرسوم است. مخصوصا جوانانی که نامزد دارند و شب عید برای نامزدشان عیدی می فرستند، کسانی که دخترانشان را به خانه بخت فرستادند، عید اول برای آنها عیدی می فرستند.
خوردن پلو مرغ در شب عید
خانواده های نی ریزی شب عید نوروز حتما پلو و مرغ می خورند.
باید شب عید را پلو خورد آن مرغ سفید را جلو خورد
به قولی اگر در کوه قاف باشد مرغ را آماده می کنند و برای این کار بعضی از خانواده ها از چند ماه قبل از عید مرغ هایشان را خریده و در خانه نگهداری می کنند.
نوروزخوانی مردم کازرون
فقیری در کتاب آداب و رسوم نوروزی در فارس همچنین درباره نوروز در روستای گرگنای کازرون آورده است: در گذشته رسم بود که کودکان و نوجوانان صبح روز عید به در منزل بزرگان فامیل مانند پدربزرگ، مادر بزرگ، خاله و عمه ... خالو(دایی) می رفتند و با خواندن اشعاری که معروف به نوروزخوانی است از آنها عیدی می گرفتند:
نوروز نو باز آمده بلبل به آواز آمده
قمری به پرواز آمده، کار همه ساز آمده
مادر بده نوروزی ام، تابرخوری از روزی ام
یا اسب رهوارن بده، یا قوچ پروارم بده...
حجامت در فسا
پيش از اين در اكثر روستاهاي فسا از جمله زادون قبل از عيد حجامت‌چي‌ها از بزرگ و كوچك خون مي گرفتند و اين كار را به خاطر سلامتي مي دادند و بعد از آن مردم دانه هايي را كه مي خواستند سبز كنند در آب مي ريختند.
همچنين مردم اين شهرستان علاوه بر سبزه، سير، سركه، سمنو، سماق، سير و سنجد هفت ميم را نيز در سفره مي گذاشتند كه شامل مرغ، ميوه، مسقطي، ماست، مويز، مدني و ماهي است.
رسم است كه آينه اي در كف سفره گذاشته و تخم مرغي روي آن مي نهند و يك عدد انگشتري روي تخم مرغ گذاشته و بر اين باورند كه هنگام سال نو تخم مرغ لرزشي پيدا كرده و انگشتري مي افتد.
نوروز در فيروزآباد
علاوه بر تميز كردن خانه، خريد و سبز كردن سبزه مردم شهرستان فيروزآباد نيز مانند ديگر شهرستانهاي استان داراي رسم و رسوماتي مخصوص خود هستند كه به عنون نمونه مي توان به پخت شيرينيهاي مختلف از جمله دون برشته، پوكك برنجي، دون برشته گندمي اشاره كرد. زنان اين شهرستان در فصل تابستان كه هندوانه است تخم هاي آن را جمع كرده و براي نوروز نگه مي دارند.
آجيل فيروزآبادي نيز كه در نوروز مورد استفاده قرار مي گيرد شاكل هسته زردآلو، الوك، بنه، نخود، مغز پسته، فندق، كشمش، خرك، قيسي، توت خشك و مغز گردوست.