احمد قرایی رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به خبر برخی خبرگزاری‌ها مبنی بر خشک شدن کامل هامون توضیح داد: برخی خبرگزاری‌ها از زبان مسئول پژوهشکده خبر خشک شدن کامل هامون را منتشر کرده بودند اما از این موضوع برداشت مناسبی نداشتند. خشک شدن بستر تالاب هر سال اتفاق می‌افتد و اتفاقی طبیعی است که بر حسب آبی که به تالاب می‌آید و سطح تبخیر و وزش باد و عوامل کاهنده دیگر ناگزیر است.
قرایی با تاکید بر این که هر سال این اتفاق می‌افتد تصریح کرد: امسال این اتفاق خیلی دیرتر رخ داد که جای خوشحالی دارد زیرا هرچه دیرتر این اتفاق بیافتد امیدوار خواهیم بود که با آمدن آب بعدی تالاب بتواند عملکرد خود را حفظ کند.
آورد سیلابی کفاف پرآب نگه داشتن بستر تالاب را نمی دهد
وی ادامه داد: بیش از۲۰ سال است که بحران آب در تالاب هامون و منطقه سیستان به طور کلی شروع شده است و در سالهای اخیر آورد آب ما به صورت سیلابی بوده است. این آورد سیلابی کفاف این که بخواهد بستر تالاب هامون را در طول سال پرآب نگه دارد یا حداقل مکان‌هایی از آن را پر آب نگه دارد نمی‌دهد و قادر نیست این میزان آب را تامین کند چرا که سطح وسعت تالاب‌ها بسیار زیاد است. ما ۵۷۰۰ کیلومتر مربع وسعت تالاب‌ها را داریم، میزان تبخیر بیش از ۴ متر است و گاه تا نزدیک ۵ متر هم گزارش شده و وزش باد ۱۲۰ روزه که الان به بیش از ۱۶۰ روز افزایش پیدا کرده است نیز عامل بعدی است.
رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون تاکید کرد: اینها باعث می‌شود که به شدت شاهد تبخیر آب باشیم. از طرفی بستر تالاب شیب ملایمی از سمت افغانستان به سمت هامون هیرمند که پایین‌ترین قسمت هامون‌هاست دارد و با توجه به این که فرسایش خاک در بستر و ریزگردها را داریم، یک سری گودال‌هایی هم که قبلا بوده اکنون تا حدودی ممکن است پر شده باشد و دست‌وزی‌های طبیعی در خود تالاب انجام گرفته است و ممکن است آب دیگر رفتار سابقش را هم نداشته باشد و رفتار طبیعی آب بر اساس توپوگرافی تغییراتی هم داشته باشد.
قرایی درباره وضعیت کنونی هامون توضیح داد: امسال یکی از سالهای خوب هامون بوده که خشک شدن بستر تالاب را در این تاریخ یعنی آخر شهریور شاهد بوده‌ایم. این در حالی است که در سالهای قبل این اتفاق از اواخر اردیبهشت اتفاق می‌افتاد.
وی درباره حق‌آبه زیست محیطی تالاب هامون نیز تصریح کرد: حق‌آبه زیستی که الان داده‌اند یعنی ۶۰ میلیون مترمکعب خیلی ناچیز است و تالاب خیلی بیش از اینها آب نیاز دارد تا بتوانیم در بحث احیا پیش برویم. با وجود این به دلیل همین حق‌آبه که جلوی کوه خواجه رهاسازی شده و با وجود تبخیرهایی که انجام شده الان یک سطح پوشش گیاهی خوبی در حدود ۸۰ هزار کیلومتر مربع پوشش گیاهی مطلوب داریم.
آورد آبی تالاب کنار از نصف تبخیرهاست
رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون در پاسخ به این که حق‌آبه درست هامون چه میزان است توضیح داد: معتقدیم خود تالاب از نظر حجمی و با توجه به مطالعات، اگر بخواهیم تالابی پرآب و خوب داشته باشیم، باید حجم آبش ۱۸میلیارد مترمکعب حجم باشد. از سوی دیگر چیزی حدود ۵ تا ۶ میلیارد مترمکعب در سال تبخیر داریم و بنابراین آورد آبی ۲/۵ و ۲/۸ میلیارد متر مکعب که به طور میانگین داشته‌ایم اصلا در مقابل این سطح تبخیر عددی نیست بنابرین ما به طور طبیعی خشک شدن تالاب را هرساله داریم و این ناگزیر اتفاق می‌افتد.
باید سعی کنیم در حدی که عملکرد تالاب حفظ شود در برخی نقاط هامون ذخیره آب داشته باشیم
قرایی با اشاره به تمهیداتی که سازمان حفاظت محیط زیست کشور و اداره کل محیط زیست استان سیستان و بلوچستان اندیشیده‌اند تا برنامه جامع و پایدار حفاظت تالاب‌ها را مصوب و اجرایی کنند ابراز امیدواری کرد: امیدواریم با همکاری که ما با سازمان حفاظت محیط زیست داریم بتوانیم مکان‌هایی را برای احیا انتخاب کنیم که از زمان سابق گودی‌هایی در آن منطقه بوده و رفتار طبیعی آب هم الان به همان سمت است تا حداقل بتوانیم طوری برای آب برنامه ریزی کنیم که دست کم در محیط‌های محدود تا سال بعد که آب به تالاب می‌رسد آب داشته باشیم. البته در حد معقول و نه این که حالا این فضاها پر آب باشد اما در حدی که عملکردهای تالاب حفظ شود ذخیره آب داشته باشیم.
وی در پاسخ به این که آیا اقدامات انجام شده از جانب سازمان محیط زیست مثبت و کافی بوده یا نه گفت: قطعا اقدامات انجام شده کافی نیست اما اگر پیگیری‌ها همین طور که انجام شده پیش برود و با توجه به این که یک دید جهانی در این زمینه شکل گرفته، بسیار مثبت است. همین چند وقت پیش یک فیلم مستند از تالاب هامون در آمریکا اکران شد که بازتابش خیلی عالی بود و با توجه به این که دغدغه‌های موجود از سطح ملی فراتر می‌رود قطعا چشم‌انداز خوبی را خواهیم داشت تا کمک‌های خوبی را بتوانیم از بیرون بگیریم.هدف‌گذاری ما باید این باشد که به هر حال کشور همسایه‌مان افغانستان بپذیرد مخاطرات زیست محیطی که اینجا به وجود آمده است گریبان خودش را هم خواهد گرفت تا یک مقداری معقولانه تر و مناسب‌تر آب را رهاسازی کنند
رئیس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون تاکید کرد: هدف‌گذاری ما باید این باشد که به هر حال کشور همسایه‌مان افغانستان بپذیرد مخاطرات زیست محیطی که اینجا به وجود آمده است گریبان خودش را هم خواهد گرفت تا یک مقداری معقولانه تر و مناسب‌تر آب را رهاسازی کنند یعنی آب همه‌اش سیلابی نباشد که یک بار بیاید وبعد تا آخر سال حذف شود. اگر این را هم بتوانیم به آن‌ها بقبولانیم که حقابه بیشتری را برای تالاب رها کنند قطعا می‌توانیم برای احیای تالاب برنامه‌ریزی خوبی داشته باشیم و امیدوار باشیم که حداقل قسمت‌هایی از تالاب احیا شود.
قرایی تصریح کرد: اگر قسمت‌هایی از تالاب احیا شود مطمئن باشید که اگر یک روز با تغییر شرایط طبیعی، آب به تالاب برگردد هیچ یک از گونه‌های ما از تالاب حذف نخواهد شد و منقرض نمی‌شود و عملکردهای تالاب گسترش پیدا می‌کند و تمام اینها را خواهیم داشت.
وی در پایان اعلام کرد: به هر حال با رایزنی‌هایی که انجام شده همکاری‌های خیلی نزدیکی را در نیمه دوم امسال و همچنین سال آینده با اداره کل حفاظت محیط زیست در جهت احیای تالاب خواهیم داشت و بدون شک این اقدامات نتایج مثبتی به دنبال خواهد داشت.