خبرگزاری مهر، گروه استانها – زهرا بهرامی: بهار سال گذشته بود که حدود ۵ هکتار از جنگل‌های هیرکانی که جزو بقایای دوران سوم زمین‌شناسی هستند، تخریب شد. تخریبی که به‌واسطه انتقال آب سرچشمه‌های زرین گل به سمنان رخ‌داده بود و با قطع درختان سرخدار، بلوط کوهی، ممرز، افرا شیروار و توسکا تأثیر منفی بر گونه‌های گیاهی (فلور) و جانوری (فون) و همچنین کیفیت خاک منطقه و افزایش پتانسیل فرسایش خاک را به همراه داشت، هرچند با سکوت برخی از مسئولان گلستانی همراه بود اما زمینه‌ساز تشکیل ستاد مردمی بازگشت سرچشمه‌های زرین گل شد.
تا جایی که در تیرماه سال گذشته اعضای هیئت‌رئیسه ستاد بازگشت سرچشمه‌های زرین گل پای دادستان شهرستان علی‌آبادکتول و مسئولان محیط‌زیست را به این موضوع باز کرد.
در پی اعتراضات مردمی و ورود دادستان به این ماجرا، دستور توقف پروژه انتقال آب از سرچشمه‌های زرین گل توسط دادستان شهرستان داده شد و در فاصله کوتاه نیز وزیر نیرو دستور توقف طرح را تا اعلام نظر کارشناسی صادر کرد.
هرچند در بازدید کارشناسان وزارت نیرو و مسئولان دو استان سمنان و گلستان، حجم وسیع تخریب‌ها، انتقال کلیه سرچشمه‌های زرین گل (آبریز حوزه قطاری)، تخصیص ندادن آب برای حیات‌وحش، شوری بالای آب تنها چشمه باقی‌مانده کاملاً مشهود بود اما درنهایت وزارت نیرو رای به ادامه فعالیت این پروژه داد اما این موافقت با شرط اعلام رضایت دو استاندار گلستان و سمنان میسر شده بود و مخالفت استانداری گلستان مانع از ادامه طرح شد.
سهمیه‌بندی آب روستاهای دهنه زرین گل
حالا یک سال از آغاز اعتراضات مردمی نسبت به انتقال می‌گذرد، اهالی بومی منطقه کتول و فندرسک از سهمیه‌بندی آب شرب روستاها و نبود آب کافی برای کشاورزی معترض‌اند.
یکی از اهالی دهنه زرین گل به خبرنگار مهر گفت: هم‌اکنون بسیاری از روستاهای متصل به جنگل مانند سیاه رودبار، میان رستاق، کردآباد و خاک پیرزن با مشکل کمبود و سهمیه‌بندی آب شرب مواجه هستند.
احمدرضا باستانی افزود: انتقال آب کلیه سرچشمه‌های زرین گل نگرانی‌های بسیاری را برای اهالی بومی منطقه کتول و فندرسک ایجاد کرده، خشک‌سالی منطقه را تهدید می‌کند.
وی از کاهش چشمگیر سطح اراضی زیر کشت منطقه به دلیل کم‌آبی در سال‌های اخیر خبر داد و اضافه کرد: هرچند با ابلاغیه وزارت نیرو شالی‌کاری در این مناطق نیمه ممنوعه است اما به دلیل کم‌آبی امکان کشت دیگر محصولات وجود ندارد چه برسد به شالی‌کاری.
باستانی ادامه داد: سطح کشت شالی منطقه از ۱۰۰ هکتار به حدود ۱۵ هکتار رسیده است و آن‌هم به مدد آب چاه‌های عمیق است؛ درحالی‌که در کمتر از پنج سال گذشته بسیاری از اراضی این منطقه با آب رودخانه‌ها و سرچشمه‌ها به کشت شالی اختصاص می‌یافت.
وی تصریح کرد: از تخریب وسیع جنگل‌های سرخداری منطقه به بهانه طرح انتقال آب که بگذریم، با بردن آب کلیه سرچشمه‌ها، آبی برای تأمین نیاز طبیعت نمانده چه برسد بتوانیم در این منطقه کشاورزی کنیم.
وی خاطرنشان کرد: شواهد و قرائن موجود و پایین آمدن آب سفره‌های زیرزمینی نشان می‌دهد فاجعه رسیدن آب‌شور در این منطقه خیلی دور نیست و نه‌تنها منطقه کتول و فندرسک بلکه به دلیل تخصیص نیافتن آب برای طبیعت اراضی ترکمن‌صحرا نیز به‌کلی خشک خواهد شد و تبعات اجتماعی، فرهنگی و ... خشک‌سالی گریبان گیر استان گلستان خواهد شد.
تمام آب‌های شیرین ارتفاعات زرین گل در حال انتقال است
اعتراض به انتقال آب سرچشمه‌های زرین گل تنها به اهالی بومی منطقه ختم نشد و مجمع نمایندگان استان نیز به این پروژه انتقاد کرده و آن را خیانتی بزرگ به مردم گلستان می‌دانند.
دبیر مجمع نمایندگان استان گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: هم‌اکنون تنها آب چشمه شوربا ای سی ۷۰ تا ۸۰ هزار برای وحوش و کشاورزی دهنه زرین گل باقی‌مانده و تمام آب‌های شیرین در حال انتقال است.
اسدالله قره خانی اظهار کرد: هم‌اکنون با زدن چاه کل آب سرچشمه‌های زرین گل به سمنان در حال انتقال است و تنها ۸۰۰ متر تا پایان اجرای کامل این طرح باقی‌مانده است.
نماینده مردم علی‌آبادکتول در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: آب سرچشمه‌های زرین گل در حالی به سمنان منتقل می‌شود که سرانه مصرف آب شرب شاهرود بیشتر از مردم گلستان است.
وی با انتقاد از عملکرد منابع طبیعی اضافه کرد: اگر اقدامات به‌موقع دادستانی و دادگستری و محیط‌زیست گلستان صورت نمی‌گرفت تاکنون این پروژه به پایان رسیده بود.
قره خانی افزود: انتقال آب سرچشمه‌های زرین گل به سمنان ذخیرگاه سرخداری در گلستان را با خطر مواجه کرده است و این خیانتی بزرگ به مردم گلستان است.
دبیر مجمع نمایندگان گلستان با تاکید بر اینکه به دنبال مقصر نیستیم، متذکر شد: مرزهای سیاسی استان مشخص نیست و همین امر باعث تعدی به منابع استان شده است.
مطالعات انجام نشد؛ آب چاه‌های پشت بسطام خریداری شد
دبیر مجمع نمایندگان گلستان، انتقال آب از سرچشمه‌های زرین گل که جنگل‌های هیرکانی را با خطر مواجه کرده، خیانتی بزرگ به مردم گلستان می‌داند و نسبت به عملکرد منابع طبیعی استان انتقاد دارد اما جزییات اجرای این انتقال از زبان معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان انتقاد به عملکرد مدیران استانداری گلستان در سال‌های گذشته نیز معطوف می‌کند.
سید مجتبی حسینی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: بحث انتقال آب چشمه‌های قطری از اواخر دهه هفتاد و پروژه‌هایی برای آن تعریف و در سال ۱۳۸۴ یا ۸۵ به‌صورت رسمی انتقال آب چشمه‌های قطری برای آب شرب مردم شاهرود وارد فاز اجرایی شد.
با رایزنی‌های انجام‌شده از سوی استان سمنان با وزارت نیرو در آن سال‌ها اعتبار خوبی برای این پروژه مصوب شد اما به‌جای انجام مطالعات زیست‌محیطی این اعتبار برای خرید آب چاه‌های پشت بسطام که در مالکیت خصوصی بود؛ هزینه شد
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان افزود: آن زمان هم محیط‌زیست تأکید داشت این پروژه مشمول مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی می‌شود و اجرای این پروژه منوط به این مطالعات است.
وی ادامه داد: ظاهراً با رایزنی‌های انجام‌شده از سوی استان سمنان با وزارت نیرو در آن سال‌ها اعتبار خوبی برای این پروژه مصوب شد اما به‌جای انجام مطالعات زیست‌محیطی این اعتبار برای خرید آب چاه‌های پشت بسطام که در مالکیت خصوصی بود؛ هزینه شد.
وی بابیان اینکه اعتبار مصوب صرف خرید آب‌های شیرین چاه‌های عمیق شد و چاه‌ها از مالکیت خصوصی خارج شدند، اضافه کرد: بعد از چند سال خاک خوردن این پروژه، اجرای آن‌یک بار دیگر مصوب شد و کار به استانداری، وزارت کشور و سازمان حفاظت از محیط‌زیست کشیده شد و استانداران به‌عنوان نماینده تام‌الاختیار معرفی شدند.
حسینی یادآور شد: هرچند سازمان محیط‌زیست با استانداری گلستان و سمنان در مخالفت با انجام این پروژه مکاتبه داشت اما هیچ پاسخی به مکاتبات محیط‌زیست داده نشد.
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان خاطرنشان کرد: درواقع این سکوت، باعث شد این مطالعات ادامه پیداکرده و گزارشی تهیه شد که علاوه بر چشمه‌های قطری، چشمه‌سارهای استان گلستان نیز در مطالعات گنجانده شد.
وی متذکر شد: چشمه‌های قطری در حوزه آبخیز استان سمنان و قطاری در حوزه آبخیز استان گلستان که در این مطالعه شناسایی‌شده بود زمینه انجام لوله‌کشی و انتقال آب سرچشمه‌های زرین گل را در سال گذشته فراهم کرد.
به گفته حسینی با هشیاری اهالی بومی و محیط‌زیست علی‌آبادکتول و طرح شکایت مردم به محیط‌زیست گلستان، محیط‌زیست و آب منطقه‌ای گلستان طرح شکایتی را به دادستان شهرستان کتول تحویل دادند که منجر به توقف پروژه شد.
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان همچنین اظهار کرد: در پی توقف پروژه و اعتراض پیمانکار وزیر نیرو نامه‌ای را به آب منطقه گلستان و سمنان ابلاغ کرد که دارای چند بند بود؛ مطالعه تأثیرات آب‌شور و شیرین حوضه آبریز و آبخیز علی‌آبادکتول و کاهش حجم انتقال آب از سرچشمه‌های زرین گل از پنج میلیون مترمکعب به ۲.۵ میلیون مترمکعب بود.
محیط‌زیست شکایتش را پس نمی‌گیرد
وی بابیان اینکه هم‌اکنون دبی آب سرچشمه‌های زرین گل به ۲.۵ میلیون مترمکعب نمی‌رسد، گفت: پیرو این نامه در فروردین‌ماه امسال نشست مشترک معاونان عمرانی، مدیران آب منطقه‌ای، محیط‌زیست و منابع طبیعی استان گلستان و گیلان در استانداری گلستان تشکیل شد.
حسینی افزود: ما در آن جلسه نیز تأکید کردیم؛ محیط‌زیست تحت هیچ شرایطی شکایتش را پس نمی‌گیرد و این موضوع باید روند قانونی و طبیعی خود را طی کند.
وی متذکر شد: مباحث کارشناسی و مستندات نشان می‌دهد سرچشمه‌های آب زرین گل از ارتفاعات به سمت جنگل‌های هیرکانی و پهن‌برگ سرازیر می‌شود و در صورت انتقال این آب به سمنان بر اساس ساختار زمین‌شناسی و جنس آب‌های زیرزمینی، ای سی و شوری آب را به حد غیرقابل‌تحمل برای حیات‌وحش و محصولات کشاورزی می‌رساند.
شوری آب چشمه‌های باقی‌مانده در دهنه زرین گل ۱۰۰ برابر خلیج گرگان و دو برابر خلیج‌فارس است با حذف آب شیرین سرچشمه‌های زرین گل ابتدا جنگل‌های پهن‌برگ هیرکانی را ازدست‌داده و سپس شاهد مهاجرت در حیات‌وحش و تنوع زیستی از این منطقه بوده و زمین‌های مرغوب کشاورزی پایین‌دست از حیض انتفاع خارج می‌شود
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان بابیان اینکه شوری آب چشمه‌های باقی‌مانده در دهنه زرین گل ۱۰۰ برابر خلیج گرگان و دو برابر خلیج‌فارس است، یادآور شد: با حذف آب شیرین سرچشمه‌های زرین گل ابتدا جنگل‌های پهن‌برگ هیرکانی را ازدست‌داده و سپس شاهد مهاجرت در حیات‌وحش و تنوع زیستی از این منطقه بوده و زمین‌های مرغوب کشاورزی پایین‌دست از حیض انتفاع خارج می‌شود.
وی ادامه داد: تا چند سال آینده در گلستان با شور زارهایی مواجه خواهیم بود که امکان کشاورزی در آن‌ها وجود نخواهد داشت؛ باید یک بررسی جامع و اکولوژیک و حسابرسی بوم‌شناختی در حوزه آبریز و آبخیز علی‌آبادکتول انجام شود.
به گفته حسینی در صورت انتقال آب سرچشمه‌های زرین گل فاجعه دریاچه ارومیه در گلستان تکرار می‌شود، ضرر و زیانی که در یک سال به منطقه و مردم وارد می‌شود غیرقابل‌جبران خواهد بود.
وی متذکر شد: با این انتقال ما ذخیره‌گاه سرو نوش و سرخدار را از دست می‌دهیم و معتقدیم این انتقال نباید انجام شود؛ آیا ما تعهد بین نسلی نداریم؟!
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان با تأکید بر اینکه انتقال چشمه‌های قطری انجام‌شده است، اضافه کرد: هم‌اکنون ۵۰ کیلومتر لوله‌گذاری برای انتقال آب سرچشمه‌های قطری انجام‌شده، سمنان می‌گوید گلستان مانع اجرای یک کیلومتر آخر می‌شود اما به اعتقاد ما انتقال چشمه‌های قطری انجام‌یافته و پروژه پایان‌یافته و آن‌ها چشم طمع به سرچشمه‌های آب گلستان دوخته‌اند.
وی متذکر شد: انتقال آب چشمه‌های شیرین گلستان نه‌تنها برخلاف ضوابط و موازین محیط‌زیست است بلکه طبق قانون صیانت از جنگل‌های شمال اجرای هر پروژه‌ای که منجر به کاهش جنگل‌های شمال کشور شود، ممنوع بوده و دستبرد به محیط‌زیست است.
کاهش منفی ۴۳ درصدی دبی آب در ده سال گذشته
حسینی بابیان اینکه بر اساس ایستگاه آب‌سنجی زرین گل از سال ۵۳ تا ۹۴ میزان آب‌سنجی بررسی‌شده و طی ده سال اخیر منفی ۴۳ درصد دبی آب کاهش داشته و در یک ماه اخیر ای سی آب ۱۰۰ برابر خلیج گرگان و دو برابر خلیج‌فارس است، تصریح کرد: اگر در چنین شرایطی آب شیرین را حذف کنیم آب‌شور معضلاتی را در پی خواهد داشت که غیرقابل‌جبران است.
وی خاطرنشان کرد: هم‌اکنون برای هر سمنانی یک هزار و ۷۵۰ مترمکعب آب شیرین در دسترس است و این در حالی است که بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ مترمکعب بیشتر از میانگین کشور است و گلستانی‌ها با کمبود آب شرب مواجه بوده و باصرفه جویی کمبود را جبران می‌کنیم.
حسینی با یادآوری اینکه هم‌اکنون مطابق آمار سرانه مصرف شهروندان سمنانی بیشتر از میانگین کشور است، متذکر شد: هم‌اکنون باید با آموزش سرانه مصرف کاهش یابد نه اینکه با انتقال آب شیرین سرچشمه‌های زرین گل مصرف‌گرایی را ترویج کنیم.
تخلف سمنان در حال بررسی است، مردم نگران نباشند
همانطور که معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان تاکید کرد انتقال آب سرچشمه‌های زرین گل مخالف موازین محیط‌زیست و قانون صیانت از جنگل‌های شمال است و تحت هیچ شرایطی محیط‌زیست شکایت خود را باز پس نخواهد گرفت.
در پیگیری های قبلی مهر استاندار گلستان در این رابطه سکوت کرده بود اما اکنون حسن صادقلو هم به جمع مخالفان انتقال آب پیوسته است. او در همین رابطه به خبرنگار مهر گفت: در انتقال آب سرچشمه‌های زرین گل و حوضه آبریز گلستان به سمنان تخلف صورت گرفته است.
حسن صادقلو اظهار کرد: مطابق قراردادهای قبلی قرار بود پنج میلیون مترمکعب آب از حوضه آبریز قطری به سمنان انتقال یابد اما هم‌اکنون خطوط انتقال از حوضه آبریز در استان گلستان انجام‌شده است.
وی افزود: این موضوع تاکنون دو بار در شورای تأمین استان مطرح‌شده و هم‌اکنون این پروژه متوقف بوده و تخلف در حال بررسی است.
وی ادامه داد: بنا بر تصمیم اخیر وزارت نیرو حجم آب انتقالی از پنج میلیون مترمکعب به دو میلیون و ۴۰۰ هزار مترمکعب کاهش‌یافته اما ما این راهم قبول نداریم.
استاندار گلستان تأکید کرد: آب حوضه آبریز گلستان باید به گلستان تخصیص یابد و آب حوضه قطری به سمنان منتقل شود.
وی اضافه کرد: ما اعتقاد نداریم که آب شرب سمنان تأمین نشود اما با انتقال آب سرچشمه‌های گلستان برای توسعه باغ و کشاورزی در سمنان مخالفیم.
صادقلو یادآور شد: تاکنون نامه‌های اعتراض‌آمیز به وزارتخانه‌ها ارسال‌شده و تصمیم‌گیری نهایی به جلسه مشترک استانداران سمنان و گلستان سپرده‌شده است اما به دلیل جابه‌جایی استاندار سمنان تاکنون این امر محقق نشده است.
وی تصریح کرد: تخلف انتقال آب سرچشمه‌های زرین گل و حفره چاه در این دهنه به‌شدت در حال پیگیری است و جای نگرانی برای مردم وجود ندارد.
هرچند استاندار گلستان از پیگیری تخلف صورت گرفته در ارتفاعات پونه آرام و دهنه زرین گل خبر می‌دهد اما همچنان نگرانی‌ها در خصوص تخریب‌های صورت گرفته و کمبود آب در گلستان و سکوت آب منطقه‌ای استان ادامه دارد و پیگیری ستاد بازگشت سرچشمه‌های زرین گل در کنار فعالیت‌های مسئولان محیط‌زیست گلستان ادامه دارد. محمد درویش معاون سازمان محیط زیست هم در آخرین نشست خبرگزاری مهر در گلستان رسما مخالفت سازمان با این طرح و تخلف بودن آن را اعلام کرد و خواستار توقف کامل این طرح شد ولی شنیده ها حاکی از آن است که تنها چند صد متر بیشتر تا پایان طرح و آغاز فاجعه ای محیط زیستی در گلستان نمانده است.
فاجعه ای که بنا به گفته محیط زیست گلستان شوری ۱۰۰ درصدی آب، تخریب جنگل ها، خشک حالی، قطحی و مهاجرت را در گلستان در پی خواهد داشت.