در حاشیه ماندن مردم؛ کم توجهی به قرآن
دولت یازدهم، از سال ۱۳۹۲ و با روی کارآمدن دولت حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی، در خرداد همان سال، در حالی آغاز به کار کرد که پس از یک دوره شکوفایی و رشد چشمگیر در حوزه فعالیت‌های قرآنی در دولت دهم، از تشکیل معاونت قرآن و عترت در دولت جمهوری اسلامی گرفته تا تخصیص بودجه مصوب نیم درصدی به فعالیت‌های قرآنی برای نخستین بار در تاریخ، انتظار می‌رفت این روند تداوم یافته و هر روز با بهره گیری از تجربیات متخصصین و روزهای گذشته، این حوزه شکوفا تر شود.
آغازبه کار دولت یازدهم؛ کندی و قطع روند بسیاری از فعالیت‌های قرآنی
بر اساس این گزارش، از همان ابتدای روی کار آمدن دولت یازدهم و در حالی که معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از سوی دولت مسئولیت فعالیت‌های قرآنی نظام جمهوری اسلامی ایران از جمله برپایی نمایشگاه بین المللی قرآن کریم، آزمون‌های سراسری قرآن و عترت، دوره‌های آموزشی مختلف، بیمه فعالان قرآنی، تخصیص بودجه و اعتبار و حمایت‌های مادی از موسسات و مجموعه‌های مردمی قرآنی و ... را بر عهده داشت، به تدریج، روند بیمه فعالان قرآنی که با مشارکت صندوق اعتباری هنر صورت می‌گرفت، قطع و پس از گذشت ۳ سال از قطعی این روند، هنوز هم هیچ نهاد یا مجموعه ای مسئولیت آن را برعهده نگرفته است.
در این مدت همچنین آزمون‌های سراسری قرآن و عترت وزارت ارشاد که نزدیک به دو دهه، با حضور داوطبلان علاقه مند به قرآن و نهج البلاغه، دو نوبت در سال و در ایام مهر و اردیبهشت ماه، برگزار می‌شد، به یکبار در سال تقلیل یافت.
و اما، نمایشگاه بین المللی قرآن کریم که از آن به عنوان بزرگ‌ترین رویداد قرآنی کشور یاد می‌شود، از زمان حضور دولت حجت الاسلام و المسلمین روحانی بر مسند ریاست جمهوری و حضور هیئت دولت وی، دستخوش تغییرات بسیاری بود، نمایشگاه بیست و دوم قرآن کریم، اولین دوره این رویداد در زمان حسن روحانی بود که در باغ موزه دفاع مقدس و به زعم بسیاری از غرفه داران و بازدید کنندگان و در واقع مخاطبین، بسیار ضعیف برگزار شده و هزینه ای بالغ بر ۱۵۰ میلیارد ریال بر این معاونت تحمیل کرد و نمایشگاه بیست و سوم نیز به همین منوال در باغ موزه دفاع مقدس برگزار گردید و نکته قابل توجه در این بین، تلاش برای کمرنگ شدن نقش و جایگاه مردم در برپایی نمایشگاه بین المللی قرآن کریم بود.
کمرنگ شدن مجموعه‌های مردمی/ نقش مردم در فعالیت‌های قرآنی
براین اساس، بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم، از ۲۴ خرداد ماه و همزمان با ۷ ماه مبارک رمضان، با تغییر در محل برگزاری به مصلی تهران و در واقع محل اصلی خودش بازگشت و با تغییراتی در نحوه برپایی و مدیریت و نیز بخش‌های متفاوتی برگزار آغاز به کار کرد.
یکی از تغییرات عمده ای که در این دوره از نمایشگاه بین المللی قرآن کریم (نمایشگاه بیست و چهارم)، ایجاد شد، تغییر در نحوه مدیریت بخش نهادها و موسسات مردم نهاد قرآنی بود، اتحادیه تشکلهای قرآن و عترت کشور به نمایندگی از موسسات مردم نهاد قرآنی با سابقه بیش از ۱۰ ساله در برگزاری موفق و مدیریت بخش نهادها و موسسات مردمی، از مدیریت این بخش کنار گذاشته شد و تنها بخش کوچکی از آن تحت عنوان کمیته موسسات مردمی به مدیریت حوزه مردمی برگزار می‌شود.
واگذاری مسئولیت بخش نهادهای مردمی به دولت
در خصوص این تصمیم، حسن محمدی، مدیرعامل اتحادیه تشکلهای قرآن و عترت کشور و مدیر بخش مؤسسات آموزشی نمایشگاه بین‌المللی قرآن با بیان این مطلب گفت: با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته مقرر شد کمیته مؤسسات قرآنی، با اولویت بخش‌های مؤسسات، تدبر و فهم قرآن و نهادهای عمومی غیردولتی طراحی شود که مسئولیت آن نیز برعهده مسئولان دولتی قرار گرفت و مسئولیت بخش مؤسسات آموزشی کمیته نهادها و مؤسسات مردمی برعهده اتحادیه تشکلهای قرآن و عترت کشور واگذار شد.
محمدی با اشاره به حضور کمرنگ مؤسسات قرآنی در بخش اجرایی نمایشگاه بین‌المللی قرآن، اظهار کرد: با توجه به سیاست نظام جمهوری اسلامی ایران و نقش مردم در انقلاب اسلامی، حضور مردم همیشه در صحنه از صحنه‌های انقلابی است که همواره جای تقدیر دارد و واگذاری بخشی از مسئولیت‌ها و فعالیت‌های اجرایی به نهادهای مردمی می‌تواند مؤثر در حوزه قرآن باشد که همواره دولت‌ها بر نقش و حضور مردم تأکید داشته‌اند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه اتحادیه تشکلهای قرآن و عترت کشور با ارائه پیشنهادی، بخش نهادها و مؤسسات مردمی را راه‌اندازی و به مدت ۱۰ سال مسئولیت این بخش را برعهده داشته است، در بیست و چهارمین دوره نمایشگاه قرآن، با وجود توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها از این بخش جدا شد و این مسئولیت از بخش مردمی به دولتی واگذار شد که حضور بخش مؤسسات مردمی و بازوان توانمند نظام هرچه کمرنگ‌تر مشاهده خواهد شد که این کار درست و اصولی نبوده است.
با توجه به بند ۴۴ قانون اساسی، که دولت‌های جمهوری اسلامی موظف‌اند، بخشی از امور خود را به بخش خصوصی و مجموعه‌های مردمی واگذاری و در واقع برون سپاری نمایند تا از این طریق هم خو را سبک و پویا نموده و هم به نوعی بخش خصوصی را حمایت نماید، در حوزه فعالیت‌های قرآنی، این برون سپاری و در واقع واگذاری و در نهایت اعتماد به بخش خصوصی، نه تنها رخ نداده، بلکه اموری که در دست مردم بوده نیز به تدریج در حال واسپاری به بخش دولتی هستند.
برون سپاری فعالیت‌های دولتی، عامل چابک سازی دولت
حمید رضا مطهریان، مدیرعامل موسسه مهد قرآن جواد الائمه یزد، با اشاره به این واگذاری امور به بخش مردمی گفت: مدیرعامل موسسه مهد قرآن جوادالائمه یزد، با اشاره به لزوم برون‌سپاری و واگذاری فعالیت‌های دولت به بخش خصوصی و مردمی، گفت: با توجه به اینکه اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی از برون‌سپاری فعالیت‌های دولت حکایت می‌کند. وقتی بحث برون‌سپاری مطرح می‌شود، یعنی دولت باید خودش را سبک کند، چابک سازی کرده و امور را به بخش خصوصی و مردم واگذار کند.
وی افزود: اگر نهادهای قرآنی ازجمله آموزش‌وپرورش، سازمان اوقاف، سازمان تبلیغات و وزارت ارشاد و سایر نهادهایی که در حوزه قرآن و عترت فعالیت می‌کنند، با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری، فعالیت‌های خودشان را به موسسات واگذار کنند و اگر بودجه‌هایی که به این نهادها اختصاص داده می‌شود، به موسسات تعلق گیرد، راندمان و به عبارتی خروجی، بسیار بالا خواهد بود.
مطهریان با انتقاد از کمرنگ شدن نقش و جایگاه موسسات و حوزه مردمی در بیست و چهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم که هم‌اکنون در مصلی امام خمینی (ره) در حال برگزاری است، گفت: اتحادیه تشکلهای قرآن و عترت باید به‌عنوان یک ستاد عمل کند و با شناسایی ظرفیت موسسات، از توان این پایگاه‌های مردمی پرظرفیت استفاده نموده و یک کار ملی و حتی بین‌المللی را در حوزه آموزش، پژوهش و تبلیغی ترویجی به انجام برساند.
وی تأکید کرد: در حال حاضر ممکن است نتوانیم طرح‌های ملی را بر عهده موسسات قرار دهیم، اما قطعاً پتانسیل این اتفاق در موسسات قرآنی وجود دارد و اگر اتحادیه مدغم قوی شکل بگیرد، قطعاً ظرفیت‌ها و توان موسسات در این حوزه دوچندان خواهد شد.
واگذاری آزمون سراسری قرآن و عترت به کارشناسان ارشاد استان‌ها به جای موسسات
در خصوص آزمون سراسری حفظ و مفاهیم قران کریم نیز که هرسال در دو نوبت اردیبهشت‌ماه و مهرماه در سراسر کشور و با نظارت معاونت قرآن و عترت، توسط مؤسسات فرهنگی قرانی برگزار می‌شد، در ابتدای سال ۹۳ اخباری مبنی بر حذف این‌گونه آزمون‌های منتشر شد که جامعه قرانی به‌خصوص مدیران و مسئولین مؤسسات قرانی را نگران کرد، پس‌ازاین خبرها حکایت از برگزاری آزمون‌ها در یک نوبت و در مهرماه داشت که با مخالفت کارشناسان و دیگر نهادهای قرآنی سرانجام این آزمون برجا ماند اما پس از سال ۹۴، یک نوبت در سال تقلیل یافت.
اجرای این آزمون همه‌ساله به اتحادیه تشکلهای قرآن و عترت واسپاری می‌شد و اتحادیه به تشخیص خود برگزاری آزمون را به مؤسسات می‌سپرد که آزمون سراسری دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم، بدون حضور اتحادیه و با حضور محوری کارشناسان ادارات ارشاد استان‌ها در موسسات قرآنی برگزار شد.
برخی کارشناسان حذف اتحادیه را از این امر مثبت و برخی دیگر این موضوع را ضعف دانستند چراکه درواقع بازهم اجرای امور به مؤسسات سپرده نشده و به ادارات ارشاد استان‌ها که خود نیز دولتی‌اند واگذارشده است و این مغایر با قانون برون‌سپاری فعالیت‌هاست.
حجت‌الاسلام مطهریان، عضو هیئت مدیره اتحادیه، با انتقاد از این تصمیم، تاکید کرد: اگر این نهاد قرآنی همه اهتمام خود را درزمینهٔ تقویت مؤسسات به کار گیرد و فعالیت‌های قرآنی خود را به آن‌ها واگذار نماید، بخش اعظمی از مشکلات مالی و حتی مدیریتی مؤسسات رفع خواهد شد و به‌علاوه معاونت یک بازوی توانمند درزمینه فعالیت‌های قران و عترت خواهد داشت.
با توجه به تاکید فعالان حوزه مردمی بر لزوم واگذاری امور به موسسات قرآنی و کاهش حجم فعالیت‌های اجرایی دولت، در ادامه نقطه نظرات حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا حشمتی، معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد را در این خصوص جویا شدیم که خاطر نشان کرد: موسسات قرآنی مردمی باید توان و ظرفیتشان را به دولت و نهادهای بالا دستی اثبات کنند، موسسات قرآنی در حال حاضر توان برپایی و برگزاری رویدادهای ملی و بین المللی را ندارد.
«در حاشیه ماندن مردم؛ کم توجهی به قرآن»
از جمله مهم‌ترین اثرگذاری دولت جمهوری اسلامی ایران بر فضای قرآنی کشور، علاوه بر تلاش برای کم رنگ کردن مردم و فعالیت‌های خودجوش مردمی با برعهده گرفتن امور و فعالیت‌های قرآن و بازپس گیری اموری که به دست نهادهای مردمی اداره و اجرا می‌شده، می‌توان به بی توجهی به فعالیت‌ها، رویدادها و رخدادهای قرآنی کشور، در این مدت اشاره کرد.
از جمله بی توجهی‌های دولت و به ویژه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به جامعه قرآنی و فرهنگ قرآنی در کشور می‌توان به عدم حضور رئیس جمهور و حتی هیئت دولت در مسابقات بین المللی قرآن کریم اشاره کرد.
وزیر ارشاد غایب بزرگ مسابقات قرآن
مسابقات بین المللی قرآن کریم در جمهوری اسلامی امسال در حالی سی و سومین دوره خود را همزمان با اعیاد ماه مبارک شعبان و با شعار «یک کتاب، یک امت» پشت سر گذاشت که قراء و حفاظ ۷۵ کشور جهان، اعم از شیعه و اهل سنت گرد هم آمدند تا زیر پرچم اتحاد و حول محور قرآن کریم، به نقل تجربیات، دانش و مهارت‌های خود پرداخته و بار دیگر بر سفارش مؤکد پیامبر رحمت در خصوص پرهیز از تفرقه و نیز اتحاد بین مسلمین با تمسک به قرآن کریم، عمل کنند.
این دوره از مسابقات بین المللی قرآن کریم که برای نخستین بار با تغییرات عمده ای از جمله میزبانی مصلی امام خمینی (ره) از مسابقات در حالی که سی و یک دوره این مسابقات در سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی برگزار شد و نیز تغییر زمان برپایی مسابقات از ایام عید سعید مبعث به ایام ماه مبارک شعبان، همراه بود، با استقبال چشمگیری از سوی عموم مردم همراه بود، به حدی که شبستان اصلی مصلی امام خمینی با ظرفیت ۳ هزار نفر، شاهد حضور بیش از ۵ هزار نفر علاقه مند به قرآن کریم برای تماشای رقابت‌ها بود.
در کنار همه این تغییرات و تلاش‌های صورت گرفته در راستای تاثیرگذاری برپایی محافل و مسابقات قرآنی بر سبک زندگی و انس مردم، به ویژه اقشار جوان و نوجوان کشور با قرآن کریم، اما سی و سومین دوره مسابقات بین المللی قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران در حالی با معرفی برترین‌های قرائت و حفظ جهان اسلام، پایان یافت که در طول ۷ روز برگزاری این مسابقات، نه تنها رئیس جمهور ام القرای جهان اسلام در این مسابقات حضور نیافت بلکه، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که قطعاً بر اساس رسالت این وزارت خانه، باید پرچمدار فرهنگ اسلامی و به تبع آن قرآن کریم در هیئت دولت جمهوری اسلامی ایران باشد، حتی کوچک‌ترین اظهار نظر و مصاحبه ای در خصوص این مسابقات نداشت، در حالی که شخصیت‌های برجسته هنری و بعضاً ورزشی کشور، مشارکت فزاینده ای در استقبال از این رویداد بزرگ داشتند.
بر این اساس، کمیته مدعوین مسابقات بین المللی قرآن کریم، در بحث دعوت از مدعوین ویژه این رقابت‌ها، از مسئولین هیئت دولت و معاونین فرهنگی این نهادها به ویژه نهادهای متولی قرآن، به رسم هر سال دعوت نموده و در این راستا تمهیدات ویژه ای اندیشیده بود که البته هیچ یک از مسئولین اهمیتی برای این رویداد قائل نشده و در این رقابت‌ها حضور نیافتند.
این بی میلی مسئولین دولتی در استقبال و اهتمام به این مهم به حدی بود که امسال علی رغم اذعان مسئولین سازمان اوقاف و امور خیریه، در خصوص تلاش برای دعوت از ریاست محترم جمهوری و هماهنگی‌هایی که جهت حضور رئیس جمهوری در آیین اختتامیه این مسابقات صورت گرفته بود و درآخرین لحظات، لغو شد، آیین اختتامیه این رقابت‌ها بدون حضور سخنران و یا مدعو ویژه برگزار و نفرات برتر این مسابقات، به ویژه نمایندگان دیگر کشورهای جهان اسلام، بدون حضور مسئولین نظام تجلیل شدند.
در کمال تعجب این کم توجهی به حدی بود که مسئولین دولتی و به ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حتی در دیدار متسابقین و دست اندرکاران این مسابقات با رهبر معظم انقلاب اسلامی هم حضور نیافتند.
نمایشگاه بین امللی قرآن کریم، پس از مسابقات بین المللی قرآن، مهم‌ترین رویداد قرآنی کشور است که جامه قرآنی به زودی و در ایام ماه مبارک رمضان شاهد برپایی آن خواهد بود، رویدادی که متولی برگزاری آن معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، مسئولین دولتی باید در برپایی این رویداد نهایت توجه و اهتمام خود را به کار گیرند، نمایشگاهی که کیفیت، نحوه برگزاری و چند و چون برپایی آن نیز چند سالی است که با حکایت‌های فراوانی همراه است.
به هر حال باید در انتظار ماند و شاهد برگزاری نمایشگاه قرآن بیست و چهارم بود و آن زمان نتیجه گرفت که آیا این بی میلی دولت و مسئولین دولتی ایران اسلامی در پرداختن به موضوع قرآن و فرهنگ اسلامی ناشی از کم توجی و بی اهمیتی به قرآن کریم است و یا از اختلافات سازمانی و فردی حکایت دارد؟
رویدادهای قرآنی که رئیس جمهور در آن حضور نیافت
یکی دیگر از مصداق‌های بی توجهی دولت و در رأس آن‌ها، حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی، به عنوان ریاست جمهوری اسلامی ایران، عدم حضور وی در رویدادها و محافل و مراسمی است که جهت حضور ایشان، دعوت رسمی و نیز اطلاع رسانی صورت گرفته و در واپسین لحظات، این حضور لغو گردید.
از جمله مهم‌ترین این محافل می‌توان به مراسم تجلیل از خادمان قرآن کریم اشاره کرد.
مراسم تجلیل از خادمان قرآن کریم، همه ساله، در ایام برگزاری نمایشگاه بین المللی قرآن کریم، با حضور ریاست جمهوری برگزار می‌گردید، سال گذشته نیز قرار بود از ۱۲ خادم قرآن در ۸ رشته تحقیق و پژوهش، ترجمه و تفسیر، مدیریت، آموزش، استادان، قاریان و حافظان، هنرمندان و ناشران و تولید کنندگان محصولات نرم افزاری همزمان با شب میلاد کریم اهل بیت امام حسن مجتبی (ع) با حضور حسن روحانی، رئیس جمهور تجلیل شود، اما رئیس جمهور در این مراسم حاضر نشد و تجلیل از خادمان قرآنی به تعویق افتاد. علت عدم حضور رئیس جمهور نیز مشغله کاری عنوان شد.
بهمن ماه سال گذشته بود که معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از برگزاری مراسم تجلیل خادمان قرآنی با حضور وزیر ارشاد خبر داد. گویا وزارت ارشاد دیگر قید حضور رویس جمهور در این مراسم را زده بود و به جای آن حضور شخص وزیر برای تجلیل از خدام قرآنی کفایت می‌کرد. وزارت ارشاد روز ۲۵ بهمن را برای تجلیل از خادمان قرآنی انتخاب کرد.
اما این مراسم نیز برگزار نشد. این بار نه به خاطر حضور نداشتن رئیس جمهور بلکه کسالت وزیر ارشاد باعث شد مراسم تجلیل برگزار نشود و سرانجام دو روز بعد و در ۲۷ بهمن ماه وزیر ارشاد از ۱۳ خادم قرآنی تقدیر کرد.
رئیس جمهور باز هم غیبت داشت
طبق اعلام ستاد خبری بیست و چهارمین نمایشگاه قرآن کریم مراسم معرفی و تجلیل از چهره‌های قرآنی که زمان برپایی آن میلاد امام حسن مجتبی (ع) اعلام شده بود به تأخیر افتاد.
علت تأخیر مراسم معرفی و تجلیل از خادمان قرآن کریم، حجم بالای کاری ریاست جمهوری عنوان شده است که در صورت قطعی شدن زمان برگزاری، اخبار آن متعاقباً اعلام می‌شود.
رئیس جمهور امسال در مسابقات بین المللی قرآن کریم نیز حضور نداشت و دومین سالی متوالی است که در نمایشگاه قرآن کریم نیز حضور نیافته است. سال گذشته تداخل برنامه‌ها و امسال حجم بالای کاری دکتر روحانی علت حضور نیافتنش در مراسم قرآنی عنوان شده است!