خبرگزاری مهر- گروه استانها: اکنون ۱۸ سال است که قصه تلخ خشک‌سالی خراسان جنوبی در گوش مردم این خطه کویری نجوا می‌شود، گویا قرار نیست طبیعت بار دیگر ساز دوستی با مردم اینجا بنوازد و هر روز قهر طبیعت چهره خشن‌تری از خود را به مردم این دیار نشان می‌دهد.
دیگر بعد از ۱۸ سال بی‌آبی و خساست آسمان چیزی از طبیعت بی‌جان این استان باقی نمانده که بخواهد با فصل بهار دوباره زنده شود، هر سال این خشک‌سالی شدت بیشتری به خود می‌گیرد و زخم های عمیق‌تری از خود باقی می‌گذارد در این میان زخم های خشک‌سالی بیشتر از همه بر تن عشایری باقی‌مانده که تنها چشم امید آن‌ها به طبیعت خدا و آسمان بی‌منتهای او بوده است.
اما عشایر خراسان جنوبی باوجود مشکلات زیادی که ۱۸ سال خشک‌سالی پی در پی برای آنان به ارمغان آورده، همچنان صبورانه در دو امر خطیر مرزبانی، تأمین امنیت و تولید انجام‌وظیفه می‌کنند.
گردنه‌های پر پیچ و خم جاده را برای دیدن رنج این روزهای عشایر بیرجند طی می‌کنم، بعد از طی مسافتی، راننده فرعی خاکی را در پیش می‌گیرد که قرار است محلات ییلاقی را نشان دهد، اما در این مسیر بویی از بهار به مشامم نمی‌رسد، تا جای که چشم کار می‌کند تپه‌های خاکی است که غیر از چند بوته خشکیده چیز دیگری ندارد.
جاده‌های پر پیچ و خم و خاکی که انگار به‌تازگی تیغ زده‌شده‌اند همانند گهواره‌ای ما را به این‌طرف و آن طرف تکان می‌دهند تازه به قول راننده الآن این جاده‌ها خیلی خوب شده‌اند وگرنه قبل از این غیر از مال ماشین دیگری نمی‌توانست از آن عبور کند.
عقربه‌های ساعت ۱۰ را نشان می‌دهد که به یکی از محلات عشایری میریک می‌رسیم، پرتوهای خورشید خشن تر از هر جای دیگری بر صورت‌هایمان می‌تابد، گویا دام‌ها امروز نیز از این کوه‌های بی‌آب و علف چیزی نصیبشان نشده و زودتر از همیشه از چراه برگشته‌اند.
کمی آن‌طرف‌تر عده‌ای از زنان عشایر در حال دوشیدن دام های خود هستند، این‌طرف نیز عده‌ای از مردان با سطل آب از چاه بیرون می‌آوردند تا بلکه بتوانند اندکی از تشنگی دام‌ها را برطرف کنند.
فروش اجباری دام‌ها برای پرداخت بدهی دولت
«خشک‌سالی آن قدر زخم بر تن این عشایر باقی گذاشته که حالا حتی آب آشامیدنی خودشان و دام‌هایشان را باید با تانکر تأمین کنند» این‌ها را رجب حیدری یکی از همین عشایر می‌گوید و ادامه می‌دهد: قبلاً چاه دامداری و چشمه داشتیم اما از زمانی که خشک‌سالی شده با تانکر آب موردنیاز خود و دام‌هایمان را تأمین می‌کنیم.
وی به آبشخورهای دام‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: دو سال است که آبشخورهای ما خراب‌شده و در آخورهای فلزی دام های خود را آب می‌دهیم و برای ساخت آبشخورها در نوبت هستیم اما هر سال وعده تازه‌ای به ما می‌دهند.
حیدری با بیان اینکه خشک‌سالی جمعیت دام را به‌شدت کاهش داده است، بیان کرد: در حال حاضر اداره امور عشایری آذوقه زمستان دام را به‌صورت فروش جو مدت‌دار به ما کمک می‌کند اما سررسید پرداخت آن را برای برج دو تعیین کرده‌اند درحالی‌که دام در این فصل هنوز به‌اندازه کافی پروار نیستند و به زمان فروش نرسیده‌اند.
وی ادامه داد: دلالان هم زمانی که می‌بینند دامدار ناچار به فروش دام است آن را باقیمت خیلی پایین از ما می‌خرند باوجوداینکه بره در تربت‌جام کیلویی ۱۳ هزار تومان به فروش رسیده ما اینجا کیلویی ۹ هزار تومان فروش داشته‌ایم.
حیدری با بیان اینکه همه عشایر محله ما برای ۳۰ اردیبهشت‌ماه بدهکار بوده و ناچار شدیم اول اردیبهشت با ضرر بالا دام های خود را بفروشیم، عنوان داشت: اگر دولت می‌خواهد کمک کند باید به گونه‌ای باشد که دامدار بتواند دام خود را بفروشد.
جمعیت عشایری منطقه به یک سوم کاهش یافته است
محمد محسن حسینی یکی دیگر از عشایر این منطقه نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر مهم‌ترین مشکل عشایر را نبود آب، چادر و علوفه برای دام عنوان می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر علوفه موردنیاز دام‌ها خریداری می‌شود.
وی با بیان اینکه هنوز ماه دوم بهار است اما دیگر هیچ در مراتع وجود ندارد، بیان داشت: قبلاً تنها برای زمستان علوفه می‌خریدیم اما امسال با این وضعیت بارندگی ناچار خواهیم بود که حتی در تابستان هم علوفه بخریم.
وی ادامه داد: در سال های گذشته در این منطقه ۱۳ تا ۱۴ محله عشایری داشته‌ایم که اکنون به دلیل خشک‌سالی‌ها به یک سوم کاهش یافته است.
حسینی همچنین با انتقاد از مهلت کم فروش جو مدت‌دار به عشایر، گفت: اگر مهلت بیشتری به دامدار بدهند می‌توانند دام خود را به‌صورت بهتری بفروشند.
روحی بزرگ با خواسته‌های کوچک
از مردان قبیله جدا می‌شوم، بوی نان و آتش فضای بی‌روح کویر را پر کرده است، کمی آن‌طرف‌تر از چادرها، جایی در بالای تپه عده‌ای از زنان مشغول پختن نان هستند، گرمای جان‌فرسای کویر آن چنان طاقت زن عشایر را بریده که اولین خواسته که شاید برآوردنش خرج زیادی ندارد آوردن تنور گازی برای او و زنان امثال اوست.
او می‌گوید: حالا که این‌همه مشکل مرتع وجود دارد مسئولان به فکر سوخت جایگزین باشند، واقعاً برای ما هم پختن نان در آتش در این گرما مشکل است.
صدیقه نورپور ادامه داد: با این وضعیت گرما پختن نان در ماه رمضان خیلی مشکل است اگر تنور گازی داشتیم می‌توانستیم حتی شب هم نان موردنیاز خود را پخت کنیم.
وی بیان داشت: دام های ما گرسنه‌اند از مسئولان انتظار داریم برای دام های ما جو و علوفه بیاورند.
از او در مورد سختی های زندگی عشایری می‌پرسم در جوابم می‌گوید: می‌بینید که وسط بیابان هستیم با این وضعیت جاده‌های خراب اگر شب حادثه ای پیش بیاد نه مردی است و نه وسیله ای....
اعتبارات علوفه یارانه ای صفر است
سرپرست امور عشایری شهرستان بیرجند نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه در سال گذشته توزیع علوفه به‌صورت یارانه ای برای عشایر نداشته‌ایم، اظهار کرد: سال ۹۳ اعتباری بالغ بر ۵۳ میلیون تومان برای توزیع علوفه یارانه ای داشته‌ایم اما امسال تخصیص اعتبار علوفه یارانه ای صفر بوده است.
حسین تک خوارانی بیان کرد: اما در مقابل امسال حدود ۲۰۰ تن جو مدت‌دار از قرار کیلویی ۹۲۰ تومان بین عشایر شهرستان توزیع شده است.
وی با اشاره به اینکه جو مدت‌دار توسط شرکت پشتیبانی توزیع می‌شود، بیان کرد: در حال حاضر هم از سوی سازمان و هم اداره کل مکاتباتی برای فرصت بیشتر به دامداران انجام شده اما هنوز جوابی داده نشده است.
آب رسانی سیار به ۱۲ محله عشایری بیرجند
سرپرست امور عشایری شهرستان بیرجند ادامه داد: این مشکل تنها برای عشایر نیست بلکه دامدار نیز همین مشکل را دارد چراکه فصل زایش باید به نتیجه و وزنی برسد اگر در این ماه بفروشد ضرر کرده است امیدواریم که تمدید آن جواب دهد.
تک خوارانی با بیان اینکه در حال حاضر ۱۲ محله ییلاقی عشایر شهرستان بیرجند را آب رسانی سیار داریم، بیان کرد: به دلیل مشکل راه حتی برای حمل تانکرهای آب رسانی سیار هم مشکل‌داریم و باید ابتدا راه آن‌ها را درست کنیم.
وی با تاکید بر اینکه مشکل اصلی عشایر تأمین آب برای دام است، بیان داشت: اگر رویه خشک‌سالی به همین منوال ادامه پیدا کند کار برای عشایر سخت تر خواهد شد مگر اینکه در اعتبارات یا در بحث چاه‌های عمیق کاری انجام شود.
وی اضافه کرد: باوجوداین شرایط سخت همین میزان که زندگی عشایر استمرار دارد به دلیل خدمات اندکی است که به آن‌ها داده می‌شود وگرنه بیشتر آن‌ها یکجانشینی را انتخاب می‌کردند.
سرپرست امور عشایری شهرستان بیرجند با بیان اینکه اعتبار شهرستان در سال ۹۴ بالغ بر ۳۱ میلیون تومان اعتبارات تملک، ۵۰ میلیون ماده ۱۸۰ و ۶۱ میلیون تومان ماده ۱۰ و ۱۲ بوده است، عنوان داشت: تخصیص اعتبارات ۱۸۰ صفر بوده و مابقی به‌صورت ۱۰۰ درصد تخصیص یافته است.
تک خوارانی با اشاره به اینکه سرشماری عشایر هر ۱۰ سال یک‌بار انجام می‌شود، بیان کرد: طبق سرشماری سال ۸۷ جمعیت عشایری شهرستان ۱۰۵ خانوار با ۶۰۰ نفر جمعیت گزارش‌شده اما این آمار اکنون به ۱۵۰ خانوار نیز رسیده است.
عشایری که در لیست سهمیه ها نیستند
وی با بیان اینکه برخی از عشایر شهرستان از سرشماری ۸۷ جامانده‌اند و برای سهمیه عشایری جزء آمار نیستند، عنوان داشت: افراد زیادی برای گرفتن سهمیه عشایری مراجعه می‌کنند اما نمی‌توانیم آن‌ها را عضو کنیم چون باید به آن‌ها خدمات بدهیم و این خدمات اعتبار نیاز دارد.
سرپرست امور عشایری شهرستان بیرجند از اعطای تسهیلات ویژه به عشایر استان خبر داد و گفت: در سال جاری بالغ بر ۱۵۰ میلیون تومان سهمیه تسهیلات به عشایر شهرستان اختصاص‌یافته که این میزان بسته به نوع طرح کمتر یا بیشتر خواهد شد.
وی اضافه کرد: این تسهیلات برای پرواربندی و تولید گوشت قرمز و همچنین صنایع‌دستی به عشایر اختصاص‌یافته و مهلت بازپرداخت آن نیز پنج‌ساله خواهد بود.
در حال حاضر خراسان جنوبی به‌عنوان یکی از امن‌ترین استان‌های کشور مطرح است که بخش زیادی از این امنیت را مرهون تلاش های بی‌منت عشایری هستیم که سال‌هاست درد خشک‌سالی را به جان خریده‌اند و خم به ابرو نیاورده‌اند اما این سکوت آن‌ها بدین معنا نیست که مسئولان هم چشم خود را بر مشکلات آن‌ها بپوشند بلکه باید قبل از اینکه این مرزبانان غیور از شغل خود دست بکشند چاره‌ای برای ادامه حیات زندگی عشایری اندیشیده شود.