روزنامه آرمان نوشت: این در حالی است که هر فاجعه ای از جمله زلزله، سیل، آتش سوزی و هر گونه تخریبی می تواند مدارس فرسوده را طعمه خود کرده و در کنار آن آسیب ها و لطمات فراوانی به کودکان و نوجوانان به عنوان آینده سازان کشور وارد کند.
عمر بالا و نبود بودجه لازم برای تعمیرات و نگهداری موجب شده تا اکثر مدارس کشور فرسوده باشند، طوری که هر چند وقت یک بار شاهد آسیب دیدگی دانش‌آموزان در برخی از مدارس کشور هستیم. هزینه بالای آموزش، به ویژه نگهداری و حفظ مراکز آموزشی دولتی که تمامی هزینه های آن بر دوش دولت است موجب شده تا بیشترین مدارس فرسوده در این بخش باشد.
آمارها نشان می دهد هفت میلیون متر مربع از فضای مدارس کشور کهنه و فرسوده بوده و برای بازسازی نیاز به بودجه کلان است. هر چند در سال های اخیر، کمک‌های خیران مدرسه ساز موجب شده تا حدی از مشکلات مدارس فرسوده و در حال تخریب کاسته شود، اما هنوز مدارس برخی از استان ها از جمله تهران، اردبیل، خوزستان و... نیازمند بازسازی و نوسازی‌اند. بافت فرسوده در بین مدارس کشور همچون بمب ساعتی دیگر آسیب ها از جمله آتش سوزی، زلزله، تخریب نابهنگام و... را برای کودکان و نوجوانان به دنبال دارد.
هنوز افکارعمومی فاجعه شین‌آباد را از یاد نبرده است و آتش‌سوزی هر چند وقت یک بار در مدارس کشور حادثه‌آفرین می شود. این در حالی است که آتش‌سوزی در مدارس ایران سابقه ای چند ساله دارد و تا کنون منجر به مرگ ده‌ها دانش‌آموز و معلم و سوختگی بیش از ۵۰دانش‌آموز از سال ۱۳۷۶شده است.
بیشترین مدارس فرسوده درتهران و خراسان رضوی
آمارها نشان می دهد در میان استان های کشور، تهران، خراسان رضوی و آذربایجان شرقی دارای بیشترین مدارس تخریبی بوده و به شدت نیازمند مقاوم سازی هستند. هر چند در اکثر استان ها با مدارس فرسوده و نیازمند تخریب و بازسازی مواجه هستیم، اما دو استان تهران و خراسان رضوی بیشترین تعداد مدارس فرسوده را دارند که با وجود تصویب بیشترین اعتبار قانونی برای تخریب و بازسازی مدارس آنها، همچنان این دو استان به توجه ویژه نیازمندند. با وجود این، بیشترین اعتبار از محل قانون تخریب و بازسازی مدارس نیز به استان‌های تهران و خراسان رضوی اختصاص یافته است، چرا که قدمت مدارس آنها بالاست.
از سوی دیگر پایتخت کشور جزو محروم‌ترین‌های فضای های آموزشی کشور به شمار می آید. مساله ایمنی فضاهای آموزشی از مهم‌ترین دغدغه‌های جدی آموزش و پرورش است، اما با تمام تلاش هایی که در چند سال اخیر در این زمینه انجام شده است، ۳۰درصد ساختمان‌های مدارس که حدود ۱۰هزار کلاس درس را شامل می‌شود، فرسوده بوده و به تخریب و نوسازی نیاز دارد.
برخی مدارس پایتخت حتی از حداقل ایمنی نیز برخودار نیستند. در حال حاضر۱۷ هزار کلاس درس در شهر تهران در نوبت مقاوم‌سازی قرار گرفته‌اند و اگر در این میان زلزله‌ای چهار یا پنج ریشتری رخ دهد، ممکن است ۱۷هزار کلاس درس تخریب شود. در صورت مقاوم سازی این مراکز آموزشی نیز با اعتبارات فعلی به ۳۲سال زمان نیاز است! در ضمن به لحاظ مشکلات فضای آموزشی، وضعیت بیشتر مناطق کشور چندان مطلوب نیست.
برای مثال در شهرهای مختلف خوزستان، سیستان و بلوچستان و... مدارسی وجود دارند که بنیان اولیه ساختمان‌هایشان برای مدرسه نیست و دانش‌آموزان در ساختمان‌های فرسوده بدون هیچ‌گونه امکانات درس می‌خوانند. فرسودگی ۵۹درصد مدارس خراسان رضوی و قدمت این استان و مدارس آن موجب شده تا پس از شهر تهران، خراسان رضوی بالاترین میزان مدارس فرسوده را به خود اختصاص دهد. درضمن مشکل فرسودگی مکان‌های آموزشی در شهرستان‌هایی همچون نیشابور و سبزوار نمود بیشتری دارد.
۵۵۰مدرسه فرسوده در تهران
هفته گذشته یک عضو شورای شهر تهران، از فرسوده بودن ۵۵۰مدرسه خبر داد. اسماعیل دوستی اظهار داشت: اخیرا جلسه‌ای با فرماندار تهران درباره مدارس شهر تهران و همچنین با معاون درمان شهید بهشتی درباره بیمارستان‌های پایتخت داشته‌ام. او افزود: در تهران ۵۵۰ مدرسه فرسوده نیازمند به تخریب و بازسازی وجود دارد.
دوستی گفت: دولت سالی هشت میلیارد تومان به تخریب و نوسازی و همچنین بازسازی مدارس شهر تهران اختصاص می‌دهد و شاید ۱۰۰سال طول بکشد که این تخریب و نوسازی انجام شود. مهدی چمران رئیس شورای شهر نیز اظهار داشت: با رئیس آموزش و پرورش سابق تهران بحث‌هایی در این زمینه داشته‌ایم که هنوز با توجه به طرح‌هایی که ارائه شد به نتیجه نرسیده‌ایم. آنها درخواست داشتند در حیاط مدرسه مغازه بسازند که با توجه به کمبود جا در مدارس با این موضوع موافقت نشد.
انواع و اقسام کمبودها در فضای آموزشی
در دولت گذشته گزارش هایی مبنی بر اینکه ۳۰درصد از مدارس کشور تخریبی و غیر قابل استفاده و ۳۰درصد دیگرهم نیاز به بازسازی دارد منتشر شد. بعد از اتفاقات و حوادث گوناگون در مدارس فرسوده همچنان میزان مدارس فرسوده کشور ۳۰درصد است و مدارس نیازمند بازسازی به هیچ عنوان از سوی کارشناسان جزو مدارس پرخطر محسوب نمی شوند.
بنا بر روایت های متفاوت ۱۰۵هزار یا ۱۱۰هزار مدرسه در سطح کشور وجود دارد که اکثر آنها مستهلک هستند. این مدارس به دلیل فرسودگی به هیچ عنوان با آموزش های نوین و اهداف نوین در دهه اخیر همخوانی ندارند. برای مثال در مدارس امروز باید شهروند پروری، ارتقای جامعه پذیری، آموزش‌های همیاری و فعالیت در کارهای گروهی را آموزش داد که فضای مدرسه کشور متناسب با این ویژگی ها نیست.
هر چند آموزش و پرورش در این زمینه ها به تغییر عملکرد خود پرداخته است، اما تاکنون توان بهسازی مدارس را نداشته و حتی در مدارس نوساز نیز استانداردهای آموزشی چندان مورد توجه قرار گرفته نشده است. با این تفاسیر کم نیستند مدارس بدون حیاط یا با فضای محدود که کودکان و نوجوانان در آن اجازه کوچک ترین تحرکی ندارند.
این در حالی است که در گذشته فضای مدارسی همچون دارالفنون با حجم عظیمی درخت، جنگل، گل و گیاه و... روبه‌رو بود، اما مدارس کنونی از امکانات فضای سبز بی‌بهره هستند. این در حالی است که توجه به فضای سبز از سوی مدیران مدارس و دانش‌آموزان می تواند در دغدغه مندی دانش‌آموزان نسبت به محیط زیست تاثیرگذار باشد.
کلاف سر درگمی به نام مدارس فرسوده
یک کارشناس آموزش و پرورش با بیان اینکه ۳۰درصد از مدارس کشور فرسوده هستند می گوید: با یک حساب سرانگشتی می توان گفت که در کشور ۳۲هزار مدرسه فرسوده برای تحصیل چهار میلیون دانش‌آموز وجود دارد که در این میان۳۰۰هزار کادر آموزشی در این مدارس فعال هستند. بسیاری از مدارس کشور قدرت تحمل زلزله هایی به شدت پنج یا شش ریشتر را ندارند. در برخی از مدارس کشور حتی احتمال ریزش ساختمان بر سر دانش‌آموزان نیز وجود دارد.
محمد رضا نیک نژاد می افزاید: هم اکنون احتمال مرگ ۵/۴ میلیون دانش‌آموز به دلیل رخدادهای طبیعی در مدارس فرسوده وجود دارد. در ضمن این پیش بینی جدای از بروز برخی اتفاقات ناگوار در کشور است. با بررسی وضعیت مدارس کشور و آمار ۳۰درصدی مدارس فرسوده باید به این امر اذعان داشت که میزان مدارس فرسوده و نیازمند تعمیر بیش از این ارقام است.
برای مثال وقتی برای بازسازی یک مدرسه دو یا سه میلیارد تومان هزینه نیاز است چطور باید از سوی سازمان آموزش و پرورش انتظار تامین هزینه بازسازی مدارس فرسوده را داشت؟ این در حالی است که از سوی آموزش و پرورش بودجه ناچیزی برای نوسازی مدارس هزینه شده است، اما با این هزینه‌ها به هیچ عنوان نمی توان از پس خرج و مخارج نوسازی مدارس کشور برآمد. به گفته او با توجه به امکانات موجود ۵۰سال برای نوسازی مدارس فرسوده طول می کشد. در اصل نوسازی مدارس همچون کلاف سر درگمی است و رسیدگی به این امر از ضروریات نهاد آموزش در کشور است.