خبرگزاری مهر - گروه استانها: استان کرمانشاه به عنوان یکی از دیرینه ترین مراکز تمدن کهن پارسی بسیاری از آثار شکوه و عظمت فرهنگ ایران را در گوشه گوشه خود جای داده است تا دامنه های زاگرس در استان کرمانشاه، دفتر سنگی هزار برگی از جاذبه های تاریخی لقب بگیرند.
کرمانشاه با دارا بودن بیش از ۴ هزار اثر تاریخی و گردشگری می تواند یکی از مقاصد مناسب سفر در روزهای نو از سال جدید باشد.
یکی از مهمترین بخش های هدف گردشگری در استان کرمانشاه آثار، سنگ برجسته ها و کتیبه های به جای مانده از پیش از اسلام است که یکی از آنها به ثبت جهانی رسیدهف یکی در آستانه ثبت جهانی و مابقی از آثار ثبت شده ملی هستند.
گوردخمه داوود
دکان داوود گور دخمه‌ای تاریخی است که در سه کیلومتری جنوب شرقی سرپل ذهاب در ابتدای جاده انزل و در فاصله حدود ۱۰۰ متری از جاده اصلی کرمانشاه به سرپل ذهاب واقع شده و در میان اهالی محل به کل داوود (کل داو) و دکان داوود شهرت یافته‌است.
این مقبره دارای ایوانی در جلو است که طول آن از مقابل ۶۰/۹ متر و در قسمت عقب ۳۲/۷ متر است. عرض آن ۹۵/۱ متر و ارتفاع آن نیز ۶۰/۲ متر است . اطراف ایوان به وسیله قاب‌هایی تزئین شده‌است.
در دو طرف ورودی مقبره بقایای دو ستون دیده میشود که بدنه ستون‌ها به مرور زمان از بین رفته و تنها پایه‌ها و سرستون‌ها باقی‌مانده‌است. پایه ستون‌ها مربع شکل هستند. در دیوار عقبی این ایوان ورودی به عرض ۱ متر و ارتفاع ۵/۱ متر وجود دارد که به اتاقی به طول ۸۳/۲ متر، عرض ۳۱/۲ متر و ارتفاع ۱۸/۲ متر منتهی میشود. همچنین در نیمه سمت چپ کف اتاق، قبری بیضی شکل به عمق ۷۰ سانتی متر کنده شده‌است. سقف این اتاق دارای تاقی هلالی است ولی سقف ایوان جلو اتاق، مسطح است.
در فاصله ۸ متری زیر این گوردخمه، قاب مستطیل شکلی بر روی یک قابی قدیمی تر تراشیده شده‌است. در داخل قاب جدید شخصیتی به حالت تمام قد با صورتی نیم رخ حجاری شده‌است. این شخص لباس بلندی برتن و کلاه لبه داری بر سر گذاشته که قسمت پشت گردن و گوش‌های او را پوشانده‌است. همچنین در یک دست او برسمی دیده میشود و دست دیگر را به حالت نیایش به طرف بالا نگه داشته‌است.
تصور می‌شد که این گوردخمه و نقش برجسته حجاری شده در زیر آن متعلق به دوره ماد باشد و دکان داوود مقبره ایشتوویگو باشد برخی نیز این ادعا را رد کرده و عنوان میکنند احتمالاً مربوط به دوره هخامنشی است.
گوردخمه صحنه
یکی دیگر از آثار و نشانه های قدمت تاریخی استان کرمانشاه در کوه های دربند صحنه قرار دارد. جایی که به روایتی قبر شیرین و فرهاد همان اسطوره های عشق ایران زمین در آنجا قرار دارد.
گوردخمه صحنه یا گوردخمه دربند در بدنهٔ کوه شوق علی واقع در شمال شهر صحنه و سمت راست رود دربند حجاری شده است. این گوردخمه‌ها در بین اهالی محل به قبر کیکاوس، فرهاد تراش و گور شیرین و فرهاد معروف است. در طول مسیر رسیدن به گور دخمه صحنه، که برخی آن را یکی از نادرترین گوردخمه های دوطبقه مادها میدانند، درختان میوه و درختان جنگلی وجود دارد که پوشش زیبایی را به این منطقه بخشیده اند.
در ارتفاعی که بیش از پنجاه متر از سطح رودخانه فاصله دارد، محلی به طول چهارده و نیم و ارتفاع یازده متر تراشیده‌اند و در آن دخمهٔ بزرگتر را ساخته‌اند که درگاه آن رو به جنوب است. در جلوی گوردخمه، فضای ایوان مانندی ایجاد کرده‌اند.
در جلوی این ایوان، صُفّه‌ای در صخره تراشیده‌اند. در دو طرف ایوان دو ستون سنگی وجود داشته که تنها پایه و بخشی از ساقه آن بر جای مانده است. این دو ستون بر اثر شلیک گلوله توپ توسط روس‌ها به منظور گشودن در ورودی از بین رفته است همچنین این کار موجب از بین رفتن حکاکی های سر در دخمه شده است. بر اساس بخش‌های باقی مانده، پایه ستون‌ها به شکل زنگوله برگشته است. بدندٔ این پایه ستون‌ها دارای شیارهایی شبیه به پایه ستون‌های دوره هخامنشی است.
در نمای بالا ورودی آرامگاه، تصویر خورشید بال داری حجاری شده است. در این گوردخمه بعد از ایوان ستون دار، ورودی دخمه قرار دارد که به اتاقی به ابعاد ۳×۲۰/۳ متر و ارتفاع ۵۴/۲ متر منتهی می شود. در هر یک از اضلاع شرقی و غربی این اتاق، سکوی ایجاد شده است. بر روی هر یک از این سکوها، قبری به طول ۱/۶۲ متر و عرض ۸۲ سانتیمتر کنده شده است.
در میان دو سکو، مدخل مستطیل شکلی وجود دارد که به اتاق زیرین مرتبط می شود. در داخل این اتاق، قبری در داخل سنگ کنده شده است. در کنار این قبر نیز سکویی دیده می شود. در دیوار شمالی این اتاق، دو طاقچه کوچک جهت قرار دادن نذورات و هدایا کنده شده است. با توجه به شکل پایه ستون، نوع تراش و سقف اتاق زیرین به نظر می رسد که این گوردخمه نیز متعلق به دوره [فراهخامنشی] باشد.
به فاصله یک صدمتری از گوردخمه بزرگ، گوردخمه دیگری وجود دارد که جهت آن به طرف شرق است. با توجه به این که نوع تراش این گوردخمه شبیه گوردخمه بزرگتر است، بنابراین می توان گفت که این دو دخمه هم زمان ساخته شده اند.
گوردخمه اسحاق وند
این گوردخمه ها در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهر هرسین، در شمال شرقی روستای "ده نو" قرار گرفته است.
نام این گوردخمه ها برگرفته از روستایی به نام "اسحاق وند" است که در شمال این گوردخمه ها قرار گرفته است . در میان اهالی محل گوردخمه های مورد بحث به فرهاد تاش معروف اند.
این مجموعه شامل سه گوردخمه است که گوردخمه سمت راست بالاتر از دو گوردخمه دیگر قرار گرفته است.
در بخش فوقانی گوردخمه وسطی تصویر مردی به حالت تمام قد و با چهره ای نیم رخ حجاری شده است. این شخصیت لباس چین دار بلندی پوشیده است. وی دست های خود را به حالت نیایش در جلو صورت قرار داده اس . در مقابل او مشعلی قرار دارد. پس از آن نیز آتشدانی مشاهده می شود. در پشت این آتشدان، شخصیتی حجاری شده که دست‌هایش را بلند کرده و از پشت شی را گرفته است.
زمانی این گوردخمه ها را به دوره ماد نسبت می دادند ولی امروزه در مورد زمان ساخت آنها اختلاف نظرهایی وجود دارد.
هرتسفلد آنها را به دوره هخامنشی نسبت داده و معتقد است که گوردخمه وسطی قبر گئومات مغ است. اگر چه عده ای دیگر نیز این گوردخمه را متعلق به دوره هخامنش می دانند ولی در انتساب آن را به گئومات مغ بی پایه و اساس می دانند. در پژوهش های اخیر نیز این گوردخمه ها را به دوره سلوکی نسبت داده اند که در زمان اشکانیان نقش آتشدان و پیکره شخصیتی که هر دو دست هایش را بلند کرده و از پشت شیء را گرفته حجاری شده است.
بیستون یک اثر جهانی در دامنه کوهی که نماد عشق است
کوه بیستون در ادبیات پارسی نماد استوار عشق است، جایی که فرهاد، اسطوره عشق ایران زمین در گوشه گوشه آن با قلمی از تیشه و دفتری از سنگ نقش و نگار عاشقانه هک کرده است.
بیستون یا همان بهستون، نام امروزی یک صخره برافراشته در شمال یک راه باستانیِ پر رفت و آمد بر سر راه عبور کاروانها و نظامیان از بابل و بغداد به سوی کوههای زاگرس و اکباتان بوده، است.
در ۲۵ کیلو متری شهر کرمانشاه این اثر تاریخی ارزشمند قرار دارد که در گذشته به نام بغستان یا جایگاه خدایان معروف و مشهور بوده است. محدوده ای به طول ۵ و عرض ۳ کیلو متر که بیش از ۲۸ اثر تاریخی جهانی و ملی را در قلب خود نگاه داری می کند.
مهمترین اثر از میان این آثار کتیبه داریوش است که تخمین قدمت آن به اولین سال امپراتوری او بازمی گردد. کتیبه ای به خط میخی و البته آثاری از پوشش، فرهنگ و نوع زیست مردمان و سربازان دوران هخامنشی که به راحتی از دل این نقش و نگار ها قابل تشخیص هستند.
اولین انیمیشن سنگی دنیا در دل شهر کرمانشاه
کوه طاق بستان یکی از دوست داشتنی ترین آثار تاریخی ایرا را در قلب خود جای داده است. جایی که مملو از احساسات نوستالژیک برای مردمان این دیار است. محوطه تاريخي طاق بستان كنار چشمه اي در شمال شرقي حاشيه شهر كرمانشاه واقع شده است.
سنگ نگاره های اردشیر دوم و ایوان های کوچک و بزرگ طاق بستان آثاری به جای مانده از دوران ساسانی هستند.
مهمترين اثر در طاق بستان، ايوان بزرگ است كه از نظر معماري اطلاعات بيشتري را در اختيار ما قرار مي دهد. اين ايوان به شكل فضاي مستطيلي است. ديوار انتهاي ايوان به دو بخش تقسيم شده است.
بخش بالايي صحنه تاج ستاني شاه ساساني را نشان مي دهد و در بخش پائين نيز سواركاري نقش شده است.
در صحنه تاج ستاني، پادشاه ساساني با صورتي سه ربعي و بدني تمام رخ بر روي سكويي ايستاده است. دست چپ را بر روي قبضه شمشير گذاشته و دست راست را به طرف اهورا مزدا دراز كرده است.
متاسفانه به مرور زمان جزئيات سیمای شاه، آسيب ديده است ولي با توجه به آنچه كه باقيمانده صورت او فربه، گونه ها گوشتالو، چشم ها درشت و ابروها برجسته است.
ريش او به وسيله خطوط موجدار عمودي نشان داده شده است. موهاي سر او مجعد و به صورت انبوه بر روي شانه ها آويخته است.
در سمت چپ شاه، پيكره آناهيتا، با صورت و بدني تمام رخ نقش شده كه بر روي سكويي ايستاده است. در دست چپ او سبوي آب و در دست راستش حلقه روبان داري ديده مي شود كه به طرف شاه دراز كرده است. او داراي صورتي گرد و چانه اي كوتاه است، بخشي از موهاي سر او به صورت گيسوي بافته در دو طرف صورت آويخته و بخش ديگري از آن به صورت انبوه بر روي شانه ها آويخته است.
در بخش پائين ديوار انتهاي ايوان، نقش مرد سواره اي حجاري شده كه حريفي پيش روي ندارد. اين سوار با صورتي سه ربعي و بدني تمام رخ سوار بر اسب قوي هيكلي است. اين شخص كلاه خودي بر سر دارد كه تمام صورت و گردن او را مي پوشاند، به طوري كه فقط چشمان او مشخص است.
بسياري از تاریخ دانان و نیز جغرافیاشناسان، نقش اين اسب سوار را "خسرو پرويز" معرفي كرده اند كه سوار بر اسب معروفش شبديز است.
معبد "آناهیتا"؛ معبد الهه آبها
آناهیتا نام معبدی بر گرفته از نام الهه آبها است که دومین بنای سنگی ایرانیان پس از تخت جمشید است و بر سر راه همدان به کرمانشاه در شهر کنگاور قرار گرفته است.
معبد آناهیتا بر روي تپه ای طبيعي با ارتفاع ۳۲ متر ساخته شده است. نقشه بناي كنگاور چهار ضلعي است كه هر ضلع آن به شكل صفه اي به قطر ۱۸ متر است.
معبد آناهیتا متعلق به آناهیتا، الهه پاکی و محلی برای نیایش آب بوده که یکی از چهار عنصر مقدس و مورد احترام ایرانیان باستان است. آناهیتا ایزد بانوی آب‌های روان، زیبایی، فراوانی و برکت در دوران پیش از اسلام بوده است.
محققین این بنا را کاخی ناتمام برای خسرو پرویز معرفی کرده‌اند. عده‌ای نیز زمان ساخت آن را به اواخر سده سوم و آغاز سده دوم قبل از میلاد و عده دیگر آن را به سده اول قبل از میلاد نسبت داده اند.
مصالح ع‍م‍ده این دیوار را سنگ غ‍ی‍ر حجاری شده و ض‍خ‍ی‍م‍‍ی ت‍ش‍ک‍ی‍ل میدهد که با اس‍ت‍ف‍‍اده از ملاط گچ، روی هم ت‍ث‍ب‍ی‍ت ش‍ده‌‌‌ان‍د.
آخ‍ری‍ن بخش از م‍‍ع‍م‍‍ار‌ی بنای کنگاور را بقایای م‍‍ع‍م‍‍ار‌ی فراز تپه ت‍ش‍ک‍ی‍ل میدهد، این بخش شامل دی‍و‌اره‌‌‌ا‌ی به قطر ۶ متر است که م‍ح‍دوده‌‌‌ا‌ی در حدود یک هزار و ۲۰۰متر مربع را شامل میشود که در جهت شرقی غربی ساخته شده است.
به طور کلی در معبد آناهیتا ستون بندی بنا به صورت ردیفی و متوازی در جهار جنب محدوده خارجی بناست. در فضای میانی، صحن باز و بسیار بزرگ بر فراز سکویی محصور بین ستون ها و فضای کوچک مستطیل شکلی در راستای شرقی - غربی قرار دارد که ان هم با مجموعه ای از ردیف‌های ستون‌های کوتاه سنگی محصور می شده و به اعتقاد بسیاری از باستان شناسان فضای اصلی معبد بوده است.
پس از بررسی‌های اولیه مشخص شد که از مجموع تپه ، تقریباً حدود ۵۳ هزار متر مربع به بنای تاریخی اختصاص دارد که به جز چند سر ستون شکسته و تعدادی حجاری‌های پراکنده در کنار کوره‌های آهک‌پزی که چند سال قبل از آن تعطیل شده بود چیز دیگری مشهود نیست.
با آغاز فعالیت‌های هیأت کاوش معبد آناهیتا در سال ۱۳۴۷ و پس از خرید و تخریب منازل مسکونی بالای تپه و اطراف آن نقشه و موقعیت مکانی این بنای تاریخی تهیه شد.
سنگ نوشته "آنوبانيني"
شاید برای هیچکس باور کردنی نباشد که زمان نگاشتن این سنگنوشته به بیش از ۴ هزار و ۸۰۰ سال پیش باز می گردد. یعنی کتیبه ای قدیمی تر از بیستون اما مهجور در کنار مدرسه ای در شهرستان سرپل ذهاب.
نقش برجسته آنوبانیني اثري به جا مانده از "آنوبانيني" پادشاه حکومت زاگرس نشین "لولوبي‌ها" است.
این اثر باستانی در ۱۲۰ كيلومتري كرمانشاه و در شهرستان سرپل‌ذهاب و بر فراز صخره‌اي معروف به "ميان‌كل" قرار دارد.
با توجه به شباهت بسيار بين نقش برجسته آنوبانینی و كتيبه بيستون، مي‌توان مقدمات آن را براي ثبت در فهرست آثار جهاني به عنوان الحاقيه بيستون آماده كرد.
اين نقش برجسته يكي ازقديمي‌ترين نقش برجسته‌هاي كشور است كه حداقل دو هزار سال از كتيبه داريوش قديمي‌تر است.
"تاق گرا" بنایی در کنار جاده اسلام آباد به سرپل ذهاب
بناي "تاق گرا" یا "طاق شیرین "در گردنه "پاتاق" در مسیر كرمانشاه به سرپل ذهاب و در ۱۵ کیلومتری این شهرستان در كنار راه باستاني سنگفرشي بنا شده كه فلات ايران را به بين النهرين ارتباط مي داده است.
به علت تغيير مسير، اين راه و بناي تاق گرا اكنون در شيب هاي پائين جاده آسفالته قرار گرفته است. از نظر معماري، بناي تاق‌گرا، فضاي ايوان مانندي است كه تماماً از سنگ ساخته شده است.
از لحاظ ساختاري، اين بنا به وسيله بلوك هاي سنگي ساخته شده است كه به صورت مكعب مستطيل تراشيده شده اند. مصالح داخلي ديوارها نيز از لاشه سنگ و ملاط گچ است.
در مورد زمان ساخت اين بنا اختلاف نظرهايي وجود دارد بعضي آن را به دوره اشكانيان و برخي آن را به دوره ساسانی نسبت مي دهند.
اما از مدارک باستانشناسی به دست آمده این چنین بر می آید که این بنا در اواخر دوره ساسانی و احتمالا زمان حکومت خسرو دوم (۶۲۸-۵۹۰م) ساخته شده است.
اگرچه تاکنون کارکرد واقعی این بنا مشخص نشده، اما برای آن کارکردهای متفاوتی از جمله "یادگار احداث راه کاروانرو"، "توقف گاه موکب شاهی"، "اریکه سلطنتی"، "پاسگاه مرزی" و "بنای یادبودی از پیروزی" ذکر کرده اند.
برای دیدن این اثر، حدود ۲۰۰ متر بعد از ایست بازرسی معروف "پاتاق" وارد جاده فرعی در سمت چپ جاده اصلی شده و پس از طی مسافتی حدود ۵۰۰ متر می توان به محل مورد نظر رسید. در صورتی که ماشین نداشتید، کمی بعد از ایست بازرسی، نزدیک جاده ریجاب پیاده شوید و با احتیاط از سمت چپ جاده پایین بروید.
به گزارش خبرنگار مهر، همه این آثار و ابنیه باستانی گوشه ای از آثار مجد و عظمت ایران زمین است که شاید هنوز بسیاری از هموطنان ایرانی نه تنها آنها را ندیده اند بلکه شاید از وجود آنها نیز بی اطلاع باشند.