خبرگزاری مهر- گروه استانها: خراسان شمالی از استان‌های سه گانه ای است که در مردادماه ۸۳ از خراسان بزرگ جدا و به عنوان استانی مستقل و با نام «خراسان شمالی» تاسیس شد.
این استان به مرکزیت شهر بجنورد که هم اکنون ۱۱ سال از تاریخ تاسیس آن می‌گذرد، با ۲۸ کیلومتر مربع وسعت، دارای هشت شهرستان و جمعیتی بالغ بر ۹۲۸ هزار نفر است و از این جهت که در این استان اقوام مختلف فارس، ترک، کرد، تات، ترکمن، بلوچ و... و اهل تشیع و تسنن زندگی می‌کنند، این استان به گنجینه فرهنگ‌ها شهرت یافته است.
این خراسان شمالی از نظر موقعیت جغرافیایی؛ از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم‌مرز است.
آب و هوای خراسان شمالی
خراسان شمالی عمدتا از آب و هوای معتدل کوهستانی برخوردار است اما می‌توان انواع آب و هوا را در بخش‌های مختلف آن تجربه کرد؛ آب و هوای سرد کوهستانی در نواحی مرتفع آلاداغ و کپه داغ، آب و هوای معتدل کوهستانی در شهرستان‌های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج، اسفراین و شمال شهرستان جاجرم و آب و هوای نیمه بیابانی و کوه پایه‌ای در بخشی از شهرستان مانه و سملقان و جنوب استان.
شرایط اقلیمی
خراسان شمالی از نظر ناهمواری‌ها به دو قسمت نواحی کوهستانی و نواحی پست و هموار تقسیم می‌شود، مرتفع‌ترین نقطه آن قله شاه جهان در رشته کوه‌های آلاداغ با ارتفاع سه هزار و ۵۱ متر و پست‌ترین نقطه آن در روستای تازه یاب در قسمت خروجی رودخانه اترک با ارتفاع چهار متر از سطح دریا قرار دارد اما در مجموع ارتفاع متوسط استان هزار و ۳۲۶ متر از سطح دریا است.
کوه‌های خراسان شمالی از نظر زمین‌شناسی حاصل آخرین حرکات کوه زایی دوران سوم و از کوه‌های جوان هستند که به دو بخش عمده رشته کوه کپه داغ و رشته کوه آلاداغ تقسیم می‌شوند.
رشته کوه کپه داغ در شمال استان واقع شده و به وسیله گسل عشق آباد یا گسل کپه داغ از دشت‌های پست ترکمنستان و به وسیله رودخانه اترک و دشت‌های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج از رشته کوه جنوبی آلاداغ جدا می‌شود. این ارتفاعات شباهت زیادی از نظر ساختار زمین‌شناسی با زاگرس دارند و وجود گسل‌های متعدد ساختار رسوبی، نامتقارن بودن چین‌ها، فقدان فعالیت‌های آتشفشانی و وجود سنگ‌های دارای درز و شکاف آن شرایط مساعدی برای ذخایر آب زیرزمینی و منابع نفت و گاز ایجاد کرده است.
رشته کوه آلاداغ نیز توسط دشت‌های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج، از رشته کوه کپه داغ جدا شده است، آلاداغ در غربی‌ترین منطقه در حوالی جاجرم به وسیله یک سری کوه‌های کم ارتفاع به رشته کوهستانی شاه کوه البرز می‌پیوندد. جبهه شمالی آلاداغ با یکسری پرتگاه‌های گسلی به رود اترک و جبهه جنوبی آن از طریق گسل‌هایی با دشت جاجرم ارتباط پیدا کرده است.
جاذبه‌ها
یکی از عوامل موثر در توسعه اقتصادی مناطق مختلف در دهه‌های اخیر توجه به جاذبه‌های گردشگری و افزایش درآمد و ایجاد اشتغال از این راه است، خراسان شمالی با داشتن پتانسیل‌هایی از قبیل موقعیت جغرافیایی مناسب، وجود قومیت‌های مختلف، تمدن کهن، غنای فرهنگی و منابع طبیعی ظرفیت‌های ویژه‌ای در جذب گردشگر دارد.
افزون بر این قرار گرفتن استان در مسیر مشهد مقدس به عنوان قطب زیارتی کشور از یک طرف و مناطق گردشگری شمال به عنوان قطب گردشگری کشور از طرف دیگر موقعیت ویژه‌ای را در زمینه جذب گردشگر نصیب این استان کرده است، موقعیتی که در صورت برنامه ریزی و مدیریت صحیح می‌تواند آینده درخشانی را برای خراسان شمالی به ارمغان آورد.
عبور سالانه میلیون‌ها مسافر از جاده آسیایی که از چند شهرستان مهم خراسان شمالی عبور می‌کند پتانسیل بالقوه‌ای است که در صورت توجه صحیح و مدیریت مناسب نقش بیشتری در بهبود وضعیت اقتصادی استان خواهد داشت.
اما به هر روی جاذبه‌های گردشگری خراسان شمالی را می‌توان به جاذبه‌های طبیعی و تاریخی فرهنگی تقسیم کرد.
جاذبه‌های طبیعی
جنگل‌های انبوه و حفاظت شده قورخود در شهرستان مانه و سملقان، پارک ملی سالوک و ساریگل در شهرستان اسفراین، منطقه حفاظت شده گلیل سرانی شیروان و پناهگاه حیات وحش میاندشت در جاجرم از مناطق دیدنی استان به شمار می‌روند.
همچنین مناطق کوهستانی خراسان شمالی نظیر دره‌های سرسبز، رودهای پرآب، دریاچه پشت سدها و آبشارهای فراوان چون ایزی، حمید، به یار، اوغاز کهنه، اسطرخی و دره‌هایی چون کاستان، بازخانه، درکش، هاور، روئین، گلیان، زوارم، استاد و خسرویه، پارک جنگلی گوئینیک، غارهایی چون به یدک، گسک، درق، پوستین دوز، گنج کوه و ... تنها چند نمونه از صدها جاذبه مناطق کوهستانی استان محسوب می‌شوند.افزون بر این لازم به یادآوری است که این مناطق کوهستانی در خراسان شمالی برای ورزش‌های زمستانی و کوهنوردی، صخره نوردی و ... هم بسیار مناسب هستند.
خراسان شمالی را سرزمین هزاران چشمه نیز می‌نامند، وجود چشمه‌های فراوان آب معدنی یکی از ظرفیت‌های گردشگری این استان به شمار می‌رود که از جمله این چشمه‌ها می‌توان به آب معدنی ایوب پیغمبر در گیفان، آب معدنی بش قارداش در بجنورد، مختومی در شیروان، مهمانک در مانه و سملقان و حاج سست در اسفراین اشاره کرد.
جاذبه‌های تاریخی
تاکنون حدود ۶۱۰ اثر باستانی و محوطه تاریخی در استان خراسان شمالی شناسایی شده که هر کدام از آن‌ها ویژگی‌ها و زیبایی‌های خاص خود را دارند، از جمله جاذبه‌های تاریخی استان در شهرستان اسفراین می‌توان به آرامگاه شیخ شاه علی اسفراینی، ارگ تاریخی بلقیس، امام زاده اسحاق، امام زاده عبداله کوران، امام زاده شاهزاده زید، امام زاده شاهزاده جعفر، مقبره ملا عارف رویینی، بقعه شیخ محمد رشیدالدین و ... اشاره کرد.
همچنین در شهرستان بجنورد اماکنی چون آرامگاه بابا توکل، امام زاده محمد بن باقر بن موسی بن جعفر(ع)، بقعه سلطان سید عباس، عمارت سردار مفخم شامل: بیمارستان، تالار آیینه، عمارت دارالحکومه، موزه بجنورد از جمله تفرج گاه‌های تاریخی این شهرستان محسوب می‌شوند.
در شهرستان جاجرم نیز آرامگاه خواجه علی مهزیار، روستای عشق، روستای قره بیل، تپه پهلوان، حمام قدیمی و موزه مردم شناسی جاجرم، قلعه جلال الدین، مقبره شیخ اندقان، مسجد جامع جاجرم، مسجد جامع درق، مسجد جامع ایور و ... جزء مناطق گردشگری تاریخی شهرستان هستند.
آرامگاه تیموری، امام زاده حمزه رضا و بقعه شیخ رشیدالدین محمد در شیروان، آب انبار صفی آباد، آرامگاه شاهزاده عبدالرحمن خرق، امامزاده سلطان جعفر سیاه دشت، قلعه شاه جهان، مسجد کهن روستای استاد و مقبره بابا و بی بی در شهرستان فاروج و آتشکده اسپاخو، امام زاده قاسم، بقعه امام زاده دلاور و ... در شهرستان مانه و سملقان برخی دیگر از آثار تاریخی و باستانی این استان به شمار می‌روند.
صنایع دستی و آثار هنری
قالیچه و پشتی ترکمنی، گلیم و جاجیم، چادرشب ابریشمی، کلاه کرکی، چارق دوزی، پوستین دوزی، زین سازی و ... از مهم‌ترین صنایع دستی استان محسوب می‌شوند که نقش مهمی در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد، علاوه بر این لباس‌های محلی و سنتی از جمله لباس‌های کردی و ترکمنی استان نیز در این راستا از اهمیت ویژه‌های برخوردارند.
سوغات
سوغات خراسان شمالی را می‌توان به سه بخش شیرینی، کشاورزی و صنایع دستی تقسیم کرد که در بخش شیرینی شامل آب نبات و شکر پنیر بجنورد، در بخش کشاورزی شامل خشکبار و سیب بهاره شیروان، هلوی درکش، کشمش و آجیل فاروج، قره قورت و انگور رزاقی و در بخش صنایع دستی شامل سفره کردی، لباس‌های محلی، قالی، گلیم، چارق، پشتی و قالیچه‌های ترکمنی، جاجیم، نمد، پوستین، چادر شب رویین، حوله دستی اسفراین، کلاه کرکی جاجرم، جل و زیورالات اسب اصیل ترکمن و ... می‌شود.
راه‌ها و ارتباطات
مهم‌ترین و اصلی‌ترین راه ارتباطی خراسان شمالی جاده آسیایی است که از چهار شهرستان مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج می‌گذرد که بخشی از آن اکنون به بزرگراه تبدیل شده و بخش دیگر نیز در دست ساخت است.
وجود فرودگاه بجنورد امکان استفاده از راه هوایی را فراهم کرده و افزون بر این گذر بخش کمی از مسیر راه آهن تهران- مشهد از جنوب جاجرم نیز امکان ارتباط استان با سایر نقاط را از طریق راه آهن فراهم کرده است.
در داخل استان نیز افزون بر پنج هزار و ۶۳۱ کیلومتر راه اصلی، فرعی و روستایی وجود دارد که تمام راه‌های اصلی و فرعی آن آسفالت است اما در شهرستان‌های هشت گانه این استان در مجموع چهار هزار و ۶۲۴ کیلومتر راه روستایی وجود دارد که تنها ۴۰ درصد از این راه‌ها آسفالت و مابقی خاکی و شوسه هستند.