خبرگزاری مهر، گروه بین الملل- علی کاوسی نژاد: موضوع نگران کننده ای که در روزهای اخیر توجه رسانه های دنیا بویژه کارشناسان مسایل افغانستان و منطقه را بسوی خود جلب کرده است درگیری بین نیروهای امنیتی افغانستان و پاکستان در مرز «تورخم» است.
در درگیرهای یکشنبه شب بین نیروهای مرزبانی دو کشور افغانستان و پاکستان و به گفته مقامات امنیتی افغانستان یک تن از نیروهای امنیتی افغانستان کشته و شش تن دیگر زخمی شدند از سویی شش تن از نیروهای پلیس مرزبانی پاکستان کشته و یازده تن نیز زخمی شده اند.
این درگیری های مرزی تا حدی شدت گرفت که وزارت خارجه پاکستان پس از پایان درگیری شب یکشنبه کاردار افغانستان را احضار کرده مراتب نگرانی دولت اسلام آباد را به وی ابلاغ نمود و خواستار پایان این درگیریها در آینده شد. در مقابل وزارت خارجه افغانستان نیز «سید ابرار حسین» سفیر پاکستان در کابل را احضار کرده مراتب نارضایتی دولت افغانستان را در خصوص درگیرهای مرز «تورخم» به وی ابلاغ نمود.
با نگاهی دقیق به درگیرهای چند سال اخیر در مرزهای افغانستان و پاکستان و نیز مناقشات مرزی این دو کشور می توان گفت تنش های مرزی بین دو کشور ریشه در اختلافات گوناگون دارد. موضوع خط مرزی «دیوراند» موضوعی است که تاکنون حل نشده است و هرزگاهی باعث درگیریهای مرزی بین دو کشور می شود. موضوع مهم و استراتژیکی که باعث بروز اختلافات جدی بین اسلام آباد و کابل می شود حل نشدن موضوع مذاکرات افغانستان و حضور بیش از سه میلیون مهاجر افغانستانی در پاکستان است که بدون داشتن مدارک شناسایی و هویتی در پاکستان و مرزهای بین دو کشور تردد می کنند.
پاکستان در ماههای گذشته چندین بار از دولت افغانستان خواسته است تا موضوع مهاجرین افغانستان را با انجام مذاکرات حل و فصل نماید، اما با توجه به جنگ داخلی افغانستان و مبارزه ارتش این کشور با گروه طالبان و شبکه های تروریستی، که در این میان می توان به گروه تروریستی داعش که در حال شکل گیری در ولایت «ننگرهار» در شرق افغانستان است، این موضوع به جدیت دنبال نشده است. مهاجران افغانستانی که سالها در پاکستان حضور داشته به برقراری صلح و امنیت در افغانستان امیداوار نیستند. گروه طالبان مدتهاست که خواستار خروج نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان است اما در عمل گامی مهمی برای تحقق این موضوع برداشته نشده است.
درگیری های اخیر در مرز تورخم چرا و به چه دلیل روی داد و چگونه دو کشور همسایه افغانستان و پاکستان که ارتباطات فرهنگی نزدیکی با هم دارند با همدیگر درگیر می شوند؟
پنج دور از مذاکرات مقدماتی صلح افغانستان در ماههای اخیر با مشارکت کشورهای افغانستان، پاکستان، چین و آمریکا در اسلام آباد و کابل برگزار شد و پس از پایان یافتن دور چهارم این مذاکرات قرار شد دولت اسلام آباد گروه طالبان را برای انجام مذاکرات مستقیم با دولت افغانستان پای میز مذاکره بیاورد اما در عمل پاکستان به تعهدات خود درقبال مذاکرات صلح افغانستان عمل نکرد و دفتر گروه طالبان در قطر در بیانیه ای اعلام کرد؛ «ملا اختر منصور» رهبر سابق طالبان به هیچ یک از گروههای طالبان اجازه نداده است در مذاکرات صلح افغانستان شرکت کنند.
در این میان گروه طالبان شروطی را برای مذاکره با دولت افغانستان به میان آورد که از آن جمله می توان به خروج نیروهای ناتو از افغانستان، خارج شدن نام گروه طالبان از لیست گروه های تروریستی سازمان ملل و نیز آزادی زندانیان این گروه از زندانهای افغانستان و پاکستان، اشاره کرد. برآورده شدن خواسته های گروه طالبان از سوی دولت افغانستان دشوار می نماید چون نیروهای امنیتی افغانستان طبق توافقنامه نظامی بین دو کشور تا سال ۲۰۱۷ در افغانستان حضور خواهند داشت و «باراک اوباما» رئیس جمهور آمریکا در فرمانی جدید با طرح افزایش اختیارات نیروهای آمریکایی در افغانستان موافقت نموده است و این مسئله خود ادامه مذاکرات صلح را به هاله ای از ابهام برده است.
در ماههای اخیر گروه تروریستی «شبکه حقانی» وابسته به گروه طالبان در عملیاتی تروریستی به ساختمان حفاظت از رجال سیاسی افغانستان در کابل حمله برد که در این حمله تروریستی ۶۴ نفر کشته و ۳۴۷ نفر نیز زخمی شدند. بیشتر قربانیان این حادثه تروریستی زنان و کودکان بودند و این موضوع باعث خشم مقامات دولت افغانستان شد.
«اشرف غنی» رئیس جمهور افغانستان به این عملیات تروریستی واکنش نشان داده و خطاب به دولت اسلام آباد گفته بود: دولت اسلام آباد در مبارزه با گروه تروریستی «شبکه حقانی» مسئولانه عمل نگرده است و به تعهدات خود در قبال مذاکرات صلح افغانستان عمل نمی کند. اگر پاکستان به تعهدات خود بخوبی عمل نکند از اسلام آباد به سازمان ملل شکایت خواهیم برد.
اظهارات اشرف غنی تا جایی پیش رفت که کنگره آمریکا با طرح فروش و واگذاری هشت فروند جنگنده «اف۱۶» به پاکستان مخالفت کرد و این اقدام کنگره آمریکا به مذاق مقامات اسلام آباد خوش نیامد و مقامات سیاسی و نظامی پاکستان در صدد برآمدند که جنگنده های «اف۱۶» مورد نیاز خود را از طریق کشورهای دیگر در منطقه تامین کنند.
از مسائل و موضوعاتی که تنش بین افغانستان و پاکستان را وارد مرحله ای بحرانی کرد یکی مدعی شدن مقامات امنیتی پاکستان به دستگیری شش جاسوس افغانستانی در ایالت بلوچستان و دیگری کشته شدن «ملا اختر منصور» رهبر سابق طالبان در منطقه «نوشکی» پاکستان در حمله هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی است.
مقامات امنیتی ایالت بلوچستان پاکستان مدعی شده بودند که شش افسر اطلاعات امنیت افغانستان را در کویته دستگیر کرده اند که در ترور افراد مختلف در این منطقه دست داشته اند. پس از رویداد دولت پاکستان تصمیم گرفت قانونی را به اجرا درآورد که طبق آن تمام اتباع افغانستان که قصد سفر به پاکستان را دارند باید با اخذ روادید به این کشور سفر کنند. با توجه به اینکه در مناطق مرزی و قبیله نشین افغانستان و پاکستان محدودیتی برای تردد افراد این قبایل وجود ندارد به اجرا در آوردن این قانون مشکل به نظر می رسد.
دولت اسلام آباد در ادامه اتخاذ سیاست های خود برای ممنوعیت سفر اتباع افغانستان به پاکستان بدون اخذ روادید مرز بندر «تورخم» را به روی شهرواندان افغانستان بست. در این میان با رایزنی «عمر زاخیلوال» سفیر افغانستان در اسلام آباد با مقامات دولت پاکستان مرز تورخم دوباره بازگشایی شد. اما نیروهای امنیتی پاکستان خواستار ساخت تاسیسات امنیتی در مرز مشترک دو کشور در تورخم شدند، اما این موضوع با مخالفت نیروهای امنیتی افغانستان مواجه شد و این باعث درگیری مرزی بین نیروهای دو طرف و در نهایت کشته شدن تعدادی از نیروهای امنیتی پاکستان از جمله افسر ارشد نیروی مرزبانی پاکستان شد که موضوع را تا حدی بغرنج کرده است.
موضوع مهم دیگری که در بالا بدان اشاره شد کشته شدن «ملا اختر منصور» رهبر سابق طالبان توسط هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی در منطقه «نوشکی» ایالت بلوچستان پاکستان است در حالی که نشست های چهار جانبه ای برای پیشبرد مذاکرات صلح افغانستان با محوریت دولت افغانستان برگزار شده بود و ملا اختر تا حدودی با شرکت گروه طالبان در این مذاکرات موافق بود. کشته شدن ملا اختر ضربه سختی به انجام مذاکرات صلح افغانستان و نیز برقراری امنیت و ثبات در افغانستان وارد کرد.
مقوله دیگری که در اینجا باید بدان پرداخت این است که ملا اختر منصور با نام مستعار «ولی محمد» دارای گذرنامه و کارت شناسایی پاکستانی بود. این خود نشان دهنده این موضوع است که دستگاه های اطلاعاتی امنیتی پاکستان و ارتش این کشور با رهبر طالبان ارتباط نزدیکی داشته اند و از سویی وزارتخانه های کشور و خارجه پاکستان متهم به این موضوع شدند که نظارت دقیقی بر صدور کارت های شناسایی و گذرنامه ندارند. «چودری نثار علی» وزیر کشور پاکستان نیز در واکنش به این موضوع تعدادی از کارمندان سازمان ثبت احوال این کشور را که در ارتباط با صدور کارت شناسایی برای ملا اختر منصور نقش داشتند برکنار کرد.
با توجه به موارد فوق و نیز پایان دادن به تنش های مرزی بین دو کشور همسایه افغانستان و پاکستان می توان به این نتیجه رسید دو کشور باید قانونی نظامند برای شناسایی و هویت بخشیدن به شهروندان خود تعریف کنند و از سویی دیگر با انجام مذاکرات صلح در افغانستان با حضور رهبران طالبان به مناقشات خود پایان دهند.
بروز درگیری های مرزی و جنگ داخلی در افغانستان باعث رشد و شکل گیری گروههای تروریستی از جمه گروه تروریستی داعش در این کشور خواهد شد که خود می تواند تبعاتی جبران ناپذیر برای کشورهای منطقه بدنبال داشته باشد.
در این میان دولت آمریکا که از متحدان منطقه ای پاکستان بشمار می رود از طرفین خواسته است که با انجام مذاکرات به تنش های بوجود آمده در مرزهای دو کشور پایان دهند. «ریچارد اولسون» نماینده ویژه دولت اوباما در امور افغانستان و پاکستان نیز وارد اسلام آباد شده است تا بلکه بتواند مقامات اسلام آباد را متقاعد کند که مسایل بوجود آمده در مرزهای دو کشور را از طریق مذاکرات حل و فصل نمایند.
البته نمی توان این موضوع را نادیده گرفت تا زمانی نیروهای آمریکایی و ناتو در افغانستان حضور دارند مذاکرات صلح افغانستان نتیجه ای در بر نخواهد داشت و دولت اوباما باید هر چه زودتر به فکر کاهش نیروهای امنیتی خود در افغانستان باشد تا بلکه راهی برای برون رفت از مسئله افغانستان پیدا شود و این کشور از پدیده تروریسم رهایی یابد.