در ادامه سوژه بررسی شرایط تحقق اکران عمومی فیلم‌های مستند در سینماهای ایران با محسن اسلام زاده از مستندسازان کشورمان گفتگویی داشته‌ایم که وی درباره شرایط اکران فیلم مستند در سینماهای ایران به خبرنگار مهر گفت: در درجه اول جایگاه نمایش و اکران فیلم مستند، تلویزیون و جشنواره‌ها هستند. تعدادی از فیلم‌ها نیز توسط برخی شرکت‌های پخش به صورت DVD نیز منتشر شده و مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته‌اند.
وی افزود: در یک تا دو سال اخیر برخی فیلم‌های مستند نیز به همت گروه سینمایی «هنر و تجربه» رنگ اکران را به خود دیده‌اند. با این اوصاف اما نمی‌توان با اکران دو فیلم به این نتیجه رسید که باید همه مستندها را در سینماها اکران کرد. انجام این کار نیاز به یک پژوهش جدی دارد که در آن بررسی شود که آیا عموم مردم ایران حاضرند برای دیدن فیلم مستند بلیت خریداری کنند یا خیر؟ یکی از بهترین کارها برای شروع این پژوهش بلیتی کردن جشنواره‌های فیلم مستند مانند جشنواره «سینما حقیقت» برای مخاطبان است.
اکران دانشگاهی به اکران عمومی در سینماها ارجحیت دارد
اسلام زاده در بخش دیگری از این گفتگو درباره بهترین شیوه اکران فیلم‌های مستند در ایران اشاره کرد: به نظرم پخش هدفمند فیلم‌های مستند در دانشگاه‌ها به نسبت دیگر انواع اکران مناسبت‌تر است. در دانشگاه‌ها یک فضای نخبگانی وجود دارد که علاقه بسیاری به فیلم مستند در آن مشاهده می‌شود و همچنین کارگردان و منتقدان نیز به پیوست اکران می‌توانند گفتمان کیفی مناسبی داشته باشند.
کارگردان فیلم «اهل سنت ایران» تجربه خود از اکران دانشگاهی فیلم‌هایش را موفق ارزیابی کرد و گفت: مخاطب دانشگاهی تشنه دیدن فیلم مستند است. من این مساله را به عینه تجربه کردم. چند سال پیش تعدادی از آثارم در یک دانشگاه به نمایش درآمد که پس از آن از عموم دانشگاه‌های سراسر کشور با من درباره شرایط اکران فیلم‌هایم تماس می‌گرفتند.
وی همچنین درباره شیوه‌های بازگشت سرمایه در اکران دانشگاهی فیلم‌های مستند نیز اظهار کرد: فیلمسازان مستند، کارشناسان حوزه‌هایی هستند که درباره آنها فیلم ساخته‌اند و در دانشگاه‌ها نیز برای دعوت از کارشناسان برای سخنرانی بودجه‌هایی تعریف شده است. در این میان نقش پخش‌کننده فیلم بسیار جدی است. به عبارتی پخش‌کننده می‌تواند با دانشگاه‌ها برای پخش فیلم مستند وارد مذاکره شده و با اخذ مبالغ معقول فیلم را برای چندبار پخش به دانشگاه‌ها واگذار کند.
شیوه‌های مختلف اکران را آزمایش کنیم
اسلام زاده در ادامه گفتگو بر لزوم تجربه انواع مختلف اکران فیلم مستند تاکید کرد: رونق اکران هدفمند دانشگاهی می‌تواند برای دنیای فیلمسازی مستند در ایران جریان‌ساز باشد. باید برای شکل‌گیری فرهنگ این نوع از اکران و تدوین قواعد مناسب، برای آن یک کارگروه ویژه از سوی مستندسازان، تهیه‌کنندگان و پخش کنندگان تشکیل شود. همان‌گونه که اشاره کردم من این نوع اکران را به شیوه نمایش فیلم‌ها توسط گروه سینمایی «هنر و تجربه» ترجیح می‌دهم.
کارگردان فیلم «اندیشه حیات» اضافه کرد: در مقابل اکران دانشگاهی که برای نخبگان است می‌توان از اکران فیلم‌ها در فضای مسجدها برای عامه مخاطبان، صحبت کرد. من تجربه‌های موفقی از نمایش تعدادی از فیلم‌هایم در مساجد داشته‌ام و به همکارانم نیز توصیه می‌کنم حتما این نوع از اکران را نیز تجربه کنند.
اطلاع‌رسانی اکران فیلم‌های مستند محدود است
کارگردان فیلم «سفر به دیار پشتون‌ها» شرایط فرهنگی کشور برای اکران عمومی فیلم مستند را نامناسب خواند و گفت: اکنون به دلایل بسیار، عامه مردم علاقه چندانی به دیدن فیلم مستند ندارند. مشاهده آمار فروش فیلم‌ها نشان می‌دهد که عامه مخاطبان سینما بیشتر به دنبال تفریح و سرگرمی هستند تا دیدن یک فیلم خاص و مستند. با توجه به این مساله و کمبود سالن‌های سینما در کشور می‌توان به این نتیجه رسید که هنوز شرایط برای اکران عمومی مستندهای سینمایی فراهم نیست.
وی افزود: اطلاع‌رسانی و تبلیغات فیلم‌های مستند نیز محدود به طیف نخبه جامعه و شبکه‌های اجتماعی مربوط به آنها شده است. در تلویزیون نیز تبلیغات چندانی درباره فیلم مستند، حتی آثاری که در گروه سینمایی «هنر و تجربه» فرصت اکران محدود پیدا کرده‌اند، نمی‌شود.
اسلام زاده ادامه داد: در این سال‌ها فیلم‌های مستند جنجالی و جذاب بسیاری توسط فیلمسازان تولید شده، اما دیده نشده‌اند. اگر این فیلم‌ها در تلویزیون تبلیغ شود مخاطبان عادی نیز نسبت به وجود آنها آگاه می‌شوند.
کمبود بودجه تلویزیون را زمین‌گیر کرده است
کارگردان فیلم «خیابان شهادت» در بخش پایانی این گفتگو درباره وضعیت تولید و پخش فیلم مستند در سازمان صدا و سیما نیز اشاره کرد: در چند وقت اخیر سازمان صدا و سیما قدم‌های جدی‌تری در زمینه تولید و پخش فیلم مستند داشته است. اکنون دو شبکه «مستند» و «افق» به طور تخصصی به پخش فیلم‌های مستند می‌پردازند.
اسلام زاده وضعیت مالی سازمان صدا و سیما را عامل جدی در پایین آمدن تولیدات این نهاد در زمینه فیلم مستند خواند و گفت: طبیعتا بحران مالی که در این چند سال اخیر بر کشور حاکم شده، سازمان صدا و سیما را نیز بی‌نصیب نگذاشته است. تاثیر این امر را می‌توان بر کاهش تولیدات سازمان در حوزه فیلم مستند نیز مشاهده کرد. در این دهه مستندسازی در کشور رشد قابل توجهی داشته و تعداد مستندسازان باکیفیت و با دانش نیز افزایش جدی پیدا کرده است.
کارگردان فیلم «اسرار زندان ابوسلیم» در پایان گفت: مهم‌ترین نهاد تولیدکننده و پخش کننده فیلم مستند تلویزیون است، اما اکنون سازمان صدا و سیما از نظر مالی نمی‌تواند همه مستندسازان را برای ساخت آثارشان تامین مالی کند و انتظار بی‌جا از این سازمان بیهوده است.