خبرگزاری مهر - گروه استانها - سعید رضایی: رئیسعلی دلواری فرزند رئیس محمد از خان‌های تنگستان بود که در سال ۱۲۶۱ هجری شمسی در روستای دلوار از شهرستان تنگستان استان بوشهر در ساحل خلیج فارس به دنیا آمد. وی از همان دوران نوجوانی با سادات و مجتهدین ارتباطی نزدیک برقرار کرده و به آموختن دروس دینی پرداخت. وی هنگامی که متوجه حضور انگلیسی‌ها در بوشهر می‌شود بلافاصله با علمای دینی به شور و مشورت می پردازد و کسب تکلیف می‌کند.
اولین دوران سوابق مبارزاتی رئیسعلی به سن ۲۴ سالگی وی برمی‌گردد که همکاری نزدیکی با محافل انقلابی و عناصر مشروطه‌طلب در بوشهر، تنگستان و دشتی داشت و یکی از پیشگامان مشروطه‌خواهان در جنوب ایران شد.
حیدر شاکر یکی از عموزاده‌های رئیسعلی است که این روزها در زادگاه وی در موزه رئیسعلی دلواری و دیگر محافل، به نقالی نبردها و دلاوری‌های رئیسعلی مشغول است و روایات متنوعی از وی دارد.
به گفته وی، رئیسعلی از زمانی که توانست اسلحه به دست بگیرد با سلاح آشنا شد و مهارت‌های بسیار خوبی در تیراندازی داشت و در این زمینه زبانزد بود.
رئیسعلی که از اوضاع آشفته آن روزگار بسیار متأثر بود با همراهی دیگر آزادی‌خواهان بوشهر در خانه سید محمدرضا کازرونی به کلام خدا سوگند یادکرد که تا آخرین قطره خون با انگلیسی‌ها مبارزه کند.
انگلیسی‌ها در رمضان سال ۱۳۳۳ هجری قمری عملاً بوشهر را اشغال کردند و پرچم خود را بر فراز دارالحکومه و دیگر ادارات به اهتزاز درآوردند. نیروهای رئیسعلی با شبیخون‌های شبانه موفق شدند کنسولگری و تأسیسات آن را به آتش بکشند و نایب کنسول انگلیس که مورد محافظت شدید سربازان هندی بود توانست از این مهلکه بگریزد.
نقش علمای دینی در مبارزات رئیسعلی
شاید یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رئیسعلی دلواری را بتوان دین‌داری و ولایتمداری او دانست؛ تمام برنامه‌ها و حرکت‌های او با مشورت و با اجازه علمای دینی انجام می‌شد و نقش بزرگان دینی در قیام رئیسعلی به‌خوبی قابل‌مشاهده است.
آیت‌الله غلامعلی صفایی بوشهری امام‌جمعه بوشهر ماندگاری قیام رئیسعلی در تاریخ را فقط به خاطر خدایی بودن او می‌داند و می‌گوید: رئیسعلی دلواری مردی دین‌دار و باتقوا بود و قیام وی نیز در این همین مسیر انجام شد.
جنگ جهانی اول
در سال ۱۹۱۴ در آغاز جنگ جهانی اول قوای روس از شمال و نیروهای انگلستان از جنوب، ایران را در معرض هجوم قرار دادند و کشتی‌های جنگی انگلیس در مقابل بوشهر لنگر انداختند و نیروهای اشغالگر به‌تدریج قصد اشغال بوشهر و نواحی ساحلی اطراف را داشتند.
رئیسعلی با کسب تکلیف از علما، همراه دوستش خالو حسین دشتی در اوایل ماه رمضان ۱۳۳۳ قمری در عمارت حاج سید محمدرضا کازرونی، پس از مذاکراتی با وی آمادگی خود را برای دفاع از بوشهر و جلوگیری از پیشروی نیروهای انگلیسی اعلام کرد.
نیروهای انگلیسی همزمان با حمله به بوشهر قصد تصرف ناحیه دلوار را داشتند. رئیسعلی دلواری و شیخ حسین‌خان چاه کوتاهی و زایرخضرخان اهرمی از این وقایع آگاه و در مقام دفاع از وطن برآمدند.
قیام دلیران تنگستان علیه اشغالگران آغاز شد و نیروهای متجاوز انگلیسی که قریب به پنج هزار نفر بودند در دام دلیرمردان تنگستانی گرفتار آمدند و عده زیادی از متجاوزان انگلیسی در این حمله کشته شدند. انگلیسی‌ها مجبور شدند نیروهای کمکی از عراق و هند به بوشهر اعزام کنند و دلوار را به‌شدت بمباران کردند.
تلاش برای تطمیع رئیسعلی
تطمیع رئیسعلی حربه دیگری بود که قیام او را متوقف کنند؛ زمانی که انگلیسی‌ها قصد اشغال بوشهر و حرکت به سمت شیراز را داشتند، نمایندگانی به‌سوی رئیسعلی فرستادند و گفتند که چنانچه او از قیام علیه قوای اشغالگر صرف‌نظر کند، مقامات انگلیسی چهل هزار پوند به او خواهند پرداخت. رئیسعلی در پاسخ گفت: «چگونه می‌توانم بی‌طرفی اختیار کنم درحالی‌که استقلال ایران در معرض خطر جدی قرار گرفته است».
پس از جواب رئیسعلی، نامه تهدیدآمیز از طرف مقامات انگلیسی به وی نگاشته شد مبنی بر اینکه چنانچه بر ضد دولت انگلستان قیام و اقدام کنید، مبادرت به جنگ می‌کنیم، در این صورت خانه‌هایتان ویران و نخل‌هایتان را قطع خواهیم کرد.
رئیسعلی در پاسخ مقامات انگلیسی نوشت: خانه ما کوه است و انهدام و تخریب آنها خارج از حیطه قدرت و امکان امپراطوری بریتانیای کبیر است. بدیهی است که در صورت اقدام آن دولت به جنگ با ما، تا آخرین حد امکان مقاومت خواهیم کرد.
انگلیسی‌ها با چهار کشتی جنگی برای گلوله‌باران دلوار و مجاهدان دلواری به همراه پنج هزار سرباز انگلیسی و هندی وارد منطقه شدند که رئیسعلی در اولین اقدام خود زنان و کودکان را از دلوار خارج کرد.
سربازان با قایق به سمت دلوار آمدند رئیسعلی دستور داد مبارزان از تیراندازی دست بردارند و پس از آنکه سربازان بیگانه رسیدند، دستور حمله داد از کثرت انفجار دود باروت بر سر دلوار آسمان ساحل دریا چنان تیره و تار شد که نیروهای دشمن دیده نمی‌شدند.
رئیسعلی دستور عقب‌نشینی به تپه‌های اطراف دلوار را داد و نیمه‌شب با به‌کارگیری تاکتیک قدیمی خود، شبیخون نهایی را آغاز کرد؛ جنگی تن‌به‌تن درگرفت و فرمانده دشمن به دست رئیسعلی کشته شد و تا ظهر روز بعد، با ازدیاد تلفات دشمن نسیم فتح و پیروزی وزید و دشمن عقب‌نشینی کرد.
شهادت رئیسعلی دلواری
نیروهای انگلیس پس از شکست دلوار، قشون باقیمانده خود را عازم بوشهر کردند. آوازه رشادت رئیسعلی نه‌تنها در ایران بلکه در خارج از ایران هم ورد زبان‌ها شد و روزنامه تایمز صفحاتی از اخبار خود را به آن اختصاص داد.
جنگ میان دلیران تنگستان از یک‌سو و نیروهای بریتانیا و خوانین متحد آنان از سوی دیگر به‌طور پیاپی و پراکنده تا شهریور ۱۲۹۴ خورشیدی ادامه یافت و انگلیسی‌ها نتوانستند بر دلیران تنگستان برتری یابند. رئیسعلی در محلی به نام «تنگک صفر» هنگام شبیخون به قوای بریتانیا توسط فردی به نام غلامحسین تنگکی از پشت سر هدف گلوله قرار گرفت و در سن ۳۳ سالگی شهید شد. اما نهضتی که او در جنوب ایران به راه انداخت تا سال‌ها مایه وحشت انگلیسی‌ها بود.
تاریخ شبیخون مذکور و کشته شدن رئیسعلی دلواری در همه منابع، شب ۱۲ شهریور هجری شمسی ذکر شده است.
پیکر رئیسعلی شش ماه در گورک به‌صورت امانت نگهداری شد و پس‌ازآن با تشییع‌جنازه‌ای طولانی و بی‌نظیر، جسد او را به وادی‌السلام در نجف اشرف حمل کرده و در کنار پدرش به خاک سپردند.
رئیسعلی دلواری بیشتر معرفی شود
مورخ و نویسنده بوشهری در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: شرایط کنونی برخی از بناهای تاریخی استان بیانگر این است که مسئولان فرهنگی ما افراد دلسوزی هستند و قدر تمدن عظیم بوشهر را می‌دانند.
قاسم یاحسینی افزود: سالانه بزرگداشتی برای رئیسعلی دلواری برگزار می‌شود اما من متأسفم که این مراسم‌ها چیزی جز رفع تکلیف نیست و نکته مثبتی در آن دیده نمی‌شود.
وی با بیان اینکه از هنرمندان و محققان نیز در این راستا حمایت نمی‌شود، بیان کرد: کتاب و یا فیلم جدیدی در خصوص تاریخ بوشهر و جنگ رئیسعلی دلواری به‌تازگی ساخته نشده و ما هر ساله مجبور به بازپخش فیلمی که قبل از انقلاب ساخته‌شده است، هستیم.
چهار بار شکست انگلیسی‌ها در بوشهر
آیت الله غلامعلی صفایی بوشهری نماینده ولی فقیه در استان بوشهر گفت: ۱۲ شهریور روز مبارزه با استکبار است، روزی که تهاجم استکبار توسط بزرگانی مانند رئیسعلی دلواری پاسخ داده شد.
صفایی بوشهری عنوان کرد: اگر بزرگانی چون رئیسعلی دلواری ها نبودند اکنون استان بوشهر نیز به سرنوشت بحرین مبتلا می شد اما دلاورمردی‌های آنها مانع رسیدن انگلیس به افکار شومشان شدند.
ساخت یادمان محل شهادت رئیسعلی
حمیده ماحوزی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر نیز با اشاره به مرمت و بازسازی مزار مادر و فرزند رئیسعلی دلواری در روستاهای مل‌گپ و جائینک تنگستان بیان کرد: با برنامه‌ریزی انجام شده همزمان با سالروز شهادت رئیسعلی دلواری عملیات ساخت یادمان محل شهادت سردار بزرگ مبارزه با استعمار در تنگک بوشهر آغاز می‌شود.
نامگذاری میدانی در شهر اهرم به نام شهید رئیسعلی دلواری، تشکیل بنیاد شهید رئیسعلی دلواری، آماده سازی موزه شهید رئیسعلی دلواری و . .. نیز در دستور کار است.