خبرگزاری مهر، گروه استانها- محمد چراغعلی: چهره خاکستری آسیب‌های اجتماعی این روزها در حال تیره‌تر شدن و دامنه فراگیری آن در جامعه روزبه‌روز در حال افزایش است فقر فرهنگی و مالی، اعتیاد، طلاق، ترک تحصیل، بیکاری، خودکشی، حاشیه‌نشینی و بسیاری دیگر از معضلات جامعه که شاید پیش‌تر بخشی از آن‌ها را در حاشیه شهرها و سکونت‌گاه‌های غیرمجاز می‌شد دید، اما اکنون در حال نفوذ به بدنه جامعه و قلب شهرها و روستاهای ما هستند.
به دلیل گستردگی و عوامل متعددی که در شکل‌گیری آسیب‌ها دخیل هستند نمی‌توان تنها از یک بعد به بررسی آن‌ها پرداخت، لذا فقط یک دستگاه هم نمی‌تواند متولی رفع این آسیب‌ها باشد. فرهنگ‌سازی، ایجاد اشغال، آموزش و در کنار آن‌ها برخوردهای انتظامی و قضایی راه‌حلی برای مدیریت آسیب‌های اجتماعی است.
به همین دلیل گفتگویی ترتیب دادیم با هادی هاشمیان، رئیس‌کل دادگستری گلستان تا ضمن بررسی آسیب‌های اجتماعی در استان و اولویت‌بندی آسیب‌ها از دیدگاه دستگاه قضایی، با برنامه‌های این حوزه و اقداماتی که در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام‌شده است بیشتر آشنا شویم.
* نقش دستگاه قضایی در کاهش آسیب‌ها اجتماعی چیست؟
قوه قضائیه دستگاه فرهنگ‌ساز نیست بلکه در صورت رخ دادن جرم برخورد قانونی می‌کند. بااین‌حال در بخش آسیب‌های اجتماعی منتظر نماندیم و هماهنگی‌هایی را با دستگاه‌های مختلف انجام دادیم. در این رابطه دستگاه‌های فرهنگ‌ساز و خدمات رسان پای‌کار آمده‌اند و در اولین اقدام ۱۴ نقطه حساس استان را شناسایی کردیم که در ۱۴ شهرستان قرار دارد.
در ادامه ۱۰ نقطه را متناسب با حساسیت مشکلات و آسیب‌ها در اولویت قراردادیم و به انتخاب سه‌نقطه اول کار را با همکاری دستگاه‌های مختلف آغاز کردیم.
* تأثیر اقداماتی که در سه‌نقطه انجام دادید چگونه است و آیا شاهد کاهش آسیب‌ها هستیم؟
اگر دستگاه‌های متولی تکلیف خود را درست عمل کنند آسیب‌ها کاهش می‌یابد، لذا تنها با اقدامات یک دستگاه نمی‌توان توقع داشت آسیب کم شود. یکی از نکات مهم این است که پیشگیری از وقوع جرم را فعال کنیم تا شاهد جرم کمتری باشیم. تأکید ما به همه دادستان‌ها و قضات هم همین است.
با اقدامات انجام‌شده در حوزه قضایی، در چهار ماه امسال ۱۵ هزار و ۲۰۰ پرونده کمتر وارد دستگاه قضا شده و این نشان می‌دهد پیشگیری‌ها مؤثر بوده. برای کاهش جرم دستگاه‌های فرهنگی را فعال کردیم. به‌طور مثال با اکثر ائمه جمعه استان دیدار داشتیم و شوراهای فرهنگی را فعال کردیم. از رسانه‌ها هم بسیار کمک گرفتیم و سعی کردیم از طریق رسانه‌های مختلف در زمینه جرائم و آثار آن اطلاع‌رسانی داشته باشیم. از سوی دیگر، دادستان‌ها را با آئین دادرسی کیفری جدید آشنا کردیم.
* آئین دادرسی کیفری جدید چه نکاتی را در بردارد؟
در این بخش به‌طور مثال افراد برای جریم ابتدایی دیگر زندان را نمی‌بینند و به همین دلیل است که ما رتبه یک در کاهش ورودی زندان را داریم و شاهد کاهش ۲۴ درصدی هستیم.
۶۰ درصد زندانی‌ها ما تکراری هستند و بار دوم و بیشتر است که زندان می‌آیند پس نشان می‌دهد زندان آن‌ها را متنبه نکرده است به همین دلیل در اولین قدم در راستای کاهش ورودی زندان‌ها رأی تعلیقی صادر می‌شود.
از سوی دیگر سعی کردیم مردم را با قوانین بیشتر آشنا کنیم و به آن‌ها مشاوره‌های حقوقی بدهیم. طبق هماهنگی با صداوسیما، برنامه سیمای قانون باهدف فرهنگ‌سازی و آشنا با قانون هر شنبه به‌صورت زنده پخش می‌شود و مردم هم زنگ می‌زنند و مشاوره می‌گیرند. در تمام دادگستری‌ها هم وکلای رایگان با شمار تماس ۱۲۹ مشاوره تلفنی و حضوری می‌دهند.
* وضعیت جریم در استان چگونه است؟ آیا رتبه‌بندی ازنظر وقوع جرم و پراکندگی آن دارید؟
متأسفانه جریم خشن در استان افزایش‌یافته است. هرماه ۱۰ جرم اول هر استان توسط قوه قضائیه اعلام می‌شود. در گلستان به ترتیب اول سرقت تعزیری، ضرب عمدی، توهین، تهدید، تصادفات غیرعمدی، تخریب اموال، نگه‌داری مواد مخدر، خیانت‌درامانت، ترک انفال، استعمال مواد مخدر است.
در بخش حقوقی هم مطالبه، چک، طلاق توافقی، خسارت، خلعیت، اثبات معامله، تمکین و طلاق به درخواست زن از مهم‌ترین مشکلات و جریم ما است.
* طلاق به‌عنوان یکی از آسیب‌های اجتماعی مهم عنوان‌شده و در گلستان هم شاهدیم که هم طلاق توافقی و هم طلاق به درخواست زن در لیست قرار دارد. به نظر شما دلیل این رشد طلاق چیست؟
درخواست طلاق توافقی در دادگاه خانواده در حال افزایش است. متأسفانه این مسئله آسیب‌شناسی علمی نشده ولی چون بنده پیش‌تر در دادگاه خانواده بودم ازنظر بنده ضعف دین و فرهنگی نقش مهمی در این مسئله دارد.
مسائل دینی در جامعه توسط خانواده رعایت نمی‌شود و مرد یا زن مقید به مسائل دینی نیستند. خانواده‌ها با کوچک‌ترین عصبانیتی به سمت طلاق می‌روند. آمارها نشان می‌دهد بیشتر طلاق‌ها در سال اول است و متأسفانه به دلیل نبود قید دینی زن یا مرد با فرد دیگری هم ارتباط می‌گیرند.
حتی ممکن است ارتباط هم نداشته باشند ولی رعایت نکردن حریم‌ها باعث تزلزل بنیان خانواده شده است. گاه پیش‌آمده فرد ازنظر روحی توسط فرد دیگری ارضا شده و به همین دلیل ازنظر عاطفی از همسر یا شوهر خود فاصله گرفته است. برای همین گفته‌شده جهاد زن خوب شوهرداری است.
* لطف درباره آمار طلاق بیشتر توضیح دهد.
آمارهای سال قبل نشان می‌دهد طلاق در ازدواج‌های کمتر از یک سال ۳۶۳ مورد است. یک تا دو سال ۳۴۵ مورد، دو تا سه سال ۳۱۵ مورد، بیشتر از ۱۵ سال هم ۴۴۵ مورد است. همچنین بر اساس همین آمارها میزان طلاق برای ازدواج‌های ۴ تا ۱۰ سال ۱۰۵۳ مورد ثبت‌شده است.
* آیا میزان جرایم عنوان‌شده در شهرهای استان یکسان است؟
آمار رسمی نشان می‌دهد میزان جرایم مواد در استان رو به افزایش است؛ اما در گرگان شاهد افزایش کلاه‌برداری و افترا هستیم. در برخی شهرستان‌ها هم مانند نوکنده، مراوه‌تپه، گمیشان، بندر ترکمن و کردکوی مواد مخدر افزایش‌یافته است.
الگوی مصرف مواد مخدر تغییر کرده و به سمت سن‌های پایین و بانوان بیشتر کشیده شده است. نوع مواد هم از تریاک به سمت مواد صنعتی می‌رود.
* یکی از انتقاداتی که به سیستم قضایی وارد می‌شود آزادی زودهنگام فروشندگان و مصرف‌کنندگان مواد مخدر است. لطف در این رابطه توضیح دهد.
یکی از مشکلات نیروی انتظامی در برخورد با مواد مخدر این است مستندات ضعیف ارائه می‌دهد. قاضی نمی‌تواند به حرف کسی، فردی را محکوم کند. این‌که مخبر گفته است و شهادت هم ندهد امکان‌پذیر نیست. لذا همه‌چیز باید مستند باشد.
۹۰ درصد دستگیری‌های مواد مخدر فروشندگان خرد و گِرَمی است. مجازات گرم کم است و فرد بعد از اجرای حکم آزاد می‌شود. باید با فردی که گرمی می‌فروشد با اقدامات اطلاعاتی و پلیسی برخورد شود. درخواست ما این است که فروشندگان کلان مصادره اموال شوند زیرا سنگین‌ترین مجازات هم از مصادره اموال کمتر است. یکی از ایراداتی که در حوزه مواد مخدر به استان وارد می‌شود این است که مصادره یا توقیف اموال نداریم. این اقدامات هم‌کارهای اطلاعاتی سنگین می‌خواهد. متأسفانه در حوزه مواد مخدر ما سپر بلای اروپایی‌ها شده‌ایم. چون اکثر این بارها از ایران عبور می‌کند و به اروپا می‌رود. به دلیل ترانزیتی بودن نیازمند کارهای سنگین پلیسی و اطلاعاتی است.
*در برخی محلات و سکونت‌گاه‌های غیرمجازی شاهدیم که برخی خانه‌ها به‌طور واضح اقدام به فروش مواد می‌کنند. چرا برخوردی با این منازل یا افراد نمی‌شود؟
درباره برخورد با منازل هم چندین بار درخواست داده‌شده ولی وقتی اقدام کردیم خبری نبود. حریم خانه را نمی‌توان به این راحتی شکست. به همین دلیل اکنون سختگیری می‌شود و باید گزارش موثق داده شود، ولی متأسفانه این‌گونه نبوده است.
زندان‌های ما پر از زندانیان مواد مخدر شده‌اند اما این را در نظر نمی‌گیرند بعد از دستگیری افراد تمام مشکلات آن‌ها و خانواده آن‌ها بر گردن قوه قضائیه است. مشکل اصلی آن‌ها زندان نرفتن است. فقر و بیکاری ریشه همه مشکلات است. چاره کار ما زندان و شلاق نیست بلکه باید با مسائل ریشه‌ای برخورد کرد.