خبرگزاری مهر، گروه استانها – زهرا بهرامی: به گفته فعالان اقتصادی و مطابق آمار اوج روابط تجاری ایران و قزاقستان سال ۹۳ با حدود ۴۰۰ میلیون دلار صادرات رقم خورد. پس از افتتاح خط ریلی اینچه برون با حضور روسای جمهور کشورهای مسیر که کشور ما را به ترکمنستان و قزاقستان متصل می کند، انتظار می‌رفت شاهد گشایش روابط تجاری و توسعه تجاری بین ایران و قزاقستان باشیم.
قرابت فرهنگی ایران و قزاقستان و همچنین حضور اتباع قزاق در استان گلستان این نیاز را برای توسعه تجارت خارجی کشور و بخصوص استان گلستان با قزاقستان ایجاد کرده است. این موضوع آنجا اهمیت پیدا می کند که مدیران استان ما، قزاقستان را کشوری بسیار مستعد برای صادرات و حتی واردات عنوان می کردند و وعده دادند با بازگشایی کریدور اینچه برون، فصل جدیدی از تجارت بین المللی در گلستان آغاز شود.
اما شرایط به گونه دیگری رقم خورد و آمارها نشان می‌دهد علی رغم هزینه گزافی که برای افتتاح اینچه‌برون شد، صادرات به قزاقستان از سال ۹۴، حدود ۴۵ تا ۴۶ درصد نسبت به سال ۹۳ کاهش یافت و به ارزش ۲۲۰ میلیون دلار رسید.
دولتمردان، شرایط اقتصادی دو کشور و پایین آمدن قیمت جهانی نفت را در کاهش مناسبات تجاری ایران و قزاقستان دخیل می‌دانند اما بخش خصوصی و تجار و بازرگانان دلایل دیگری را برای سهم ناچیز و ۴.۳ درصدی تجارت خارجی ایران از بازار قزاقستان و ۲.۳ درصدی صادرات گلستان به قزاقستان برمی‌شمارند.
بخش خصوصی و صادرکنندگان معتقدند امضاء تفاهم‌نامه به‌تنهایی گره‌گشای توسعه تجارت نیست و افزایش مشوق‌های صادراتی و ایجاد زیرساخت‌های صادراتی در اینچه برون هم می‌تواند توسعه روابط دو کشور و پذیرش گردشگر را برای گلستان و هم آکتائو فراهم کند و هم شناخت بازار کشور هدف (قزاقستان) را به همراه داشته باشد.
یکی از تجار قزاق دراین‌باره به خبرنگار مهر گفت: وجود ۶ هزار قزاق در گلستان و آشنایی با آداب‌ورسوم و فرهنگ آن‌ها از سوی گلستانی‌ها می‌تواند زمینه‌ساز توسعه مراودات دو کشور و همچنین شناخت بازار تجاری قزاقستان باشد.
تجار گلستانی به‌خوبی به بازار قزاقستان ورود نکرده‌اند
بایرام چالک افزود: باوجود تمام مشترکات و مناسبات فرهنگی بین گلستان و آکتائو، تجار گلستانی نتوانسته‌اند به‌خوبی به بازارهای قزاقستان ورود کنند.
وی با بیان این که بخش اعظم تحقق نیافتن توسعه روابط تجاری در نبود زیرساخت‌ها خلاصه می‌شود، تصریح کرد: در حال حاضر مشکل در حوزه تردد و رفت و آمدها وجود دارد و امکان سفر از ایران به قزاقستان فقط از طریق هوا میسر است.
چالک خاطرنشان کرد: این مهم هم تنها از طریق انتظار در فرودگاه حیدر علی‌اف باکو مسیر هوایی اکتائو-باکو- تهران میسر است.
وی با یادآوری اینکه این پرواز هم مصائب و مشکلات خاص خود را دارد، تصریح کرد: هر مسافر برای استفاده از این پرواز باید هفت‌تا هشت‌ساعتی را در سالن ترانزیت باکو در انتظار ساعت پرواز باکو به تهران باشد.
برقراری پروازهای خط هوایی بین آکتائو - گرگان و بهره‌برداری از راه‌آهن قزاقستان به گرگان و برعکس که هم‌اکنون فقط باری است و امکان اتصال یک واگن مسافری برای کاهش هزینه‌های تردد وجود دارد، می‌تواند به مراودات بیشتر تو کشور منجر شود این تاجر قزاق همچنین اظهار کرد: برقراری پروازهای خط هوایی بین آکتائو - گرگان و بهره‌برداری از راه‌آهن قزاقستان به گرگان و برعکس که هم‌اکنون فقط باری است و امکان اتصال یک واگن مسافری برای کاهش هزینه‌های تردد وجود دارد، می‌تواند به مراودات بیشتر تو کشور منجر شود.
چالک اظهار امیدواری کرد: با مناسبات اقتصادی که بعد از تحریم‌ها بین ایران و قزاقستان فراهم‌شده و تفاهم‌نامه‌هایی که اخیراً بین دو کشور به امضاء رسیده، روابط تجاری ایران با قزاقستان گرم‌تر شده و مشکلات تجار و بازرگانان دو کشور کاهش یابد.
این تاجر قزاق بیش از هر چیز به مشکلات و معضلات تردد و آشنایی بازار هدف اشاره دارد نکته‌ای که به نظر می‌رسد تاکنون از آن غفلت شده است؛ اما اینجا پایان راه نیست و به نظر می‌رسد رفع این معضل به‌تنهایی نمی‌تواند گره کور تجارت ناچیز تجارت با قزاقستان را باز کند؛ موضوعی که مسئول کمیسیون صادرات و مدیریت واردات اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی گرگان آن را به‌گونه‌ای دیگر مطرح کرد و به خبرنگار مهر گفت: هم‌اکنون گلستان نیازمند برنامه مدون صادرات و واردات است تا در دور تسلسل در این حوزه قرار نگیرد.
تأکید بر تقویت زیرساخت‌های صادراتی
علی صفر نژاد بابیان اینکه به‌طورکلی صادرات و رونق اقتصادی سخت اما امیدوارانه است، اظهار کرد: حل مشکلات حوزه صادرات و واردات فقط از طریق ارائه راهکار از سوی فعالان اقتصادی میسر است.
وی افزود: مشکل روادید، حمل‌ونقل، بیمه و قوانین دست و پاگیر صادراتی کل دارایی صادرکنندگان کشور و گلستان است.
وی اضافه کرد: توسعه تجارت ایران و قزاقستان، ایران با سایر کشورها میسر نیست مگر آنکه دولت پشت سر فعالان اقتصادی باشد و اصلی‌ترین کمک دولت به بخش خصوصی ایجاد راهکار مبادلات مالی و پولی با قزاقستان است.
وی با تأکید بر اینکه داشته‌ها و مشکلات در این حوزه بارها بیان‌شده است و باید نداشته های مان در حوزه صادرات موردتوجه قرار گیرد، ادامه داد: هم‌اکنون گلستان از داشتن تشکل قوی صادراتی محروم است و قطعاً در چنین شرایطی در مقابل تجار غربی با مشکل مواجه خواهیم بود.
مسئول کمیسیون صادرات و مدیریت واردات اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی گرگان تأکید کرد: داشتن شرکت‌های بزرگ و خوشه‌های صادراتی در گلستان یکی از نیازهای جدی است و باید به تشکیلاتی کردن صادرات گلستان بیش‌ازپیش توجه شود.
وی اضافه کرد: باید برنامه مدون صادراتی استان گلستان تدوین و با دقت رصد، پیگیری و اجرا شود.
صفر نژاد تصریح کرد: تقویت زیرساخت‌های صادراتی، اتکا به سرمایه‌گذاران برون‌مرزی ایرانی که مبادی اطلاعاتی ما در تجارت محسوب می‌شوند، تشکیل اتاق‌های مشترک تجاری و انتخابات دیده‌بانان و رایزنان بازرگانی از بطن فعالان اقتصادی می‌تواند در توسعه صادرات استان به قزاقستان و سایر کشورهای آسیای میانه تأثیرگذار باشد.
ایجاد راهکار مبادلات مالی و پولی با قزاقستان و تقویت زیرساخت‌های مالی و پولی تنها برخی از خواسته‌های بخش خصوصی برای توسعه تجارت گلستان با قزاقستان است اما به نظر می‌رسد تحقق این خواسته‌ها نیز پایان راه نیست.
سازمان توسعه تجارت فقط یک نام را یدک می‌کشد
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان کمی بی‌پرده‌تر و به‌دوراز تعارفات معمول راجع به موانع تجارت ایران و قزاقستان صحبت کرده و به خبرنگار مهر گفت: ما در چند سال اخیر در تجارت با بسیاری از کشورها بازار خود را ازدست‌داده‌ایم و این تنها به تجارت بین ایران و قزاقستان خلاصه نمی‌شود.
رمضان بهرامی بخشنامه‌ها و قوانین زائد را دلیل اصلی از دست دادن بازارهای تجاری دانسته و اظهار کرد: زیرساخت‌های لازم برای توسعه صادرات فراهم نشده و ما سازمانی به نام سازمان توسعه تجارت داریم اما قوانین اجازه گام برداشتن به آن نمی‌دهد و فقط یک نام را یدک می‌کشد.
وی با تأکید بر اینکه باید سیاست‌های خارجی در حوزه اقتصادی تقویت شود، افزود: ما برای توسعه تجارت با قزاقستان و کشورهای آسیای میانه باید زیرساخت‌های حمایتی برای تجار و بازرگانان داشته باشیم.
بهرامی متذکر شد: رایزنان بازرگانی ما نباید دولتی باشند، رایزنان بازرگانی ما باید عمل‌گرا بوده و با ادبیات تجارت آشنا باشند؛ بخش خصوصی که با تمام ناملایمات همچنان به تجارت مشغول است اگر سیاست‌های حمایتی درست بود هم‌اکنون باید شاهد افزایش صادرات بودیم نه افت صادراتی.
رایزنان بازرگانی ما نباید دولتی باشند، بلکه باید عمل‌گرا بوده و با ادبیات تجارت آشنا باشند
وی اضافه کرد: هم‌اکنون ابزار صادرات در کشورهای آسیای میانه فراهم نیست و باوجود افت ارزش پولی، تسهیلات گران‌قیمت نیز از تجار دریغ می‌شود.
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان تأکید کرد: با شعار و جلسه مشکلات حل‌نشده و توسعه اقتصادی محقق نمی‌شود؛ بسیاری از سیاست‌گذاران صادرات در کشور با ادبیات صادرات و واردات آشنا نیستند.
بهرامی متذکر شد: یک دلار صادرات استان گلستان به قزاقستان و سایر کشورها مربوط به بخش دولتی نیست اما نبود زیرساخت‌های حمایتی صادراتی مربوط به بخش دولتی است.
وی تصریح کرد: هم‌اکنون گلستان دارای ظرفیت ریل و فرودگاه است و امکان برقراری پرواز گرگان – آکتائو با حدود ۴۵ دقیقه زمان و راه‌اندازی قطاری مسافری بین ایران و قزاقستان وجود دارد، اما چرا ما از این ظرفیت‌ها استفاده نمی‌کنیم کاملاً دولتی است.
وی خاطرنشان کرد: مشکلات موجود درراه توسعه تجارت ایران و قزاقستان توسط اتاق بازرگانی و کنسولگری قابل‌حل نیست اما استانداران مرزی با نشست‌های مشترک می‌توانند معضلات و مشکلات را حل کرده و زیرساخت‌های حمایتی را فراهم کنند.
بهرامی بابیان اینکه به مشوق‌های صادراتی نگاه ویژهای داریم، تصریح کرد: مشوق‌های صادراتی اشکالات و ایراداتی در سطح کلان دارد و در برخی موارد محدودیتهایی وجود دارد که باید موردتوجه قرار گیرد.
به گفته رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان قزاقستان و ترکمنستان برای گلستان و کشور مزیت هستند اما تاکنون نتوانسته‌ایم سبد کالایی آن‌ها را در حد یک درصد هم تأمین کنیم.
وی در پایان تأکید کرد: با توجه به اینکه ۸۰ درصد کالاهای قزاقستان وارداتی است، ایران می‌تواند جایگزین خوبی برای بازارهای این کشور باشد.
هم‌اکنون سختگیری بیش‌ازحد و طولانی بودن پروسه صدور ویزا برای تجار و بازرگانان، حضور نداشتن فعالان اقتصادی داخلی در رویدادهای بین‌المللی این کشور مانند نمایشگاه‌ها، نبود تفاهم‌نامه تعرفه توجیهی، معضل انتقال ارز، پیگیری نکردن برای استقرار شرکت‌های فعالی درزمینهٔ سوآپ غلات، نبود سیستم گمرکی و صادر نشدن گواهینامه بازرسی از مبدأ ازجمله مشکلاتی است که باید در عرصه فراملی به آن‌ها پرداخته شود.
و درعین‌حال بالا بودن هزینه‌های حمل‌ونقل کالا نیز یکی دیگر از دغدغه‌های تجار و بازرگانان است که با فراهم شدن زیرساخت‌های لازم می‌تواند سم ناچیز تجارت گلستان -قزاقستان افزایش یابد.