به گزارش خبرگزاری مهر، متن زیر یادداشت آیت الله مکارم شیرازی به مناسبت عید سعید قربان است که در ادامه می آید؛
روز دهم ماه ذی الحجه،روز عید بزرگ قربان است که از اعیاد مهم اسلامی است.این روز یادآور اخلاص و بندگی حضرت ابراهیم علیه السلام در برابر پروردگار خویش است، آن جا که فرمان حق برای ذبح اسماعیل صادر شد، و ابراهیم آن بنده فرمانبردار خداوند آماده اجرای این فرمان شد و اسماعیل را به قربانگاه برد و کارد بر حلقومش نهاد، ولی ندایی رسید که ای ابراهیم از عهده این آزمون الهی برآمدی! دست نگهدار که فرمانبرداری خویش را به درستی اثبات کرده ای. لذا جبرئیل همراه با «قوچی» فرود آمد و ابراهیم آن را قربانی کرد، و سنت قربانی در منا از آن روز برقرار شد.
چیستی مفهوم «قربان»
«قربان » به چیزی گفته می شود که به وسیله آن به پروردگار تقرب می جویند؛ خواه این وسیله، عبادتی از عبادات مانند نماز و روزه و حج باشد یا گوسفندان و سایر حیوانات قربانی یا صدقه ای در راه خدا.با تأمل در قرآن کریم و آیۀ «فصل لربک و انحر؛ اکنون که چنین است، فقط برای پروردگارت نماز بخوان و قربانی کن» باید گفت؛ قربانی کردن مخصوص«رب» و ولی نعمت است، و او منحصراً ذات پاک خدااست.این در برابر اعمال مشرکان است که برای بتها سجده و قربانی می کردند، در حالی که نعمتهای خود را از خدا می دانستند! ، لذا تعبیر قرآن کریم در «لربک»دلیل روشنی است بر مساله لزوم قصد قربت در عبادات.در تبیین این مسأله باید گفت مقصد نهایی انسان، سعادت و تکامل و «قرب الی الله» است، اگر بر مرکب تقوا و عمل صالح، سوار شود پیش از پایان عمر به این مقصد نایل می گردد.
حال اگر گفته شود هدف همین زندگی چند روزه دنیا است، همین خور و خواب تکراری و آمیخته با هزار گونه درد و رنج، قطعاً این چیزی نیست که بتواند آن آفرینش بزرگ را توجیه کند.بنا بر این نتیجه می گیریم که این انسان برای هدف بزرگتری یعنی زندگی جاویدان در جوار قرب رحمت حق، و تکامل بی وقفه و بی پایان، آفریده شده است .
لازم به ذکر است « قرب» و«قربت» در برابر پروردگار به معنی نزدیکی مکانی نمی باشد، بلکه نزدیکی مقامی، یعنی رفتن به سوی او که کمال مطلق است، و پرتوی از صفات جمال و جلالش را بر صفحه فکر و جان افکندن.
فریضۀ تسلیم؛ شکوه تقرب حضرت ابراهیم(ع) به پروردگار در روز عید قربان
باید اذعان نمود اسلام به معنی وسیع کلمه، همان تسلیم در برابر فرمان حق و توحید کامل و خالی از هر گونه شرک و بت پرستی است، که ابراهیم (ع) پرچمدار آن بود، در حقیقت نخستین گام برای ایجاد ارزش در انسان، مسأله خلوص و پاکی است و به همین دلیل است که ابراهیم (ع) خویش را منحصراً تسلیم فرمان حق کرد، محبوب خدا شد و خدا او را برگزید و به همین عنوان، او و مکتبش را معرفی کرد.
در داستان حضرت ابراهیم (ع) در قرآن می خوانیم که او مأمور به ذبح اسماعیل شد و به دنبال این ماموریت، فرزندش را به قربانگاه برد، اما هنگامی که آمادگی خود را نشان داد، «بداء» روی داد و آشکار شد که این امر یک امر امتحانی بوده است، تا میزان اطاعت و تسلیم این پیامبر بزرگ و فرزندش آزموده شود.
آری ابراهیم آن مرد فداکار و ایثارگر هنگامی که ندای فطرت را از درون خود می شنود که پروردگار به او فرمان«تسلیم باش» می دهد او تسلیم کامل خدا می شود، ابراهیم با فکر و درک خود می یابد و می بیند که ستارگان و ماه و خورشید همه غروب و افول دارند و محکوم قوانین آفرینشند، لذا می گوید: اینها خدای من نیستند؛« إنی وجهت وجهی للذی فطر السماوات و الأرض حنیفا و ما أنا من المشرکین ؛منروی خود را به سوی خدایی کردم که آسمانها و زمین را آفرید و در این راه عقیده خود را خالص کردم و من از مشرکان نیستم».لذا در بعضی از روایات آمده است هنگامی که این کار انجام گرفت جبرئیل (از روی اعجاب) صدا زد:« الله اکبر»«الله اکبر»! ...و فرزند ابراهیم(ع) صدا زد:« لا اله الا الله، و الله اکبر! ...»، و پدر قهرمان فداکار نیز گفت:« الله اکبر و لله الحمد» و این شبیه تکبیراتی است که ما روز عید قربان می گوئیم.در حقیقت این تکبیرات مجموعه ای است از تکبیرات« جبرئیل» و«اسماعیل» و پدرش«ابراهیم» و چیزی افزون بر آن.
و به تعبیر دیگر این شعائر الهی خاطره پیروزی«ابراهیم »و« اسماعیل» را در آن میدان بزرگ آزمایش در نظرها زنده می کند، و به همه مسلمانان چه در منی و چه در غیر منی الهام می بخشد.بنابراین از این دریچه و با تعبیر نورانی قرآن کریم، برتری آیین اسلام و نبوت پیامبراکرم(ص) بر دیگر ادیان توحیدی بیان شده است: « و من أحسن دینا ممن أسلم وجهه لله و هو محسن و اتبع ملة إبراهیم حنیفا؛ چه آیینی بهتر است از آیین کسی که با تمام وجود خود، در برابر خدا تسلیم شده، و دست از نیکوکاری برنمی دارد و پیرو آیین پاک خالص ابراهیم است».
عید قربان؛ «حج اکبر»
«روز عید قربان » از جمله تفاسیر دیگر «حج اکبر» است؛ اگر چه در میان مفسران در باره منظور از روز« حج اکبر» گفتگو است، اما آنچه از بسیاری از روایات که از طرق اهل بیت و اهل سنت نقل شده، استفاده می شود این است که منظور از آن روز دهم ذی الحجه، روز عید قربان ، و به تعبیر دیگر«یوم النحر» می باشد.هم چنین پایان یافتن مدت چهار ماه تا روز دهم ماه ربیع الثانی طبق آنچه در منابع اسلامی آمده، دلیل دیگر بر این موضوع است، به علاوه در روز عید قربان در واقع قسمت اصلی اعمال حج پایان می یابداز این رو، روز حج می توان به آن اطلاق کرد.و اما اینکه چرا آن را«اکبر» گفته اند؛ به خاطر آن است که در آن سال همه گروه ها اعم از مسلمانان و بت پرستان (طبق سنتی که از قدیم داشتند) در مراسم حج شرکت کرده بودند ولی این کار در سالهای بعد به کلی موقوف شد.علاوه بر تفسیر فوق که در روایات اسلامی نیز آمده، تفسیر دیگری نیز وجود دارد، و آن اینکه منظور از آن مراسم حج است، در مقابل مراسم« عمره» که«حج اصغر» نامیده می شود.این تفسیر نیز در پاره ای از روایات آمده است، و هیچ مانعی ندارد که هر دو علت توأماً سبب این نامگذاری شده باشد
عینیت دیانت و سیاست در نماز عید قربان
خواندن نماز مخصوص عید قربان در زمان غیبت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) مستحب است.دو رکعت نماز مخصوص که روز عید قربان خوانده می شود.نماز عید قربان که شباهت زیادی با نماز جمعه دارد مخصوصاً از نظر وجود دو خطبه که در اینجا بعد از نماز بجا آورده می شود، همان آثار و برکات نماز جمعه را می تواند داشته باشد. لذا نماز عید قربان و غیره، از سنگرهای بزرگی است که متأسفانه مسلمانان از وظایف مهم خود در برابر آن غافل مانده اند؛ همان گونه که از سایر پایگاه های عظیم سیاست اسلامی گاه غافلند. حال آنکه اسلام آمیخته با سیاست است و کسی که در احکام قضایی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اسلام اندکی تأمل کند، متوجه این معنا می شود. بلکه هر کس گمان کند اسلام از سیاست جداست، نه اسلام را می شناسد نه سیاست را.
«حج اکبر»؛ نماد استکبارستیزی و برائت از مشرکان
باید دانست در مراسم برائت از مشرکان که در سال نهم هجرت وبعد از فتح مکه و استقرار اسلام و استقرار مسلمین در سرزمین حجاز ثابت شد، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دستور داد که علی علیه السلام در مراسم حج آیات نخستین سوره برائت را در برابر همه بخواند، و اعلام کند که همه مشرکان باید تکلیف خود را تا چهار ماه روشن کنند، یا آئین بت پرستی را رها کرده و در سایه توحید اسلامی قرار گیرند، و یا از ورود به مسجدالحرام خودداری کنند، و اگر پس از انقضاء چهار ماه، دست از بت پرستی نکشند، آماده پیکار گردند.اینگونه است که قرآن بار دیگر موضوع الغای پیمانهای مشرکان را با تأکید بیشتری عنوان کرده و حتی تاریخ اعلام آن را تعیین می کند و می گوید:«و أذان من الله و رسوله إلی الناس یوم الحج الأکبر أن الله بری ء من المشرکین و رسوله ...؛ و این، اعلامی است از ناحیه خدا و پیامبرش به (عموم) مردم در روز حج اکبر (روز عید قربان )که؛ خداوند و پیامبرش از مشرکان بیزارند!».در حقیقت خداوند می خواهد با این اعلام عمومی در سرزمین مکه و آن هم در آن روز بزرگ راههای بهانه جویی دشمن را ببندد و زبان بدگویان را قطع کند تا نگویند ما را غافلگیر ساختند و ناجوانمردانه به ماحمله کردند.هم چنین تعبیر به بیزاری خداوند و پیامبرش از مشرکان آن هم به عنوان یک اعلام عمومی در حساسترین روزهای حج دلیل بر نهایت نفرت از آنهاست، و اهمیت گناه شرک را به روشن ترین صورت بازگو می کند.
ابلاغ برائت از مشرکین توسط امام علی(ع) در روز عید قربان
خواندن اعلامیه و ابلاغ برائت از مشرکین در روز عید قربان ، دهم ماه ذی الحجه صورت پذیرفت. حال علت اینکه امیر مومنان علی (ع) به عنوان مؤذن و ندا دهنده در آن روز انتخاب می شود این است که اولاً؛ در دنیا نیز این منصب را از طرف خدا و پیامبر(ص) داشت، زیرا پس از فتح مکه مأموریت پیدا کرد که سوره برائت را در موسم حج با صدای رسا برای همه مردم بخواند.ثانیاً موقف علی( ع) در تمام طول زندگی موقف مبارزه با ظلم و ستم و درگیری مداوم با ظالمان و ستمگران بود، آن چنان که حمایت از مظلوم و دشمنی با ظالم در تمام فرازهای تاریخ زندگیش با توجه به شرائط خاص عصرش می درخشد، مگر نه این است که زندگی در جهان دیگر یک نوع تجسم بزرگ و تکامل یافته از زندگی انسانها در این جهان است بنا بر این چه جای تعجب که مؤذن آن روز یعنی آن کس که ندای لعن بر ظالمان را در میان بهشت و دوزخ از طرف خدا و پیامبر ص سرمی دهد علی( ع) باشد.
سخن آخر
در خاتمه باید گفت روزعید قربان، روز عید و خوشحالی و سرور است. زیرا علاوه بر این که بنده ای مخلص از آزمونی دشوار، سربلند بیرون آمد و بندگی خویش را در پیشگاه خدای بزرگ ثابت کرد، گروه عظیمی از بندگان مخلص خدا به او تأسی جسته، به زیارت خانه خدا می شتابند و مراسم منا و از جمله، قربانی را انجام می دهند.هم چنین در اسلام، اعیاد به دنبال اطاعت اوامر مهم الهی قرار دارد، لذا هر روزی که انسان در آن گناه نکند و از صبحگاهان تا آخر شب از معصیت پروردگار بپرهیزد آن روز، روز عید او محسوب می شود و به این بیان، ما می توانیم تمام ایام سال را ایام عید خود قرار دهیم.
از این رو در امتداد این کلام، بسیار مناسب است افراد توانگر، در این روز قربانی نمایند و اکثر آن را به فقرا و نیازمندان انفاق کنند و به همسایگان و آشنایان نیز بدهند.در روایتی است که امام صادق علیه السلام فرمود: امام علی بن الحسین و امام باقر علیهم السلام گوشت قربانی را سه قسمت می کردند؛ یک قسمت آن را به همسایگان می دادند و یک قسمت آن را به نیازمندان و قسمت سوم را برای اهل خانه نگه می داشتند. لذا مستحب است مردم قربانی را سه قسمت نمایند: یک سوم آن را برای خود بردارند، و یک سوم را در راه خدا به نیازمندان صدقه دهند، و یک سوم را به دوستان و مؤمنان هدیه نمایند.