به گزارش خبرنگار مهر، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی عصر امروز چهارشنبه ۲۴ شهریور میزبان نشست آسیب شناسی جوایز ادبی خصوصی با حضور جهانگیر هدایت، علیرضا زرگر، سعید طباطبایی و آیت دولتشاه به نمایندگی از جوایز ادبی هدایت، مهرگان ادب، محمود استاد محمد و هفت اقلیم بود.
در این نشست جهانگیر هدایت در سخنانی ضمن معرفی جایزه ادبی صادق هدایت عنوان کرد: تا سال ۱۳۸۵ ما اختتامیه جایزه را در خانه هنرمندان ایران برگزار می‌کردیم اما از آن سال به بعد به ما اعلام کردند که دیگر در آن مکان امکان برگزاری اختتامیه را نداریم. بنده به یاد دارم در ایران کارها وابسته به فرد بوده، نه یک گروه و یا یک قاعده خاص. من برای این مساله بارها نامه‌نگاری کردم اما نتیجه این شد که سه بار مراسم را در منزل شخصی خودم به صورت خصوصی برگزار کردم و پس از اینکه این موضوع هم تحمل نشد پس از انتخاب برگزیدگان اعلام می‌کردیم که تنها برای دریافت هدیه خود به دفتر ما مراجعه کنند.
وی ادامه داد: ما جایزه‌مان را از پول، سکه و ... دور کردیم و جنبه نقدی را از آن کنار زدیم و مابقی هزینه ها نیز به صورت شخصی از طرف من تامین شد.
وی ادامه داد: در جایزه ما نویسنده آزاد است هر چه می خواهد تولید کند و از حیث موضوعی نیز محدودیتی ندارد، به همین خاطر اعتقاد داریم جایزه هدایت یکی از شفاف‌ترین مسابقات ادبی بخش خصوصی است.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص اینکه هدف جایزه ادبی هدایت از برگزاری چیست، گفت: در زمانه ای که جوانان به موضوعات مختلفی جلب می شدند موفق شدیم آنها را به سوی ادبیات هدایت کنیم و خوشحالیم که نویسندگانی که ۱۵ سال قبل یک داستان کوتاه برای ما ارسال کرده بودند امروز جزو نویسندگان مطرح ما هستند. به نظرم همین که یک جوان به جای ولگردی به داستان‌نویسی روی می‌آورد و در جامعه خود تحول ایجاد می‌کند، مایه خوشبختی است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: به باور من مشکل اصلی ادبیات ایران استقلال‌خواهی آن است. الان این مساله در کشور ما مد نیست و ادبیات را در حد انشاءنویسی می‌پسندند و جوایزی که به صورت دولتی ارائه می شود به این انشاءها توجه می کند. در حالی که ادبیات و فکر باید آزاد باشد. دولت در سال های اخیر جوایز خود را با ضوابطی اهدا کرده که ارزش ادبی ندارد و حاصلش این شده که می‌بینید. نویسندگان ما زیاد شده‌اند اما نویسنده واقعی کم است و آنهایی هم که هستند چنان گرفتار شده اند که مجبورند دائما ترمز کنند. حاصل اینکه جوایز ادبی دولتی ما به دنبال تبلیغات افتاده اند، نه ادبیات.
در ادامه علیرضا زرگر، دبیر جایزه مهرگان ادب نیز در سخنانی عنوان کرد: در بررسی پدیده تاثیرگذاری دولت‌ها بر جایزه های ادبی نباید تنها به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توجه کرد بلکه برخی دیگر از نهادهای دولتی، سازمان های عمومی و نیز نهادهای عمومی و سازمان های فرهنگی خارج از بدنه دولت نیز تاثیر می‌گذارند. وقتی به دولت مراجعه می کنیم به ما می گویند باید مجوز داشته باشید و وقتی به سراغ مجوز می رویم، محدودیت ها شروع می شود. من به ۴ معاون فرهنگی وزارت ارشاد یعنی آقایان پرویز، دری، اسماعیلی و صالحی نامه نوشتم و خواستار این مجوز شدم اما تاکنون نتیجه‌ای نگرفتم.
زرگر ادامه داد: اعطاکننده یک جایزه ادبی تنها در قبال جامعه مسئولیت دارد و نتیجه کارش معرفی چند جلد کتاب است و داورانی که در قبال جامعه تعهد وجدانی دارند. ما در دنیا جوایز با عمر بالای صد سال داریم اما در کشور ما در بهترین حالت جوایز ادبی ۱۵ تا ۱۶ دوره بیشتر برگزار نشده است.
دبیر جایزه مهرگان ادب ادامه داد: دولت موظف است در چارچوب قانون به هر شهروندی که خواستار مجوز قانونی است تا دو ماه پاسخ بدهد. این دولت است که از محل بیت المال برای مردم امکاناتی می سازد و سالانه میلیاردها تومان هم خرج نگهداری آن می کند اما این دولت ها هستند که در کشور ما نمی‌توانند تحمل کنند در سال دو ساعت از وقت این امکانات در اختیار کسانی دیگر قرار بگیرد. سوال من این است که چرا صدا و سیما مطلقا جوایز ادبی خصوصی را غیرخودی می داند؟ مگر ما غیر از معرفی سلیقه برخی داوران‌مان چه کاری انجام می دهیم؟ حاصل این شده که ناگزیر شده ایم که بخشی از جایزه مهرگان را به خارج از کشور انتقال دهیم.
زرگر همچنین افزود: معاونت فرهنگی شهرداری تهران سالانه ۱۴۰۰ میلیارد تومان بودجه دارد، سازمان فرهنگی هنری شهرداری نیز ۱۳۰ میلیارد بودجه مصوب و ۲۰ میلیارد تومان امکان درآمدزایی دارد، معاونت فرهنگ وزارت ارشاد سالانه ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه دارد اما اثربخشی این بودجه ها چه بوده است و چرا یک جایزه ادبی که هزینه آن در نهایت ۱۵ میلیون تومان خواهد بود از سوی آنها تحمل نمی شود؟
در بخش دیگری از این نشست سعید طباطبایی دبیر جایزه ادبی محمود استادمحمد نیز در سخنانی عنوان کرد: در اوایل دهه ۸۰ به دلایل فنی و ادبی که شامل افزایش تعداد انتشار نسخه های کتاب در کشور بود و ظهور نسل تازه ای از نویسندگان شاهد رویش جوایز ادبی زیادی در کشور بودیم تمامی این جوایز هیچ گاه کتابی را که در خارج از کشور و بدون مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده باشند بررسی و منتخب نکرده است اما وضعیت به گونه ای پیش رفته که این جوایز روز به روز در حال کاهش و محدودیت اجرا هستند.
وی ادامه داد: در برگزاری جوایز ادبی هیچ گاه قانون و قاعده زیر پا نرفته است در هیچ کجای قانون نیامده است که باید برای برگزاری جوایز ادبی مجوز گرفت و هیچ جایزه ای هم در ایران بر اساس مستندات قانونی لغو نشده است و قانونا هم کسی نمی تواند از انجام آن ممانعت کند اما دولت به این کار دامن زده است.
دبیر جایزه ادبی محمود استادمحمد در تشریح علت این پدیده گفت: زمانی که دولت جایزه ادبی جلال آل‌احمد را ساخت و مشاهده کرد که مورد استقبال چندانی قرار نگرفت و حتی داوران آن نیز با یکدیگر و با دبیرخانه آن به اختلاف نظر خوردند و اعلام کردند که این دبیرخانه نظر و رای آنها را تغییر داده، به این نتیجه رسید که برای افزایش اعتبار این جایزه باید جوایز دیگر را کوچک کند و به آنها فشار بیاورد و حاصلش آن شده که امروز می بینید.
دیگر سخنران این مراسم آیت دولتشاه دبیر جایزه ادبی هفت اقلیم بود.
وی در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه به هیچ وجه با اهدای جوایزی با عناوین مختلف مخالف نیست، گفت: به نظرم زندگی در کشور ما می طلبد که چنین جوایزی اهدا شود و ایرادی ندارد مشکل زمانی است که جوایز دولتی می خواهند با کنار گذاشتن اصول و قواعد خود رقیب بخش خصوصی شوند و از معیارهای جوایز خصوصی برای کسب وجهه استفاده کنند، مانند اتفاقی که در دو دوره اخیر جایزه ادبی جلال اتفاق افتاد. این خرید وجهه است که این جوایز را خطرناک می کند. ما به عنوان برگزارکننده یک جایزه ادبی خصوصی از دولت توقعی نداریم اما انتظار داریم که دولت نیز به ما کاری نداشته باشد.