خبرگزاری مهر، گروه استانها- ونوس بهنود: کوه سبلان سومین قله بلند ایران بعد از علم‌کوه و دماوند است که البته به دلیل جاذبه‌های کم‌نظیر طبیعی علاقه‌مندان بسیاری را سالانه جذب خود می‌سازد.
رشته کوه سبلان از دره قره سو در شمال غرب اردبیل و در جهت شرقی- غربی بطول ۶۰ کیلومتر و عرض ۴۵ کیلومتر تا کوه قوشا داغ اهر ادامه دارد. ارتفاع چهار هزار و ۸۱۱ متری سبلان کوه آتشفشان نیمه خاموش است که گفته می‌شود دو دوره آتشفشان را سپری کرده ولی در وضعیت فعلی در تمامی طول سال قلل آن پوشیده از برف و یخ است بطوریکه یخچال‌های دائمی این کوه موردتوجه یخچال نوردان سراسر دنیا است.
سبلان سه قله اصلی دارد که از شهر اردبیل به عقاب بال گشوده‌ای تشبیه می‌شود و شهرهای اردبیل، سراب و مشگین شهر را در برگرفته است. این سه قله عبارتند از «سلطان ساوالان» به عنوان بلندترین قله، «حرم داغ» دومین قله مرتفع و کسری که سومین قله آن است.
علاوه بر پوشش کم‌نظیر گیاهی و حیات‌وحش این کوه، در قله کوه سبلان دریاچه‌ای بوجود آمده که اعجاز آن را به عنوان یک کوه آتشفشان دوچندان ساخته است. این دریاچه به قطر ۱۴۵ و ۸۰ متر و عمق تقریبی ۴۰ متر حتی در مردادماه نیز آب سرد و صفر درجه دارد و به استثنای فصل تابستان در مابقی فصول یخ زده است.
مستندات تاریخی بیانگر سابقه غنی فرهنگی گسترده این کوه است. بطوریکه ادبیات شفاهی و نوشتاری مردم آذربایجان آمیخته از اعجازهای سبلان است و میلیون‌ها آذری‌زبان سبلان را نماد استقامت، عنصر مقدس طبیعت و نماد زیبایی می‌دانند.
وحی بر پیامبر زرتشت در کوه سبلان
در نظر ساکنان دامنه سبلان، این کوه مقدس است. چرا که خاستگاه و محل دریافت وحی پیامبران متعدد بوده و از جمله مهم‌ترین آن ها زرتشت پیامبر است که گفته می‌شود در ۳۰ سالگی به این کوه آمده و وحی نبوت دریافت کرده است.
بطوریکه هم اینک گفته می‌شود قبر زرتشت در کنار دریاچه سبلان است. علاوه بر این از زمانی که ذهن انسان می‌تواند به گذشته باز گردد سنگی در مسیر دریاچه سبلان به نام سنگ محراب وجود دارد که در کتاب معجم البلدان به قبر حضرت حامد و حضرت هود و محل عبادت زرتشت شناخته می‌شود.
وجود آتشکده‌های متعدد که محل عبادت زرتشتیان بوده و حتی به نام چند روستا در دامنه سبلان تبدیل شده است گواه سابقه تاریخی باور حضور پیامبران در این کوه اسرارآمیز است.
از سویی نام این کوه که در اصل «ساوالان» است از ترکیب دو بخش «ساو» و «آلان» تشکیل شده و به معنی گیرنده وحی است و کارشناسان اذعان دارند که نام‌گذاری در هر محل بر اساس شاخص‌ترین و برجسته‌ترین ویژگی آن انجام می‌شود.
در برخی باورهای عامیانه گفته می‌شود زمانی که برف‌های کوه سبلان آب شود قیامت به پا خواهد شد و در واقع این پندارها بیانگر آمیختگی فرهنگ مردم این دیار و حتی حیات آن ها با کوه سبلان دارد.
ثبت جهانی این اثر طبیعی و فرهنگی در حالی در دستور کار قرار گرفته که به عقیده کارشناسان نگاه به سبلان می‌بایست مجزا از یک اثر صرف طبیعی باشد.
سبلان از گذشته تا امروز در حیات مردم اردبیل نقش دارد
مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: سبلان صرف یک کوه و اثر زیبای طبیعی نیست بلکه از زمان زرتشت پیامبر تا حیات امروز عشایر با زندگی مردم اردبیل گره خورده است.
کریم حاجی‌زاده تصریح کرد: آداب‌ورسومی که پیرامون این کوه در طول قرن‌ها شکل گرفته کم‌نظیر در تاریخ تمدن بشریت است و در حال حاضر اهمیت ثبت جهانی سبلان از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور مورد موافقت بوده و هر کارشناسی می‌تواند نسبت به آن نظر مثبت طرح کند.
وی با اذعان به اینکه هشت اثر از کشور ایران در نوبت ثبت جهانی یونسکو است، اضافه کرد: ما اخیراً ثبت کویر لوت را داشتیم که بیشتر یک اثر طبیعی است و همچنین ثبت قنات‌های ایرانی که یک اثر دست‌ساز است اما سبلان را می‌بایست به عنوان یک اثر طبیعی و فرهنگی دید و نظر دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی استان به ضرورت مطالعه و ارائه مستندات لازم از اهمیت این کوه برای پرونده ثبت جهانی تأکید کرد و افزود: اگر بتوانیم مطالعات را نهایی کنیم مسیر ثبت جهانی هموار می‌شود.
مطالعه سبلان در توان استان اردبیل نیست
حاجی‌زاده تأکید کرد: مطالعه این کوه به کارشناسی و علم میان‌رشته‌ای از جمله زمین‌شناسی، جغرافیای طبیعی، علوم پایه، کشاورزی و پوشش گیاهی و جانوری و از سوی دیگر جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی و ... دارد.
وی معتقد است مطالعه در این سطح نه در قواره و توان دانشگاه‌های استان است و نه سایر حوزه‌های اجرایی دیگر استان به تنهایی می‌توانند این مسئولیت را به خوبی بپذیرند و به عنوان مثال دانشگاهی مانند دانشگاه تهران باید در مطالعات ورود کند.
مدیرکل میراث فرهنگی استان با تأکید به ضرورت تأمین اعتبار مطالعات اضافه کرد: تنها هزینه اولیه پرونده ثبتی ۵۰ میلیارد ریال است و لازم است شورای برنامه‌ریزی استان اعتبارات اولیه به عنوان مثال در حدود دو میلیارد ریال اختصاص دهد تا مطالعات آغاز شود.
حاجی‌زاده با بیان اینکه سازمان ثبت جهانی این کوه را در اولویت دارد و بالاخره نیز به ثبت خواهد رسید، اضافه کرد: به دلیل تأثیرگذاری ثبت جهانی سبلان در گردشگری اردبیل می‌بایست این موضوع اولویت استان نیز باشد.
وی معتقد است بعد از ثبت جهانی بقعه شیخ صفی‌الدین گردشگران خارجی بسیاری صرفاً برای بازدید این بقعه به اردبیل سرازیر شدند و ثبت این کوه تحول عظیمی در گردشگری این استان به دنبال خواهد داشت.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی استان هر قدر اعتبار استانی مطالعه اختصاص یابد به همان میزان یا دو برابر از سوی سازمان میراث فرهنگی نیز اعتبار اختصاص می‌یابد و مطالعات را می‌تواند آغاز کرد.
تأکیدات برای مطالعات کارشناسی در وضعیتی است که به گفته فرماندار مشگین شهر مطالعه این کوه توسط دستگاه‌های متولی شهرستان و استان آغاز شده است.
هر چند به نظر می‌رسد این مطالعات نمی‌تواند غنای ژرف‌اندیشی در ارائه یک پرونده غنی به یونسکو را چنانکه مورد تأکید بود به دنبال داشته باشد اما ابراهیم امامی به خبرنگار مهر گفت: برای ثبت جهانی این اثر مطالعات در دستگاه‌های متولی صورت می‌گیرد.
وی افزود: سبلان به لحاظ زیبایی‌هایی طبیعی و تأثیر مستقیم در زندگی مردم شهرهای دامنه خود برجستگی‌های برای ثبت جهانی دارد و ما پیگیر این مهم هستیم.
اهالی ساکن در پیرامون ساوالان و عشایر شاهسون معتقدند سوگند به ساوالان تقدس ویژه دارد و وقتی نام ساوالان به سوگند مطرح می‌شود مار از شکار خود دست می‌کشد. برخی مردم ساکن معتقدند ساوالان یکی از هفت‌کوه بهشت است که در زمین قرار گرفته است.
لازم به ذکر است اسرار و فرهنگ عامیانه این کوه هر چند در کتب تاریخی متعدد مطرح شده اما مطالعه جامع و کاملی را به خود ندیده است و در واقع مطالعه جامع این کوه با هدف ثبت جهانی می‌تواند این خلأ را رفع کرده و گره‌هایی از رازهای کوهی که گفته می‌شود نیت افراد پاکدل را در هنگام صعود شنیده و برآورده می‌کند، باز کند.