خبرگزاری مهر، گروه بین الملل- علی کاوسی نژاد: شانزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای با شرکت روسای جمهور چین، روسیه، ازبکستان، تاجیکستان، قزقزستان، قزاقستان، پاکستان، افغانستان و سایر کشورهای ذینفع در تاشکند ازبکستان در ۲۳ و ۲۴ ژوئن در تاشکند ازبکستان برگزار می شود.
اجلاسی که در آن قرار است هند و پاکستان به عضویت دایم این سازمان درآیند و «جواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برای عضویت دایم در این سازمان با سران کشورهای شرکت کننده در این اجلاس رایزنی کند و راه برای عضویت ایران در این سازمان هموار شود. پس از برداشته شدن تحریمهای بین المللی علیه ایران و اجرایی شدن برجام موانعی که از پیش در راه پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای بود به نحوی برداشته شد و چین و روسیه از عضویت دایم ایران در سازمان شانگهای حمایت کرده اند.
سازمان همکاری شانگهای که در سال ۲۰۰۱ جانشین پیمان شانگهای ۵ شد، متشکل از کشورهای روسیه، چین، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان به عنوان شش کشور دارای عضویت دائمی بود. مغولستان در سال ۲۰۰۴، کشورهای هند و پاکستان به همراه جمهوری اسلامی ایران از سال ۲۰۰۵ و کشور افغانستان نیز در سال ۲۰۱۲ به عنوان اعضای ناظر سازمان همکاری شانگهای پذیرفته شدند. پاکستان در سال ۲۰۰۶، جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۷ و هندوستان در سال ۲۰۱۰ درخواست عضویت دائم در این سازمان را ارائه کردند. پس از این اتفاق و همچنین جمع بندی مذاکرات هسته ای ایران با ۱+۵ گمانه زنی درباره تغییر جایگاه جمهوری اسلامی ایران از عضویت ناظر به دائم در این سازمان افزایش یافت.
اصلی ترین هدف شکل گیری این سازمان، همکاری های امنیتی در کشورهای آسیای مرکزی بود. در این سازمان مبارزه با تروریسم و افراط گرایی در کنار جدایی طلبی، شعاری مهم بود. سپس همکاری برای مبارزه در برابر جرائم مواد مخدر و قاچاق آن در مرزهای کشورهای آسیای مرکزی نیز به فعالیتهای این سازمان اضافه شد. اعضای این سازمان طی سالها فعالیت پیمان های امنیتی و نظامی زیادی را با یکدیگر امضا کردند که به موجب آن در مقابله با تنش های نظامی هر یک از اعضا با هم همکاری می کنند. همکاریهای اقتصادی یکی دیگر از حوزه های فعالیت این سازمان است.
«ممنون حسین» رئیس جمهور پاکستان نیز در اجلاس سازمان شانگهای در تاشکند حضور یافته است و با رئیس جمهور چین دیدار کرده است. در این دیدار ممنون حسین از حمایت بی چون و چرای پکن از درخواست عضویت پاکستان در گروه تامین کنندگان هسته ای تشکر کرده است و این نشان از آن دارد که چین که خود از حامیان پاکستان در منطقه بشمار می رود و با اسلام آباد روابط مهم و استراتژیکی دارد یکی از مخالفین درخواست عضویت هند در گروه تامین کنندگان هسته ای بشمار می رود.
با پیوستن هند و پاکستان به جمع کشورهای عضو سازمان شانگهای تعداد اعضای دایم این سازمان به هشت کشور افزایش می یابد. با توجه به اینکه کشورهای چین، روسیه، هند و پاکستان از قدرت های هسته ای در منطقه بشمار می روند این کشورها می توانند در سطح گسترده ای با هم تعاملات تجاری، اقتصادی و نظامی گسترده ای داشته باشد.
در حال حاضر چین و پاکستان در صدد هستند با بوجود آوردن کریدور مشترک اقتصادی از بندر «کاشغر» در چین تا بندر «گوادر» در ایالت بلوچستان پاکستان به احیای جاده ابریشم اقدام کنند و بدین وسیله چین به آسانی می تواند از طریق پاکستان و افغانستان به کشورهای آسیای میانه دسترسی پیدا کند و تولیدات داخلی خود را به کشورهای مذکور صادر نماید. از طرفی با سفر «نارندرا مودی» نخست وزیر هند در ماه گذشته توافقنامه توسعه بندر چابهار با حضور روسای جمهور ایران و افغانستان به امضا رسید و هند نیز میتواند از طریق اتصال به بندر راهبردی چابهار به افغانستان و کشورهای آسیای میانه دسترسی داشته باشد.
افزایش سطح مبادلات تجاری و اقتصادی با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای و از سوی دیگر انجام رزمایش های نظامی گسترده می تواند به رشد و شکوفایی ایران در منطقه کمک کند. کشورهای منطقه می توانند از طریق بندر چابهار و خلیج فارس کالاها و تولیدات خود را به کشورهای دیگر صادر کنند. کشورهای عضو سازمان شانگهای به ظرفیت های فوق العاده جفرافیایی، تجاری و اقتصادی ایران آشنا هستند و عضویت ایران می تواند توان اقتصادی سازمان همکاری شانگهای را به نحو خارق العادی افزایش داده و کشورهای آسیایی و روسیه را در برابر اقتصاد کشورهای غربی مقاوم سازد.
در گذشته موانعی که بر سر راه عضویت ایران در سازمان شانگهای وجود داشت که تحریمهای بین المللی بر علیه ایران بخش وسیعی از آن را تشکیل می داد، ساختار و شکل این تحریمها به گونه ای بود که ایران قادر به انجام معاملات تجاری و اقتصادی با کشورهای حوزه سازمان شانگهای نبود، چونکه ایران از نظر تجارت با کشورهای جهانی با تحریمهای ظالمانه بانکی مواجه بود و این خود یکی از عواملی بود که پیوستن ایران به سازمان شانگهای را غیر ممکن می کرد.
آمریکا هر چند در سازمان همکاری شانگهای عضویت ندارد اما خواسته یا نخواسته و بطور محسوس و نامحسوس می تواند بر تصمیمات این سازمان بین المللی تاثیر داشته باشد. آمریکا با کشور ازبکستان در منطقه آسیای میانه روابط خوبی دارد تا جایی که ازبکستان فقط یکبار در رزمایشهای نظامی سازمان شانگهای تا حال حضور داشته است و هفت بار از غایبین حضور در رزمایش های نظامی این سازمان بوده است.
عدم درگیری نظامی کشورها با یکدیگر از جمله سرفصل های سازمان شانگهای به عضویت در آمدن کشورها در این سازمان است. با نگاهی به اوضاع سیاسی و نظامی منطقه بخوبی می توان دریافت هند و پاکستان با مناقشات مرزی و تنش های در روابط دوجانبه روبرو هستند اما سخن از پیوستن این دو کشور به عنوان اعضای دایم سازمان شانگهای می رود.
از سوی دیگر پاکستان در هفته های اخیر نیروهای امنیتی افغانستان و پاکستان در مرز «تورخم» با هم درگیر شده و تعدادی از نیروهای طرفین کشته و زخمی شده اند با توجه به اصل عدم درگیری نظامی و مناقشات مرزی در سرلوحه سازمان همکاری شانگهای می توان بدین مسئله به آسانی پی برد جمهور اسلامی ایران تنها کشوری است که با کشورهای همسایه خود مناقشه نداشته و سیاست برقراری صلح و ثبات را در منطقه در پیش گرفته است و می تواند با دارا بودن ظرفیت های بالای اقتصادی و تجاری خود به عضویت سازمان همکاری شانگهای درآید.
جمهوری اسلامی ایران نیز می تواند از کانال سازمان همکاری شانگهای امکان سرمایه گذاری بیشتر و تقویت نفوذ اقتصادی در کشورهای آسیای مرکزی را فراهم کند. درعین‌حال، با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران بخش اساسی از کریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب است که در سال ۲۰۰۳ میان هند، ایران و روسیه در سن پترزبورگ امضا شد، عضویت دائم در شانگهای می تواند امکان استفاده از فرصتهای ترانزیتی برای جمهوری اسلامی ایران را فراهم کند.
همکاری های امنیتی و دفاعی یکی دیگر از فواید عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای بشمار می رود و با پیوستن ایران به این سازمان، جمهور اسلامی ایران می تواند با قرار گرفتن در کنار کشورها چون چین، روسیه، هند و پاکستان که از قدرت های هسته ای منطقه ای محسوب می شوند از تجارب هسته ای این کشورها نیز استفاده کند و از سویی دیگر با نفوذ روز افزون آمریکا در منطقه مبارزه کند. مبارزه با قاچاق مواد مخدر یکی دیگر از مولفه هایی است که ایران می تواند با امضای توافقنامه با کشورهای همسایه از ورود مواد مخدر به ویژه از مرزهای شرقی به کشور جلوگیری بعمل آورد.