خبرگزاری مهر ـ گروه استانها: سبزوار با دارا بودن ۹۰۰ اثر و بنای تاریخی، با پیشینه‌ای کهن و جاذبه های متعدد طبیعی و فرهنگی از جمله مناطق مستعد ایران برای رونق صنعت گردشگری است، این منطقه ۲۰ درصد آثار تاریخی خراسان رضوی را در خود جای داده اما استعدادهای گردشگری آن مورد غفلت واقع شده است.
به لحاظ اهمیت بحث گردشگری و حفظ و احیای بناهای فرهنگی و میراث ملی، تعدادی از آثار تاریخی شهرستان سبزوار از جمله کاروانسرای تاریخی «حاج عبدالصانع سبزوار» معروف به «رباط عرب ها» به بخش خصوصی واگذار شد تا با هماهنگی اداره اوقاف و میراث فرهنگی نسبت به مرمت و بهسازی بنا اقدام شود و گردشگران بتوانند از آن به عنوان یک مجتمع تجاری و رفاهی استفاده کنند.
رباط عرب ها پیش از واگذاری به بخش خصوصی، محلی برای تجمع معتادان و بسیاری از مشاغل کاذب از جمله پرنده فروشی و... بود و قسمت های قابل توجهی از آن آسیب دیده بود، ورود سرمایه گذار برای احیای این بنا فرصت خوبی در راستای تغییر و تحول در حوزه گردشگری سبزوار بود اما مجموعه ای که قرار بود یک‌ساله به بهره برداری برسد در فراز و نشیب فراوان و پیچیدگی های اداری و قانونی گرفتار شد که به دنبال آن هم‌اکنون شاهد تعطیلی پروژه بازسازی «رباط عرب ها» در شهرستان سبزوار هستیم.
بی‌مهری ها به رباط تاریخی عرب ها
کارشناس باستان شناسی میراث فرهنگی سبزوار در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به شناسنامه این اثر تاریخی می‌گوید: رباط تاریخی عرب ها از جمله مکان های معروف به شاه عباسی از آثار به جا مانده دوره صفویه است که در محدوده خیابان بیهق غربی سبزوار واقع شده است.
حسین عبدالله‌زاده با بیان اینکه این کاروانسرا از نوع چهار ایوانی و چهار اصطبلی با حیاط مرکزی است، ادامه می‌دهد: به هنگام نقل و انتقالات قدرت سیاسی از بلبک به صدام حسین در عراق، گروهی از ایرانیان مقیم این کشور به جرم ایرانی بودن از عراق اخراج می شوند و به نسبت بین شهرهای ایران ساکن می‌شوند و از آن گروه تعدادی به سبزوار می آیند که به دستور حکومت وقت در این رباط ساکن می شوند.
وی اظهار می‌کند: رباط عرب ها که در دوران قاجاریه توسط ابراهیم شریعتمدار مرمت شده و به نام «شریعتمدار» معروف می‌شود، به مرور زمان بعد از سکنی‌گزینی عرب ها نام این مکان از سر زبان ها می افتد و کلمه عرب ها جایگزین نام شریعتمدار می شود.
این کارشناس میراث فرهنگی با اشاره به اینکه قبل از واگذاری رباط عرب ها، این مکان در دست ژاندارمری بوده که تیرباران قهرمان شاهکار ادبی کلیدر، گل محمد در شمال این مکان صورت می گیرد، می‌گوید: همچنین اولین درگیری کلنل محمد تقی خان پسیان با روسها در این مکان انجام گرفته است که هم اکنون آثار این اتفاق بر در و دیوار کاروانسرا بر جای مانده است.
عبدالله زاده ادامه می‌دهد: این بنا با شماره ۱۶۶۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است اما به دلیل رعایت وجهه ملی، از بکار بردن کلمه عرب ها امتناع شده و این رباط به نام رباط شهر به ثبت ملی رسیده است با این وجود شاهد بی مهری ها به این کاروانسرای تاریخی هستیم.
حمایت از سرمایه‌گذار در سبزوار ضعیف است
حال باید دید و بررسی کرد که چرا با وجود واگذاری رباط تاریخی عرب ها به بخش خصوصی و تلاش برای مرمت آن، اجرای این پروژه همچنان بر زمین مانده است.
رئیس کمیسیون گردشگری شورای اسلامی شهر سبزوار با اشاره به ضرورت گسترش صنعت گردشگری در سبزوار به خبرنگار مهر می‌گوید: حوزه گردشگری در این شهر حوزه بیگانه ای است و به لحاظ حاکم بودن قوانین دست و پا گیر، حمایت از سرمایه گذار آنطور که باید، پررنگ نیست.
مسعود پسندیده با بیان اینکه موفقیت این حوزه در گرو حمایت های قانونی است، ادامه می‌دهد: به لحاظ عدم اتفاق قول و نظر بین دستگاه های اجرایی از جمله فرمانداری، شورای شهر و شهرداری، سرمایه‌گذارانی که متقاضی قبول طرحی هستند، در محدودیت‌های قانونی گرفتار می شود.
وی می افزاید: هر ماه در شهرستان سبزوار شاهد حضور یک سرمایه گذار هستیم اما به لحاظ چالش قانون‌های حمایتی ترجیح می‌دهند به اجرای پروژه‌ها ورود پیدا نکند.
سرمایه گذار رباط عرب‌ها توان مالی ندارد
رئیس کمیسیون گردشگری شورای اسلامی سبزوار عدم موفقیت برخی طرح های شهرستان را محدودیت توان مالی سرمایه‌گذار یا پیمانکارعنوان کرده و این موضوع را از مهمترین معضلات حوزه سرمایه گذاری سبزوار می‌داند و می‌گوید: بیش از سه سال از واگذاری کاروانسرای عرب ها به بخش خصوصی می گذرد اما محدودیت توان مالی سرمایه گذار سبب شده بازسازی ومرمت در این مجموعه تاریخی به بهانه های مختلف به تعویق بیفتد.
پسندیده می‌افزاید: به لحاظ ضعف مالی سرمایه گذار پروژه رباط عرب ها، در جلسه رسمی شورا درخواست خلع ید سرمایه‌گذار از این بنا ارائه شده است و ادامه کار و ساماندهی فضای این رباط منوط به ورود شهرداری یا سرمایه گذار دیگری خواهد بود.
وی با بیان اینکه کاروانسرای عرب ها بهترین مکان برای سرمایه گذاری است، می‌افزاید: هم اکنون تعدادی از سرمایه گذاران متقاضی ادامه کار در این رباط هستند اما به لحاظ تجربه ای که در واگذاری این کاروانسرا برای ما به‌دست آمد، ابتدا توان مالی هر سرمایه گذار سنجیده می شود و اگر ملاک های مورد تائید را دارا بود، ادامه کار را به او واگذار خواهیم کرد.
پاسخ متفاوت اوقاف درباره علت تعطیلی پروژه رباط سبزوار
پیگیری های بیشتر برای وضعیت تعیین تکلیف پروژه بازسازی رباط عرب ها ما را به اداره اوقاف سبزوار رساند، جالب آنجاست که اداره اوقاف سبزوار، علت تعلل سرمایه‌گذار برای بازسازی رباط عرب ها را چیزی غیر از عدم توانایی مالی سرمایه‌گذار می‌داند.
رئیس اداره اوقاف سبزوار درباره پیگیری وضعیت بازسازی رباط عرب‌ها به خبرنگار مهر می گوید: کاروانسرای عرب‌ها علاوه بر تاریخی بودن یک ملک موقوفه نیز است.
حجت الاسلام حسین نیساری می افزاید: سرمایه گذار تمایل دارد که پروژه فرهنگی ـ تجاری خود را با در اختیار گرفتن مجموع کارونسرا اجرایی کند اما چون دو غرفه این رباط چندین دهه در اختیار متصرفین قرار گرفته، آنها حاضر به تخلیه کاروانسرا نیستند که این امر ادامه کار توسط پیمانکار را با تاخیر مواجه کرده است.
وی ادامه می دهد: این موضوع در دادگاه حل و فصل شد و رأی به نفع یکی از متصرفان که بخشی از رباط را به عنوان ورزشگاه در اختیار داشته و ادعای حق کسب ویژه دارد، صادر شده است اما رأی برای دیگر مدعی تصرف، علیه او است که با اتمام مهلت قرارداد باید مکان را تخلیه کند.
رئیس اداره اوقاف سبزوار بیان می کند: به دلیل اینکه این موقوفه درآمدزا نیست و اوقاف توان پرداخت مبلغ ۴۰ میلیون تومان هزینه را به متصرف ورزشگاه ندارد، مقرر شده این مبلغ توسط سرمایه گذار بخش خصوصی پرداخت شود تا هر چه سریع‌تر، این مکان تخلیه شود که تاکنون به دلایل نامشخص این موضوع انجام نشده است.
وی اظهار کرد: به لحاظ اینکه یک سال از تعطیلی این پروژه می گذرد و سرمایه‌گذار عملاً پای کار نمی آید و از طرفی، بحث خلع ید سرمایه‌گذار از رباط عرب ها توسط شورای شهر به تصویب رسیده، ما منتظر استعلام کتبی پیمانکار رباط عرب ها مبنی بر ادامه کار یا منتفی شدن طرح مجموعه فرهنگی و تجاری این رباط تاریخی هستیم واوقاف به محض دریافت این استعلام ادامه کار را به شهرداری یا سرمایه گذار دیگری واگذار خواهد کرد.
ردپای تخلف سرمایه‌گذار در بازسازی رباط عرب‌ها
معاون سیاسی و اجتماعی فرمانداری سبزوار اما یکی دیگر از علل تعلل در اجرای پروژه مرمت رباط تاریخی سبزوار را روشن می‌کند و از تخلف سرمایه‌گذار برای بازسازی پروژه سخن می‌گوید.
حسین میردشتی در این باره به مهر می‌گوید: در اجرای سیاست های میراث فرهنگی، واگذاری برخی از بناهای تاریخی این منطقه از جمله کاروانسرای عرب ها و رباط زعفرانیه که دارای مصارف فرهنگی و تجاری است، طی سال‌های ۹۱ و ۹۲ دستور کار میراث فرهنگی قرار گرفت.
میردشتی می افزاید: با صدور این دستور برخی شرکت های خصوصی متقاضی اجرای طرح در بناهای تاریخی شهرستان شدند و در همین راستا، شرکتی از تهران متقاضی راه اندازی یک مجتمع فرهنگی در بنای تاریخی عرب ها شد.
معاون سیاسی اجتماعی فرمانداری سبزوار ادامه می دهد: به دلیل موقوفه بودن رباط عرب‌ها، لازم بود قرار دادی بین اوقاف و شرکت سرمایه‌گذار منعقد شود اما این شرکت بدون رعایت تشریفات قانونی اقدام به مرمت و بازسازی مجموعه تاریخی رباط عرب‌ها با هماهنگی میراث فرهنگی کرد که در حین اجرای پروژه با مشکلاتی همچون تخلیه برخی مکان‌های این کاروانسرا
که از گذشته در اختیار مستاجرین بود، مواجه شد.
میردشتی با بیان اینکه چون مراحل قانونی تحویل محل به شرکت مذکور انجام نشده بود اداره اوقاف تاکید داشت که سرمایه گذار هیچگونه احداث بنا و مرمتی دررباط تاریخی نداشته باشد، می گوید: اما شرکت بدون طی تشریفات قانونی محل را در اختیار گرفت و در حین اجرای کار با مشکل مواجه شد.
وی بیان می کند: بخش هایی از این بنا از دهه‌های گذشته در اختیار افرادی است که ادعای حق دارند و این موضوع باید در پروسه قضایی حل و فصل می شد و همین عجله سرمایه گذار برای در اختیار گرفتن مجموعه کامل رباط قبل از طی مراحل قانونی باعث دلسردی آنها در ادامه کار شد که به زودی تکلیف این مجموعه نیز روشن خواهد شد.
بازسازی رباط عرب‌ها غرق در پیچ و خم‌های نامعلوم
پاسکاری‌های بازسازی رباط عرب‌ها به عنوان یک اثر مهم تاریخی در سبزوار همچنان ادامه دارد و پیچ و خم‌های متعدد، مرمت این اثر باستانی را به تأخیر انداخته است، با این حال مردم سبزوار و علاقه‌مندان به تاریخ، تمدن، فرهنگ و آثار باستانی همچنان در انتظار تعیین تکلیف این پروژه باارزش هستند تا علاوه بر حفظ یک اثر تاریخی، صنعت گردشگری سبزوار نیز تکانی بخورد.