خبرگزاری مهر- گروه استانها، صدیقه امیدی: عشایر کهگیلویه و بویراحمد این روزها در ییلاق به سر می‌برند، در دامنه‌های سرسبز دنا. آنجا که هنوز آب و علوفه یعنی مهم‌ترین نیاز این نوع زندگی وجود دارد. تا کوچ زمان زیادی مانده اما تب‌وتاب فصل «مال کنون» از هم‌اکنون در میان آن‌ها دیده می‌شود.
کوچ بخشی از زندگی عشایر است بخشی مهمی که گذار از ییلاق به قشلاق را رقم می‌زند. پاییز و زمستان‌ها یعنی فصول سرد سال که فرامی‌رسد، عشایر رو به‌سوی گرمسیر می‌نهند و بهار و تابستان‌های گرم را در کوه‌های سردسیر سکنی می‌گزینند.
کوچ‌نشینی قدمتی به‌اندازه تاریخ زندگی بشریت دارد. انسان از وقتی خود و نیازهایش را شناخت برای تأمین مایحتاجش شیوه زندگی خود را نیز انتخاب کرد. از آن هنگام که بشر برای تأمین نیازهایش، دام را اهلی کرد و به خدمت خود درآورد، زندگی کوچ‌نشینی آغاز شد و اکنون نیز این نوع زندگی در بخشی از جغرافیای کشور جریان دارد.
دیرزمانی است که کوچ به فصلی پر دلهره و اضطراب برای ایلیاتی‌ها بدل شده و جان عشایر از نبود راهی برای کوچ به لب رسیده استدام بنیان معیشت زندگی کوچ‌نشینی را تشکیل می‌دهد و علف مهم‌ترین بهانه برای کوچ است. کوچ به هرکجا که دشت‌ها سبز و مراتع روییده باشند. هر جا که آب باشد و طبیعت روی خوشش را نشان دهد.
کهگیلویه و بویراحمد بخشی از زاگرس مرکزی است که به دلیل داشتن دو نوع آب‌وهوای متفاوت در کنار هم، یکی از زیستگاه‌های عشایر در طول تاریخ بوده است. بهارها و پاییزها که به نیمه می‌رسند، کوچ عشایر استان آغاز می‌شود و از قشلاق به ییلاق و از ییلاق به قشلاق می‌روند و این حرکت جمعی هرساله ادامه دارد.
عشایر بویراحمدی و قشقایی بهار و تابستان‌های گرم را در دامنه‌های سرسبز دنا، تامر، مداب، نور و... و پاییز و زمستان‌های سرد را در دشت‌ها و مراتع کهگیلویه و گچساران و در کنار رودخانه‌هایی همچون زهره، مارون و خیرآباد می‌گذرانند.
ایل؛ «راه» ندارد
روزگاری کوچ با همه سختی‌هایش زیباترین بخش از زندگی عشایر کوچ رو در زاگرس بود. کوچ به‌سوی جایی که طبیعت سفره‌اش را پهن کرده وزندگی جریان دارد. اما دیرزمانی است که به فصلی پر دلهره و اضطراب برای ایلیاتی‌ها بدل شده و جان عشایر از نبود راهی برای کوچ به لب رسیده است.
مسیرهای کوچ عشایر «ایل راه» نام دارند. مسیرهایی که از میان کوه‌ها، تنگه‌ها، دره‌ها و دشت‌ها می‌گذرند تا قشلاق و ییلاق را به هم متصل کنند. این مسیرها مختص به عشایر یک ایل و استان نبوده و بلکه عشایر دیگر ایلات و استان‌های هم‌جوار نیز بی‌دغدغه از آن عبور می‌کردند.
اما ایل راه‌ها و میان‌بندهای عشایری که مسیر کوچ ایل از گذشته تاکنون بوده‌اند طی سالیان گذشته به دلایلی ازجمله احداث جاده‌ها، پروژه‌های عمرانی و واگذاری به کشاورزان و باغداران، بر عبور ایلات و عشایر بسته‌شده‌اند و این کوچ را به فصلی تلخ و پرالتهاب برای ایلیاتی‌ها بدل کرده است.
بر این اساس عشایر برای عبور از کوه‌ها و دره‌های زاگرس مجبورند از جاده‌های ارتباطی اصلی عبور کنند که این عبور بی هزینه نیست و تلفات جانی و مالی فراوانی به عشایر وارد کرده و بارها خون عشایر و دام‌هایشان بر آسفالت سیاه جاده‌ها نقش بسته است.
همچنین با بستن ایل راه‌ها، عشایر مجبورند به‌صورت ماشینی کوچ کنند که به همین دلیل زودتر به قشلاق و یا ییلاق می‌رسند و آنجا هم هنوز علوفه‌ها تازه سر از خاک بیرون می آوند و مراتع آماده حضور نیست و ازاین‌رو جدال عشایر و مأموران منابع طبیعی در فصل بهار خود حکایت دیگری است.
گوشی برای شنیدن دردهای عشایر نیست
حاج شکرالله یکی از عشایر ایل بویراحمد است که در جلسات و محافل به نمایندگی از عشایر دردهای آنان را به گوش مسئولان می‌رساند. او می‌گوید: دیگر از گفتن دردهای عشایر خسته شده‌ام. چه بگویم وقتی گوشی برای شنیدن این دردها نیست.
وی ادامه می‌دهد: در سفرهای هیئت دولت و وزرا و روسا به استان همه مشکلات را گفته‌ایم و وعده‌های زیادی هم شنیدیم اما وعده‌ای که عمل نشود به چه درد می‌خورد.
از او در خصوص ایل راه‌ها سؤال می‌کنم و اینکه تصرف آن‌ها چه مشکلاتی را برای عشایر به وجود آورده است. پاسخ می‌دهد: از زمانی که به یاد دارم مسیر کوچ عشایر از ایل راه‌ها انجام می‌شد و در پاییز و بهار از این مسیر قشلاق و ییلاق می‌کردیم.
حاج شکرالله می‌افزاید: اما این ایل راه‌ها سال‌به‌سال به بهانه‌های مختلف بسته شدند. برخی توسط منابع طبیعی به کشاورزان واگذار شد، در برخی پروژه‌های عمرانی احداث کردند و برخی را هم به دستگاه‌های دولتی واگذار کردند.
وی می‌گوید: بسته شدن ایل راه‌ها موجب کوچ با کامیون شده که برای مسافتی ۱۵۰ کیلومتری حداقل ۷۰۰ هزار تومان هزینه دارد، البته مشکلاتی را نیز به همراه دارد که از آن جمله درگیری با منابع طبیعی است که اجازه ورود زودهنگام به مراتع را نمی‌دهند.
عبور از جاده‌های شوسه با طعم مرگ
به گزارش خبرنگار مهر، عشایر در نبود ایل راه مجبور هستند از جاده‌های ماشین‌رو عبور کنند که این عبور گاهی به مرگ عشایر و دام‌هایشان منجر شده است.
طی دو دهه اخیر ۳۵ هکتار از ایل راه‌ها و میان‌بندهای عشایر ایل بویراحمد و قشقایی در این استان تصرف‌شده استدر فصل کوچ سال گذشته ده‌ها رأس از گوسفندان عشایر زیر چرخ ماشین‌ها تلف شدند و داغ بر دل ایلیاتی‌هایی گذاشتند که باجان و دل آن‌ها را بزرگ کرده بودند.
آن‌گونه که مدیرکل امور عشایر کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: طی دو دهه اخیر ۳۵ هکتار از ایل راه‌ها و میان‌بندهای عشایر ایل بویراحمد و قشقایی در این استان تصرف‌شده است.
مجید علی پور به خبرنگار مهر می‌گوید: این مناطق در مسیر گچساران به یاسوج، یاسوج به سمیرم و همچنین شهرستان کهگیلویه به بویراحمد سفلی تصرف‌شده است.
وی بیان می‌کند: بیشترین تصرفات ایل راه‌ها و میان‌بندهای عشایر در شهرستان‌های گچساران و بویراحمد صورت گرفته که اغلب این مناطق تبدیل به باغ شده‌اند.
مسدود شدن ۴۰۰کیلومتر ایل راه
علی پور ادامه می‌دهد: یک هزار و ۵۱۸ کیلومتر ایل راه عشایری در استان وجود دارد که بخش زیادی از آن به طرق مختلف بسته‌شده تا راه بر کوچ عشایر بسته شود. ۴۰۰ کیلومتر آن‌ها هم توسط جاده‌های اصلی بسته‌شده است.
وی می‌افزاید: برخی اتراقگاه‌ها نیز به‌تبع ایل راه‌ها تصرف و یا بسته‌شده است به‌طوری‌که در منطقه شلالدان باشت ۱۶مورد تصرف ایل راه‌ها و اتراقگاه‌های عشایر گزارش‌شده است.
وی می‌گوید: هم‌اکنون ایل راه‌های عشایری استان نقشه‌برداری شده و پرونده‌ای برای ایل راه‌های تصرف‌شده نیز تشکیل و به مراجع قضایی ارسال‌شده است. ایل راه‌ها هم مشخص‌شده و به منابع طبیعی استان اعلام‌شده است.
دزدان دست از سر گله برنمی‌دارند
به گزارش خبرنگار مهر، بستن ایل راه‌ها تنها مشکل عشایر در فصل کوچ نیست بلکه دزدان در این فصل و حتی در ییلاق و قشلاق در کمین عشایر هستند و دست رنج آن‌ها را یک‌شبه به یغما می‌برند.
یکی از عشایر منطقه آب نهر بویراحمد می‌گوید: دزدان دست از سر گله برنمی‌دارند و همیشه در کمین گوسفندان هستند.
اسماعیل راستی می‌گوید: شب خواب نداریم و همیشه نگرانیم که کی دزد بیاید و گله را ببرد. دزد هم که مروت ندارد. مثل قدیم نیست که یک گوسفند را ببرد. با وانت می‌آید ده تا ده تا بار می‌زند و می‌برد.
وی می‌افزاید: در زمان کوچ هم با همه خستگی‌ها مجبوریم شب‌بیدار بمانیم و از گله مراقبت کنیم. اما بازهم فایده ندارد و دزد آخر در یک‌شب تاریک کار خودش را می‌کند.
وی بیان می‌کند: حتی شده که دزدان درب آغل را شکسته و گله‌ها را به سرقت برده‌اند و ما تا صبح و وقت شمارش گله متوجه نشده‌ایم.
راستی می‌گوید: همین هفته گذشته گوسفندان یکی از عشایر این منطقه را بردند. هیچ کاری هم از دست ما ساخته نیست. تا خودمان را به پاسگاهی برسانیم، ساعت‌ها طول می‌کشد و دزد ردش را گم‌کرده است.
وی اظهار می‌کند: مگر عشایر چقدر مال دارند که باید از دستبرد دزدان هم در امان نمانند. اگر دزدی را هم زدیم هزارتا صاحب پیدا می‌کند و هزارتا گرفتاری دیگر برایمان درست می‌شود.
عشایر از ترس دزدان کشیک شبانه می‌دهند
مدیرکل امور عشایر کهگیلویه و بویراحمد در این خصوص هم می‌گوید: سالانه بسیاری از احشام عشایر در مسیر کوچ یا در مناطق اسکان عشایر به سرقت می‌روند.
تصرف ایل راه‌ها تنها درد ۱۱ هزار و ۲۰۰خانوار عشایر کهگیلویه و بویراحمد نیست، بلکه درد مشترک ۲۱۲ هزار و ۶۰۰ خانوار با جمعیت یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار نفر استوی می‌افزاید: در مناطق عشایری استان آرامش برای عشایر وجود ندارد و عشایر مجبور به کشیک شبانه هستند.
علی پور بیان می‌کند: ده‌ها پرونده سرقت احشام در مراجع قضایی در دست بررسی است و برخی از دزدان نیز دستگیرشده‌اند.
بنابراین گزارش، تصرف ایل راه‌ها تنها درد ۱۱ هزار و ۲۰۰خانوار عشایر کهگیلویه و بویراحمد نیست که سالانه از جمعیت آن‌ها نیز کم می‌شود، بلکه درد مشترک ۲۱۲ هزار و ۶۰۰ خانوار با جمعیت یک‌میلیون و ۲۰۰ هزار نفر است که ۴۰هزار کیلومتر راه دارند و سالانه بخشی از این مسیر به دلایل مختلف تصرف می‌شود.
عشایر این استان یک‌میلیون رأس دام دارند و سالانه هفت هزار و ۶۰۰ تن گوشت، ۲۶ هزار و ۷۰۰ لیتر شیر، ۱۰هزار و ۴۷۶ مترمربع دست بافته، ۲۸۶ تن پشم، مو و کرک و ۴۰۰ هزار تخته‌پوست تولید می‌کنند تا هم چرخ زندگی خود بچرخانند و هم طعامی بر سر سفره شهری‌ها بگذارند.
در سال‌هایی که اقتصاد مقاومتی نسخه شفابخش اقتصاد کشور است، حمایت از این جامعه تولیدکننده که نمونه عینی اقتصاد مقاومتی بوده، ضرورتی انکارناپذیر است.