خبرگزاری مهر، گروه سیاست- محمد مهدی ملکی: عید قربان امسال در حالی فرا رسید که ایران اسلامی هنوز هم داغدار حاجیانی است که یک سال پیش در چنین روزی قربانی ناکارآمدی آل سعود شدند و با لباس سفید احرام در سرزمین منا راهی دیار حق شدند.
در این میان بسیاری از حجاج تا چند روز در میان مفقودان بودند و خانواده های ایشان روزهای سختی را پشت سر گذاشتند تا وضعیت نهایی شان مشخص شود. ماجرا درخصو عده ای عجیب تر بود و این تعیین سرنوشت تا ماه ها به درازا انجامید و دکتر غضنفر رکن آبادی یکی از آنهاست. دیپلمات ارشد و شناخته شده کشورمان که بیشتر با سابقه سفارت ایران در لبنان شناخته می شود.
برای بررسی ابعاد مختلف شخصیتی شهید رکن آبادی و نیز پیگیری فاجعه منا با مهدی شوشتری معاون سابق سفارت جمهوری اسلامی ایران در لبنان که حضورش در بیروت همزمان با دوران سفارت رکن آبادی بوده است، به گفتگو نشستیم.
شوشتری معتقد است: شهید رکن آبادی توانسته بود با کلیه احزاب و جریانات سیاسی لبنان اعم از شیعه، سنی، مسیحی، دروزی و دیگران ارتباط نزدیک برقرار نماید و تعاملات خوبی با همه جریانات سیاسی در لبنان داشته باشد و حضور چهره هایی از جریان های مختلف لبنانی در مراسم شهادت وی در سفارت ایران در بیروت هم نشانگر این مطلب بود.
این کارشناس مسایل غرب آسیا گفت: یکی از اقدامات شاخص شهید رکن آبادی در لبنان، علاوه بر تفاهم با دولت آن کشور جهت اعطای روادید ورود به اتباع دو کشور در کلیه مبادی ورودی، راه اندازی رشته تحصیلی زبان فارسی در دانشگاه دولتی لبنان بود که تا پیش از آن به عنوان یک واحد درسی به حساب می آمد.
کاردار سابق سفارت جمهوری اسلامی ایران در لبنان با بیان اینکه آخرین اقدام شهید رکن آبادی در خصوص دفاع از مساله فلسطین در کمک به برگزاری همایش حمایت از قدس و فلسطین در بعثه مقام معظم رهبری در مناسک حج سال گذشته بوده، افزود: ایشان همواره روی این مساله تاکید داشته و از ابتدا هم در خصوص دفاع از فلسطین و مقاومت و مبارزه با رژیم صهیونیستی اهتمام داشتند.
* بیراه نیست که گفته شود دکتر رکن آبادی شاخص ترین شهید ایرانی در جریان فاجعه منا است، شما با توجه به سابقه نزدیک همکاری که با ایشان داشتید مقداری در خصوص شخصیت کاری و توانمندی ایشان توضیح دهید.
در مورد شهید رکن آبادی تقریبا در یک سال گذشته، دوستانی که با ایشان آشنایی داشتند، مطالب مختلفی گفته اند. ایشان هم یک دیپلمات متعهد بود و هم متخصص؛ به این معنا که واژه دیپلمات انقلابی و یا بسیجی که به ایشان اطلاق شد، با توجه به شناخت نزدیک اینجانب از شخصیت و روحیات ایشان، کاملاً زیبنده اش است؛ از سوی دیگر، این شهید بزرگوار، آن تعهد انقلابی را در کنار تخصص داشت؛ تخصصش هم به این معنا که ایشان در بیست و چند سال سابقه کاری در وزارت امور خارجه به عنوان دیپلمات، از رده کارشناسی در وزارت امور خارجه در حوزه خاورمیانه شروع کرد و تا بالاترین رده به عنوان سفیر در کشور مهمی مثل لبنان ارتقاء یافت و در این مسیر، رده های مختلف مدیریتی از معاون اداره، معاون سفارت و رئیس اداره را طی نمودند.
یعنی در مسیر ارتقاء شغلی، کاملاً یک رشد طبیعی و تدریجی را داشتند. ایشان جزء دیپلمات هایی بودند که از ابتدا تا انتها، در حوزه خاورمیانه بودند و ماندند. فرصت هایی که در حوزه های دیگر هم خدمت کنند پیش آمده بود، اما ایشان با توجه به اعتقادی که به بحث مقاومت و فلسطین به صورت خاص داشتند، کار را در حوزه خاورمیانه شروع و ادامه دادند. ایشان کارش را در وزارت امور خارجه و در حوزه خاورمیانه، از کارشناسی فلسطین شروع کرده بود.
شهید رکن آبادی با توجه به اعتقادی که به بحث مقاومت و فلسطین به صورت خاص داشتند، کار را در حوزه خاورمیانه شروع و ادامه دادندهمان طور که عرض کردم، ایشان بیست و چند سال تجربه ذی قیمت در حوزه خاورمیانه داشتند. این تخصص و اشرافی که در این مدت نسبتا طولانی به مسائل خاورمیانه، مسائل فلسطین، لبنان و سوریه پیدا کرده بودند، خیلی در موفقیتشان در دوره ای که ایشان به عنوان سفیر در لبنان خدمت کردند، کمکشان کرد. ایشان بر اساس همین نگاه کارشناسی که داشتند و بر اساس سیاست اصولی جمهوری اسلامی ایران در صحنه لبنان، با همه طرف های لبنانی حتی با کسانی که منتقد سیاست های جمهوری اسلامی ایران هستند، ارتباط و تعامل نزدیک داشتند؛ این تعامل مثبت و موفق ایشان با گروه های مختلف سیاسی لبنانی، حتی منتقدین جمهوری اسلامی ایران، مورد اعتراف دوست، دشمن و منتقد بود.
در مراسمی که بعد از اعلام شهادت ایشان در لبنان از سوی سفارت جمهوری اسلامی ایران برگزار شد، گروه های مختلف لبنانی از رئیس جمهور سابق آقای میشل سلیمان تا طیف های مختلف سیاسی لبنان، حتی گروه های وابسته به جریان ۱۴ مارس مثل جریان المستقبل، کتائب و ... شرکت داشتند. این موضوع نشان دهنده جایگاه قابل قبول جمهوری اسلامی ایران و ایشان به عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران، در کل صحنه سیاسی لبنان و میان گروه های سیاسی از طیف های مختلف، از جریان مقاومت و ۸ مارس تا جریان ۱۴ مارس بود.
* اگر بخواهیم از اقدامات شاخص ایشان یاد کنیم؛ به طور خاص در صحنه لبنان و یا همان طور که فرمودید، در بحث فلسطین و محور مقاومت، شما چه مواردی را از ایشان می توانید، ذکر کنید؟
من ۲-۳ مورد از دوره سفارت ایشان در لبنان ذکر می کنم که در کارنامه شهید رکن آبادی در لبنان، جزء اقدامات شاخص است؛ یکی از این اقدامات، بحث امضای موافقت نامه ها و اسناد متعدد همکاری میان دولت جمهوری اسلامی ایران و دولت لبنان بود. در دوره ای که ایشان در لبنان سفیر بودند، بیش از ۳۰ موافقت نامه، یادداشت تفاهم و سند همکاری در حوزه های مختلف اقتصادی، علمی، فرهنگی با دولت لبنان و موسسات مختلف لبنانی امضا شد.
امضای این اسناد، زیربنای خوبی را برای توسعه همکاری های اقتصادی، علمی، فرهنگی میان دو کشور در کنار روابط عالی سیاسی فراهم کرد؛ چون رابطه دو کشور از بدو پیروزی انقلاب تا کنون، به لحاظ سیاسی در سطح عالی است، اما در بحث روابط اقتصادی و حوزه های دیگر همکاری، به دلایل مختلف که خیلی هم به ایران ارتباط نداشته و صحنه لبنان اقتضای این وضعیت را داشته، از جمله وضعیت جنگ و درگیری های داخلی در این کشور، هم سطح روابط ممتاز سیاسی دو کشور پیش نرفته است. در دوره سفارت شهید رکن آبادی در لبنان، امضای این تعداد سند همکاری، از کارهای زیربنایی و اساسی بود که صورت گرفت و می تواند در شرایط مساعد سیاسی، به توسعه روابط دو کشور کمک شایانی نماید.
از دیگر اقدامات شاخص ایشان در دوره سفارت در لبنان، بحث تفاهم با دولت لبنان جهت اعطای روادید ورود به اتباع دو کشور در کلیه مبادی ورودی است. قبل از این اقدامی که صورت گرفت اتباع دو کشور، برای سفر به کشور مقابل، باید از سفارتخانه های آن کشور روادید ورود دریافت می کردند؛ چه زائران و جهانگردان لبنانی و چه اتباع ایرانی که برای مقاصد مختلف تجاری، گردشگری و علمی به لبنان سفر می کردند، حتماً باید پیش از سفر، روادید را که پروسه ای زمانبر و هزینه بر است، دریافت می کردند.
با توافق صورت گرفته با دولت لبنان در دوره ای که شهید رکن آبادی در لبنان سفیر بودند و در نتیجه رایزنی ها و تعاملات مثبتی که با دولت لبنان داشتند، در دوره نخست وزیری آقای سعد حریری این توافق صورت گرفت و در دوره نخست وزیری آقای نجیب میقاتی به اجرا درآمد. بر اساس این توافق، اتباع دو کشور در کلیه مبادی ورودی، چه زمینی، چه دریایی و چه هوایی، به صورت رایگان روادید ورود یک ماهه دریافت می کنند و این مساله، به تسهیل رفت و آمدها و تعاملات بین اتباع دو کشور، بازرگانان، جهان گردان، دانشجویان و زوار کمک شایان توجهی می نماید.
کمک به برگزاری نشست حمایت از قدس و فلسطین بود که هر ساله از طرف بعثه حج جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از مساله فلسطین برگزار می شد. این اقدام، جزء آخرین اقدمات شهید رکن آبادی برای حمایت از آرمان فلسطین بودمورد دیگری که باید عرض کنم، بحث ایجاد رشته زبان فارسی در دانشگاه دولتی لبنان است. قبل از این اقدام، کرسی زبان فارسی به عنوان یک ماده درسی از سال ها قبل در دانشگاه های لبنان از جمله دانشگاه دولتی لبنان تدریس می شد و دانشجویان می توانستند درس زبان فارسی را به عنوان زبان دوم انتخاب نمایند؛ اما در دوره سفارت شهید رکن آبادی با پیگیری های ایشان و رایزنی فرهنگی سفارت، رشته زبان فارسی به عنوان یک رشته تحصیلی در مقطع لیسانس در دانشگاه لبنان تاسیس شد و فکر می کنم سال گذشته اولین دوره دانشجویان زبان فارسی از دانشگاه لبنان فارغ التحصیل شدند. این هم جزء اقداماتی بود که می شود به عنوان اقدامات شاخص ذکر کرد.
در بحث فلسطین هم که عرض می کردم و شما هم اشاره کردید، ایشان یک سابقه طولانی داشتند. بحث حمایت از آرمان فلسطین در مصاحبه ها، سخنرانی ها شهید رکن آبادی، چه قبل از سفارت شان و چه در دوره سفارتشان در لبنان، جزء محورهایی که همیشه در مصاحبه ها و سخنرانی هایشان مورد توجه قرار می دادند، بحث حمایت از آرمان فلسطین و قدس و بحث مقاومت در فلسطین بود.
این موضوع محوری، هیچ موقع از طرف ایشان فراموش نشد؛ حتی تا آخرین روزهای حیاتشان هم در زمانی هم که در بعثه حج جمهوری اسلامی ایران در مکه حضور داشتند، یکی از اقداماتی که انجام دادند، کمک به برگزاری نشست حمایت از قدس و فلسطین بود که هر ساله از طرف بعثه حج جمهوری اسلامی ایران برای حمایت از مساله فلسطین برگزار می شد. این اقدام، جزء آخرین اقدمات شهید رکن آبادی برای حمایت از آرمان فلسطین بود.
* در خصوص رابطه آقای رکن آبادی با حزب الله توضیح بدهید و این که نگاه مردم و جریان های سیاسی لبنان به ایشان چگونه بود؟
رابطه سفرای ایران به عنوان نمایندگان نظام جمهوری اسلامی ایران، با حزب الله به عنوان یکی از همپیمانان جمهوری اسلامی ایران و جزء قوی ترین دوستان جمهوری اسلامی ایران در منطقه، همیشه رابطه ای صمیمی و نزدیک است؛ شهید رکن آبادی هم از این قاعده مستثنا نبودند و با توجه به سابقه طولانی کار در حوزه خاورمیانه و دو دوره ماموریت کاری در لبنان، با لبنان و شخصیت ها و جریان های سیاسی لبنانی آشنایی کامل داشتند.
جریان ها و شخصیت های لبنانی نیز ایشان را کاملا می شناختند و همین مساله هم خیلی کمک کرده بود که این رابطه بیش از گذشته، نزدیک تر و صمیمانه تر شود. با توجه به نگاه همه جانبه و فراگیر جمهوری اسلامی ایران به جریان های سیاسی لبنانی، من نگاه جریان ها و شخصیت های سیاسی لبنان، اعم از حزب الله و سایر جریان ها به شهید رکن آبادی را یک نگاه مثبت همراه با احترام می دانم.
* به عنوان آخرین سوال، به بحث حج هم اشاره فرمودید. تحلیل اجمالی خود را از فاجعه منا بفرمایید، قصور عربستان را در این مساله چطور می بینید؟
قطعاً در بروز فاجعه منا، تقصیر و کوتاهی، متوجه دولت عربستان به عنوان دولت میزبان مناسک حج است. این فاجعه بزرگ که مقام معظم رهبری هم فرمودند که نباید فراموش شود، حقیقتاً جزء فجایعی است که هیچ گاه از اذهان ملت ایران و افکار عمومی جهان اسلام پاک نخواهد شد. اتفاقات مشابه این حادثه، البته در ابعاد بسیار کوچکتر و محدودتر، در سال های دیگر هم در حج به ویژه در منا و رمی جمرات اتفاق می افتاد و از آن به عنوان یک حادثه طبیعی ذکر می شد و از آن عبور می شد، اما این حادثه، با حجمی که اتفاق افتاد، فاجعه ای فراموش نشدنی است.
در این حادثه، بر اساس آنچه شاهدان عینی نقل کردند، عوامل اجرایی عربستان تدابیر لازم و کافی که باید از قبل از بروز حادثه انجام می شد را نداشتند و در این خصوص کوتاهی کردند؛ چون بالاخره حجم عبور زائران در یک ساعت مشخصی از خیابان های مختلف به سمت جمرات، مساله ای نیست که خیلی غیرقابل پیش بینی باشد؛ کاملا قابل پیش بینی است که یک حجم گسترده ای از جمعیت، به ویژه در ساعات اولیه روز عید قربان، به سمت جمرات حرکت می کنند؛ لذا کاملا طبیعی است که باید تدابیری اندیشده شود که مانع ازدحام جمعیت در یک نقطه شوند و جمعیت در خیابان های مختلف پخش شوند و اگر در اثر حادثه ای در نقطه ای، ازدحامی بروز کرد، بتوانند جمعیت را به سمت خروجی های دیگر و خیابان های دیگر گسیل دهند و یا اینکه اگر حادثه ای اتفاق افتاد، بویژه در حجم حادثه منا، امداد رسانی و کمک به آسیب دیدگان و مجروحین، به سرعت و به صورت کامل انجام شود.
در حادثه منا، بر اساس آنچه شاهدان عینی نقل کردند، عوامل اجرایی عربستان تدابیر لازم و کافی که باید از قبل از بروز حادثه انجام می شد را نداشتند و در این خصوص کوتاهی کردندمی شد با تدابیری، جلوی حجم گسترده تلفات این فاجعه را گرفت. این ها جزء مواردی است که دولت عربستان به عنوان دولت میزبان مناسک حج، باید تدابیر لازم را چه قبل، چه حین و چه بعد از حادثه انجام می داد تا حجم تلفات و خسارات پایین می آمد.
دولت عربستان به عنوان دولت میزبان مناسک حج، مسئولیت کامل تامین امنیت حجاج را بر عهده دارد. دولت جمهوری اسلامی ایران از بدو بروز حادثه تا کنون، مکررا اعلام کرده است که مسئولیت این فاجعه، متوجه دولت عربستان است و دولت عربستان باید در این زمینه پاسخگو باشد و حتی در مذاکرات انجام شده برای حج سال جاری هم یکی از شروط منطقی هیئت جمهوری اسلامی ایران، این بود که باید تضمین های لازم از طرف مقامات سعودی برای حفظ امنیت حجاج ایرانی داده شود که متاسفانه دولت عربستان این درخواست منطقی طرف ایرانی را اجابت نکرد و طبیعی هم بود که در راستای بحث حفظ امنیت حجاج، حفظ عزت و کرامت جمهوری اسلامی و حجاج ایرانی، تصمیم به عدم اعزام حجاج گرفته شد.