خبرگزاری مهر- گروه استانها: زنگ خطر آتش‌سوزی‌ها در فصل برداشت گندم زده می‌شود. هرساله تعداد بسیاری از کشاورزان بعد از برداشت گندم مزارع خود، برخلاف قوانین و مقررات محیط‌زیست، کاه و کلش و بقایای کشت گندم در مزارع خود را به آتش می‌کشند. مزایای اندک این کار خسارات جبران‌ناپذیری به زمین‌های کشاورزی وارد می‌کند. باوجود آموزش‌های زیادی که از سوی دستگاه‌های مربوطه انجام می‌گیرد بازهم شاهد این اقدام از سوی کشاورزان هستیم. بااین‌همه آتش زدن بقایای گندم و جو در مزارع در این منطقه به یک موضوع جدی تبدیل‌شده، که رفع این مشکل علاوه بر اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی در خصوص مزایای احتمالی و ضررهای فراوان آن، به اقدام مؤثر مسئولان نیاز دارد.
هرچند همه‌ساله بعد از برداشت گندم، پیام‌های بسیاری به کشاورزان داده می‌شود که از آتش زدن زمین‌های خود خودداری کنند اما سرایت آتش‌سوزی‌ها از زمین‌های کشاورزی به عرصه‌های جنگلی نشان می‌دهد این مقدار پیام‌ها و تبلیغات کافی و کارساز نیست. کارشناسان معتقدند این کار نه‌تنها باعث می‌شود آتش شعله‌ور شده و مهار آن راحت نباشد بلکه برای مواد غذایی و بافت خاک هم مطلوب نیست.
مسئولین توصیه‌های زیادی دارند که کشاورزان حاشیه جنگل باید قبل از آتش زدن بقایای گیاهی در اراضی کشاورزی خود، به مأموران منابع طبیعی اطلاع‌رسانی کنند. این در حالی است که درصورتی‌که این اتفاق نیفتد و آتش به عرصه‌های جنگلی سرایت کند با فرد متخلف برخورد می‌شود و قانون‌گذار مجازات حبس و جبران خسارت (جریمه) را برای افراد متخلف در نظر گرفته است.
آتش زدن مزارع کمک به کاهش هزینه
از طرفی کشاورزان هنوز هم به این مسئله اعتقاددارند که آتش زدن مزارع خود بعد از برداشت گندم و جو به کاهش هزینه‌های آن‌ها در از بین بردن علف‌های هرز کمک می‌کند و آتش زدن باعث از بین بردن آفات گیاهی و جلوگیری از ایجاد محیط مناسب تکثیر این آفات می‌شود و عملیات کاشت و داشت در مراحل بعدی راحتت می‌شود.
آمارهای اعلام‌شده از سوی مسئولین جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که در سال گذشته نزدیک به ۶۰۰هکتار گندم به دلیل آتش زدن بقایای گیاهی و سایر عوامل محصول گندم در آتش سوخته است. این در حالی است که بیشترین آتش‌سوزی‌ها در ماه‌های خرداد، تیر و مرداد در استان اتفاق افتاده است و در این موقع از سال به دلیل برداشت محصول و آتش زدن سفال‌های گندم شاهد حریق در عرصه‌های جنگلی حاشیه مزارع هستیم.
یک کارشناس ارشد اقتصاد کشاورزی در خصوص آتش زدن بقایای گندم توسط کشاورزان در گفتگو با خبرنگار مهر می‌گوید که آتش زدن بقایای گندم تحت هیچ شرایطی به مصلحت کشاورزان نیست چراکه با آتش زدن، خاک این زمین‌ها در معرض فرسایش آب و باد قرارگرفته و دود به وجود آمده در طولانی‌مدت در شرایط آب و هوایی تغییراتی ایجاد کرده و گرم شدن بیشتر آب‌وهوای منطقه را موجب می‌شود.
آنچه به‌صورت واضح مشخص است آتش زدن کاه و کلش باعث نابودی مواد آلی موجود در سطح زمین شده و سبب از بین رفتن کیفیت زمین و کاهش محصول می‌شود.
کاهش حاصلخیزی و افزایش فرسایش خاک
مهدیه مرادی از بین رفتن مواد غذایی به‌خصوص عناصر ریزمغذی را معایب سوزاندن بقایای باقی‌مانده در مزارع عنوان کرد و ادامه می‌دهد: کاهش حاصلخیزی و افزایش درصد فرسایش خاک یکی دیگر از معایب این کار است زیرا پس از سوزاندن مزرعه مواد آلی با سرعت از طریق شستشو و فرسایش خاک از دست می‌روند.
وی یکی دیگر از اثرات مضر سوزاندن بقایای گیاهی را به هم خوردن چرخه زندگی حشرات مفید و از بین رفتن میکروارگانیسم‌های زنده مثل باکتری‌ها، قارچ‌ها، انواع کرم‌ها و کنه‌های مفید در خاک عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: این موجودات در خاک‌های زراعی جهت تولید محصول بسیار ضروری است به‌طوری‌که با کاهش جمعیت آن از میزان عملکرد محصول تا حد زیادی کاسته می‌شود.
مرادی در خصوص یکی از روش‌های جایگزین آتش زدن بقایای گندم در زمین‌های کشاورزی می‌گوید: مخلوط کردن ساقه و کاه باقی‌مانده محصول در سطح مزارع با خاک و تبدیل‌شدن آن به هوموس بعد از مدت‌زمانی به غنی شدن خاک کشاورزی کمک می‌کند. همچنین باقی‌مانده برداشت‌شده در خاک موجب حفظ و جذب آب و مواد غذایی و مانع از فرسایش خاک به‌وسیله باد یا آب می‌شود.
این کارشناس کشاورزی خاطرنشان می‌کند: برگزاری کارگاه‌های ترویجی و آشنا کردن کشاورزان با اثرات مخرب سوزاندن مزارع، آموزش روش‌های صحیح مدیریت آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز به کشاورزان، رعایت تناوب زراعی مدیریت تلفیقی مبارزه با آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز تا حد زیادی از این کار جلوگیری کرده و از بروز خسارات وارده به مزارع جلوگیری می‌کند.
این روش جایگزین یعنی کشاورزی حفاظتی در حالی در زمین‌های زراعی استان گلستان انجام می‌شود که کشاورزان معتقدند هزینه‌های این روش زیاد است و از طرفی تسهیلات دولتی در این خصوص آن‌قدر نیست تا دخل‌وخرج محصول یکی شود.
نگه‌داشتن بقایای گندم بر روی زمین با ماشین‌های مخصوص انجام می‌شود و ابزار و ادوات کاشت بدون شخم هزینه‌بر است و حتماً باید تهیه شود و در اختیار کشاورزان قرار بگیرد و به کشاورزان در اجرای این روش کمک شود تا این سیستم بیشتر اجرا شود.
اجرای کشاورزی حفاظتی که به‌جای آتش زدن کاه و کلش در بین کشاورزان نیاز به فرهنگ‌سازی و آموزش آن‌ها دارد. تا مرحله‌به‌مرحله با کمک‌های دولتی در گلستان بیشتر به سمت این روش کشاورزی برویم.
آمارهای ارائه‌شده از سوی جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که در سال‌های گذشته حدود ۱۰۰تا ۱۵۰ هزار هکتار از مزارع به آتش کشیده شده که این مقدار در سال‌های اخیر به ۵۰ تا ۱۰۰ هزار هکتار کاهش پیداکرده است.
۲۰ درصد آتش زدن کاه و کلش در زمین‌های کشاورزی عمدی است
مدیر زراعت جهاد کشاورزی گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر با تأکید بر کم شدن حاصلخیزی خاک در این روش می‌گوید که در حال حاضر کشاورزان کمتر به آتش زدن زمین‌های خود اقدام می‌کنند و بسیار کاهش پیداکرده است.
محمدرضا عباسی می‌گوید: ۲۰ درصد آتش زدن کاه و کلش در زمین‌های کشاورزی عمدی است و باهدف سریع آماده کردن زمین برای کشت دوم انجام می‌شود.
وی همچنین بابیان اینکه همه جانب باید در این کار موردنظر باشد، یادآوری می‌کند که در سال گذشته نزدیک به ۶۰۰هکتار گندم برداشت‌نشده به دلیل بی‌احتیاطی در آتش سوخت.
آتش زدن سفال گندم مهم‌ترین دلیل آتش‌سوزی عرصه‌های منابع طبیعی
جانشین یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر آتش زدن سفال گندم را مهم‌ترین دلیل آتش‌سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی عنوان می‌کند.
محمدآریانفر ادامه می‌دهد: با توجه به دمای بالای هوا، کاهش رطوبت و وزش باد هرگونه آتش زدن سفال در مزارع گندم اطراف عرصه‌های جنگلی و مراتع به این منابع ملی و به باغات و مزارع هم‌جوار خسارت خواهد زد.
وی از کشاورزان گلستانی خواست، از آتش زدن سفال‌های گندم جدا خودداری نمایند تا موجبات ضرر و زیان به دیگر کشاورزان و منابع طبیعی را فراهم نکنند.
هرساله آتش‌سوزی‌های بسیاری از گندم‌زارها به عرصه‌های منابع طبیعی سرایت می‌کند و جنگل‌ها و مراتع قربانیان اول این سنت غلط در بین کشاورزان هستند. از طرفی همه‌ساله تلاش‌های بسیاری شده است تا کشاورزان با شیوه‌های صحیح کشاورزی آشنا شوند. آنچه مشخص است لزوم آموزش‌های بیشتر در گلستان با توجه به گستردگی زمین‌های کشاورزی و هم‌مرز بودن این زمین‌ها با عرصه‌های منابع طبیعی لازم و ضروری است و سازمان‌های مربوطه نیز باید با در نظر گرفتن رفاه کشاورزان، تسهیلات مناسبی را در اختیار آن‌ها در خصوص جایگزین کردن آتش زدن مزارع خود گذاشته تا در سال‌های آینده شاهد کشاورزی منطبق بر توسعه پایدار باشیم.