خبرگزاری مهر، گروه بین الملل- رامین حسین آبادیان: پس از شکست کودتای نظامی در ترکیه و مواضع نه چندان قوی کشورهای غربی و همچنین ایالات متحده آمریکا در محکومیت این کودتا از یک سو و محکومیت قاطع آن از جانب «بشار اسد» رئیس جمهوری سوریه از سوری دیگر، مقامات دولت آنکارا اعلام کردند که قصد دارند در روابط خود با برخی از کشورها تجدیدنظر کنند.
در همین ارتباط، «بنعلی ایلدریم» چندی پیش و به دنبال شکست کودتای نظامی در ترکیه و مواضع دولت دمشق، اظهار داشت: «آنکارا قصد دارد همانگونه که روابط خود با مسکو و تل‌آویو را اصلاح کرد، در روابط خود با دمشق نیز تحول ایجاد کند». وی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود گفته بود: «دولت آنکارا با حضور بشار اسد در مرحله انتقالی در سوریه مشکلی ندارد».
اظهارنظرهای مقامات ترکیه از جمله نخست وزیر این کشور در خصوص تصمیم آنها برای تجدیدنظر در روابط خود با سوریه در کنار رایزنی‌های گسترده دولت آنکارا با مقامات ایرانی و روسی پیرامون بحران این کشور، نوید بازگشایی صفحه ای نوین در روابط سه جانبه ایران، ترکیه و روسیه به منظور حل و فصل سیاسی بحران سوریه را می داد. با این حال، انتشار خبری مبنی بر آغاز عملیات نظامی ترکیه در شهر «جرابلس» سوریه که البته به صورت غافلگیرانه اتفاق افتاد، تمامی معادلات را بر هم زد.
این عملیات از ساعت ۶:۳۰ صبح روز چهارشنبه هفته گذشته (به وقت تهران) تحت عنوان «سپر فرات» و با همکاری نیروهای ائتلاف آمریکایی به اصطلاح مبارزه با داعش آغاز شد. به دنبال آغاز این عملیات، تعداد ده ها دستگاه تانک و خودرو زرهی ارتش ترکیه وارد منطقه «جرابلس» در شمال سوریه شدند. به دنبال این عملیات، نیروهای موسوم به ارتش آزاد سوری با حمایت نیروهای ارتش ترکیه تمامی ساختمان ها و مراکز دولتی در مرکز جرابلس در خاک سوریه را به تصرف خود درآوردند. همچنین بنا بر این گزارش این نیروها کنترل ۵۰ درصد از این شهر را در اختیار گرفتند.
به گفته «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه، هدف از عملیات ارتش این کشور در جرابلس سوریه، نیروهای داعش و شبه نظامیان کرد سوری بوده اند و این حملات با هدف پایان بخشیدن به مشکلات در مرزها صورت می گیرد. اردوغان در سخنانی در این زمینه با هشدار به« مسلم صالح» از رهبران حزب دموکراتیک کردهای سوریه گفت: «آنهایی که ما را با اقدامات تروریستی به چالش کشیدند، حال باید منتظر باشند و ببینند چه بر سرشان خواهد آمد».
شهر «جرابلس» در استان «حلب» سوریه قرار دارد. این شهر در فاصله ۱۲۵ کیلومتری از شمال شرق شهر «حلب» در دورترین نقطه شمال سوریه واقع شده است. تعداد ساکنان این شهر حدود ۳۰ هزار نفر برآورد می شود. شهر جرابلس از یک موقعیت جغرافیایی استراتژیک بر روی رود فرات برخوردار است. این شهر، شهر کُردنشین «عین العرب» در سوریه را به مناطق واقع در حومه جنوبی استان حلب وصل می کند. علاوه بر این، شهر «جرابلس» یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌ها به سمت مرزهای ترکیه محسوب می شود.
مقامت ترکیه مدعی هستند که در کنار هدف قرار دادن نیروهای دموکراتیک کُرد سوری، در عملیات نظامی خود در شهر «جرابلس»، تروریست های تکفیری داعش را نیز هدف قرار می دهند. آنها همچنین اعلام کرده اند که قصد دارند در پایان این عملیات، کنترل شهر جرابلس را به دست گروه موسوم به «ارتش آزاد» بسپارند.
عملیات ارتش ترکیه در جرابلس سوریه به دلیل آنکه بدون هماهنگی با دولت مرکزی این کشور صورت گرفته است، بر اساس قوانین بین المللی تجاوز نظامی به خاک سوریه و نقض تمامیت ارضی این کشور محسوب می شود. در همین ارتباط، وزارت خارجه سوریه با صدور بیانیه ای ضمن محکومیت ورود تانک های ارتش ترکیه به جرابلس، اعلام کرده است: «ورود تانک های ترکیه به خاک سوریه نقض آشکار تمامیت ارضی سوریه محسوب می شود». در این بیانیه تأکید شده است: «دمشق همواره تأکید کرده است که هرگونه اقدام در راستای مقابله با تروریسم از سوی طرف های خارجی در سوریه باید با مجوز رسمی دولت مرکزی صورت بپذیرد».
پرواضح است که هدف ارتش ترکیه از عملیات نظامی در خاک سوریه و در شهر «جرابلس»، بر خلاف آنچه که مدعی هستند، مبارزه با تروریسم نبوده و تمام هم و غم این کشور ضربه وارد کردن بر پیکره نیروهای دموکراتیک کُرد سوری است. دولت آنکارا با عملیات نظامی در شهر جرابلس قصد دارد تا ضربه مهلکی را به کُردهای مستقر در این منطقه وارد آورده و آنها را برای همیشه از مرزهای خود دور و به آن سوی رود فرات به عقب براند.
از آنجایی که دولت ترکیه بر این باور است که بقای نیروهای دموکراتیک کُرد سوری در شهر «جرابلس» یعنی در نزدیکی مرزهای این کشور، با توجه به مطالبات این گروه برای تشکیل دولت مستقل، می تواند در بلندمدت برای آنکارا دردسرساز شود، مقامات ترکیه‌ای عملیات نظامی خود در جرابلس را کلید زدند تا کُردها را وادار به عقب‌نشینی به شرق فرات کنند.
در واقع دولت ترکیه با عقب راندن نیروهای دموکراتیک کُرد سوری به شرق فرات، یعنی جایی بسیار دورتر از مرزهای این کشور، با یک تیر دو هدف را نشانه می رود؛ از یک سو برگ برنده‌ای را که می تواند در آینده برای اعمال فشار بر دولت آنکارا در اختیار کشورهای غربی قرار گیرد، از دست آنها خارج می کند و از سوی دیگر، برگ برنده‌ای را برای خود به منظور اعمال فشار بر دولت‌های سوریه و عراق دست و پا می کند.
آنکارا به خوبی می داند که بقای نیروهای دموکراتیک کُرد در «جرابلس» و در نزدیکی مرزهای ترکیه اگر به تشکیل دولت مستقل کُردی منجر شود، به اهرم فشاری علیه ترکیه از سوی غربی‌ها تبدیل خواهد شد، بدین ترتیب که کشورهای غربی با حمایت های مالی و تسلیحاتی از کُردها ـ آن هم در چند کیلومتری ترکیه ـ در صدد امتیازگیری از آنکارا در مسائل مختلف و محل مناقشه میان طرفین، برخواهند آمد. بدین ترتیب با عقب رانده شدن کُردها به آن سوی فرات، ترکیه عملا برگ برنده بالقوه‌ای را از دست کشورهای غربی خارج می‌کند.
در طرف مقابل، با به عقب رانده شدن کُردهای دموکراتیک سوری به شرق فرات، تلاش آنها برای استقلال یافتن نه تنها تهدیدی برای سوریه محسوب می شود، بلکه به دلیل نزدیکیشان به مرزهای عراق، برای این کشور نیز تهدید بزرگی به شمار خواهند رفت، به ویژه اینکه در شرایط کنونی «مسعود بارزانی» رئیس اقلیم کردستان عراق فشارها برای استقلال این اقلیم از دولت مرکزی بغداد را دوچندان کرده است. در واقع ترکیه تلاش می کند از استقرار کُردها در شرق فرات به عنوان اهرم فشاری بر دولت‌های سوری و عراق به منظور تَن دادن آنها به خواسته‌های آنکارا بهره برداری کند.
علاوه بر این، تسلط نیروهای دموکراتیک کُرد سوری بر شهر «منبج» واقع در استان حلب طی چند هفته گذشته نمی تواند بر کلید خوردن عملیات نظامی ترکیه در شهر جرابلس بی‌تأثیر بوده باشد. ترکیه هیچگاه تصور نمی کرد که نیروهای دموکراتیک کرد قادر به شکست داعش در شهر منبج و تسلط بر این شهر باشند؛ شهری که از قضا در چند کیلومتری جرابلس واقع شده است. بر همین اساس، «رجب طیب اردوغان» برای جلوگیری از تکرار سناریوی شهر «منبج» عملیات نظامی غافگیرانه ای را در جرابلس آغاز کرد.
از سوی دیگر، اینگونه به نظر می رسد که پس از کودتای نظامی در ترکیه و شکست آن، «رجب طیب اردوغان» با کلید زدن عملیات نظامی در جرابلس، در صدد برآمده تا به کُردهای مستقر در خارج از ترکیه این پیام را مخابره کند که ارتش این کشور برای ادامه مبارزه خود با کُردها با وجود تنش‌های داخلی که با آن مواجه است، همچنان از قدرت کافی برخوردار بوده و تحولات اخیر ترکیه به هیچ وجه از میزان آمادگی ارتش این کشور در مقابله با کردها نکاسته است. در واقع شاید عملیات نظامی در جرابلس را بتوان نوعی «عرض اندام» و «قدرت نمایی» دولت ترکیه برای کُردها پس از کودتای نظامی در این کشور قلمداد کرد.
ترکیه مدعی است که علاوه بر هدف قرار دادن کُردها، عملیات خود را با هدف ضربه وارد کردن به داعش در جرابلس کلید زده است. سؤال اساسی که در اینجا به ذهن متبادر می‌شود این است که آیا تروریسم از دیدگاه مقامات آنکارا تنها در «داعش» خلاصه می شود یا اینکه گروه های مسلح دیگر را نیز شامل می شود؟ اذعان صریح مقامات آنکارا به تصمیم خود مبنی بر سپردن کنترل شهر جرابلس به گروه «ارتش آزاد» به خوبی گویای این حقیقت است که آنکارا در مبارزه با تروریسم تنها به «بازی با الفاظ» اکتفا کرده است، در غیر این صورت، ماهیت فعالیت های نظامی تروریست های داعش و اعضای ارتش آزاد در سوریه با یکدیگر فرق چندانی ندارد که آنکارا میان آنها تفاوت قائل شود.
بر همین اساس، به نظر می رسد که حمایت آنکارا از تروریسم در سوریه هرچند دستخوش برخی تغییرات و تحولات تاکتیکی شده، اما همچنان به قوت خود باقی است و ادامه دارد. این نکته نیز باید اضافه شود که بر خلاف ادعاهای مکرر مقامات ترکیه مبنی بر تجدیدنظر در سیاستهای خود در قبال سوریه، مرزهای این کشور همچنان به روی تروریست‌های تکفیری برای ورود به خاک سوریه جهت نبرد با دولت دمشق باز بوده و هیچ تدبیر امنیتی جدیدی برای کنترل این مرزها توسط آنکارا اتخاذ نشده است.
نکته دیگری که در عملیات نظامی ترکیه در جرابلس سوریه حائز اهمیت به نظر می رسد، مشارکت نیروهای ائتلاف بین المللی به اصطلاح ضد داعش به رهبری ایالات متحده آمریکا در این عملیات است. از آنجایی که اخیرا این ائتلاف، جنگنده های خود را به بهانه حمایت از کُردهای مستقر در شمال سوریه، به شهر حسکه اعزام کرده بود، بعید به نظر می رسید که در عملیات ضد کُردی ارتش ترکیه در شهر جرابلس، از این کشور حمایت کند. با این وجود، شاهد این بودیم که ائتلاف بین المللی نیز در کنار جنگنده های ترکیه ای به بمباران شهر جرابلس پرداختند.
در این ارتباط، آنچه که در وهله اول به ذهن متبادر می شود، سیاست «یک بام و دو هوای» ایالات متحده آمریکا در قبال کُردهاست؛ در حسکه ادعای حمایت از آنها را مطرح می کند و در جرابلس بی وقفه بر آنها می تازد. به نظر می رسد که ایالات متحده آمریکا همان سیاست همیشگی خود در مقابله با تروریست های تکفیری را که بر مبنای تقسیم بندی آنها به «خوب و بد» استوار است، در قبال کُردها نیز به کار گرفته است، به طوریکه کُردهای مستقر در شهر حسکه سوریه را «خوب» و کُردها مستقر در جرابلس را «بَد» قلمداد می کند.
البته از این نکته نیز نباید غافل شد که به دنبال بروز نوعی تغییر و تحول در نگرش دولت ترکیه در قبال بحران سوریه پس از کودتای نظامی در این کشور، موجی از نگرانی نسبت به گرایش آنکارا به سمت ایران و روسیه در مسأله سوریه، بر صفوف آمریکایی ها حاکم شد. به همین دلیل اصلا بعید به نظر نمیرسد که ایالات متحده آمریکا قصد داشته تا با هدف ممانعت از چرخش ترکیه به سمت محور ایران، روسیه و حزب الله در مسأله سوریه، با مشارکت در عملیات نظامی علیه کُردها در جرابلس، امتیازی را به آنکارا اعطاء کند.