به گزارش خبرنگار مهر، سه شنبه شب در نشستی با حضور امین فقیری، سیروس رومی، بابک طیبی و چهره های ادبی شیراز که در نگارخانه وصال گردهم آمدند، نخستین کتاب فرهاد رفیعی، نویسنده نوپای اهل جنوب رونمایی و نقد و بررسی شد.
در این نشست که توسط انجمن اهل قلم با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس برگزار شد، ابتدا معاون فرهنگی ارشاد استان بر لزوم استقرار نقد در میان نویسندگان و پدیدآورندگان آثار ادبی تاکید کرد و گفت: در دوران جدید مراد از نقد ادبی نشان دادن معایب اثر نیست، هر چند ممکن است به این امر هم اشاراتی داشته باشد، زیرا نقد ادبی به بررسی آثار درجه یک و مهم ادبی می پردازد و در اینگونه آثار بیش از اینکه نقاط ضعف مهم باشد نقاط قوت مطرح است.
نقد ادبی کشف آیین های تازه اثر است
بهاره شفیعی عنوان کرد: منتقد ادبی می کوشد با تجزیه و تحلیل آن اثر ادبی اولاً ساختار و معنی آن را برای خوانندگان روشن کند و ثانیاً قوانینی را که باعث اعتلای آن اثر ادبی شده است توضیح دهد. از این رو، نقد ادبی از یک سو بکار گرفتن قوانین ادبی در توضیح اثر ادبی است و از سوی دیگر کشف آیین‌های تازه ممتازی است که در آن اثر مستتر است.
سپس نویسنده مجموعه داستان های «شب مارهای آبی» پیرامون این کتاب، گفت: این مجموعه حاوی ۹ داستان کوتاه با عنوان های خواب که رفتی خواهم گفت، سیب های فروزان زهوآباد، جدال، خرقه ورونیکا، افسون طعم مرگ، انسی از من حامله است، حکایت آن خوشبخت که می گریست، شب مارهای آبی رنگ و عنکبوت که آمد... است.
رفیعی که ۳ سال در کسوت دبیر هنری هفته نامه دلیران تنگستان نقد هنری می نوشته با اشاره به اینکه ۱۴ سال پیش یکی از داستان های مجموعه «شب مارهای آبی» در فصلنامه ادبی کارنامه به چاپ رسید، افزود: نخستین بار پیش از چاپ داستان های این کتاب را محمد کشاورز خواند و بررسی کرد که به پیشنهاد او آن را نزد ناشر حرفه ای سپردم.
وی با اشاره به اینکه تایید این مجموعه داستان توسط محمد کشاورز، نویسنده داستان کوتاه های رئالیستی سرمایه جسارت و دلگرمی شد، ادامه داد: نشر ثالث از این مجموعه داستان استقبال کرد و پس از چاپ نیز کتاب در میان مخاطبان پسندیده شد.
رفیعی با توجه به اینکه تاکنون دو نشست برای کتاب «شب مارهای آبی» برگزار شده، عنوان کرد: نخستین بار نیز توسط انجمن داستان شیراز این کتاب مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در ادامه رفیعی داستان «حکایت آن خوشبخت...» را خواند که پیمان برومند، نویسنده و منتقد نشست به همراه محمد کشاورز، نویسنده و داور جشنواره های ادبی به نقد آن پرداختند.
داستان نویسی در دهه های ۴۰ و ۶۰ دچار تحولات اجتماعی است
کشاورز با بیان اینکه داستان نویسی ایرانی در دهه های ۴۰ و ۶۰ خورشیدی دچار تحولات اجتماعی است، تاکید کرد: در دهه ۴۰ جامعه ایرانی در حال پوست اندازی است و به تبع آن ادبیات و داستان نویسی تحت تاثیر این تحولات قرار گرفت.
نویسنده کتاب «پایکوبی» با توجه به اینکه در دهه ۴۰ ادبیات داستانی ایران گرایش به رئالیسم می یابد، اظهار کرد: در این دوره نقش رئالیسم در ادبیات پررنگ شده و نمود عینی می یابد. به نحوی که به ویژه در ادبیات روستایی جلوه بیشتری پیدا می کند که نمونه های آن را در داستان های نویسندگانی نظیر محمود دولت آبادی به خوبی می توان یافت.
کشاورز با این توضیح که در دهه ۶۰ این نوع ادبیات عقب نشینی محسوسی می کند، ادامه داد: رئالیسم در این دوره آن چنان در صحنه ادبیات نیست و به نظر می رسد بین روشن فکران و آدم های حاشیه ای همسویی قرار ندارد.
وی با تاکید بر اینکه در دهه ۶۰ ادبیات داستانی ایران گرایش به شهری شدن دارد، افزود: نگاه های فردی در این دوره افزایش یافته و آثار در محدوده فضاهای بسته می رود که حاصل آن در دهه ۷۰ با پدیداری ادبیات آپارتمانی نمود می یابد.
داور جایزه ادبی شیراز این نگاه که همه طبقات جامعه باید در ادبیات داستانی دارای صدا باشند را مورد اشاره قرار داد و گفت: از دهه ۹۰ خورشیدی گام هایی برداشته شد که ادبیات همه جانبه شود، از این رو با آثاری که پدید آمد دوباره ادبیات داستانی ایران با صداهای رنگارنگ همراه شد.
«شب مارهای آبی» به حاشیه های اجتماعی می پردازد
کشاورز با تاکید بر اینکه کتاب «شب مارهای آبی» هم به حاشیه های اجتماعی می پردازد، تصریح کرد: این مجموعه، از آدمهای حاشیه ای، فرودست جامعه و زندگی های همراه با خشونت می گوید؛ اینجاست که ادبیات هم هشداردهنده است. زیرا با وجود ۱۱ میلیون جمعیت حاشیه نشین که اغلب در شهرهای بزرگ قرار دارند فریاد خشونت سر می دهند. بدین خاطر است که جامعه شناسان باید ادبیات اجتماعی را مورد توجه قرار دهند.
وی پیرامون کتاب «شب مارهای آبی» با یادآوری اینکه داستانهای این مجموعه البته از نظر ساختاری دارای مشکلاتی است، این موارد را به خاطر ارتباط کم نویسنده با جلسات نقد دانست و عنوان کرد: برخی داستان های مجموعه «شب مارهای آبی» نیاز به چکش کاری دارد. اما در مجموع داستان ها جذاب هستند. از جمله داستان «جدال» که دارای مضمونی خوب است و راوی هوشمندانه و بی طرف به روایت می پردازد. البته در این داستان خشونت برای خواننده آشناست و از این روایت می کند که انسانها بی دلیل هم می توانند خشن باشند.
نویسنده کتاب «بلبل حلبی» زبان داستانی «شب مارهای آبی» را حاصل آشنایی نویسنده با نثر فارسی دانست و بیان کرد: رفیعی می دانسته چه واژگانی استفاده کند اما جاهایی هم است که نوع نوشتن داستان دچار این است که فرم ذهنی جواب نمی دهد. درحالیکه راوی باید بخشی از آدم های داستان باشد.
البته محمد کشاورز کاراکترهای زن داستان های کوتاه مجموعه یادشده را منفعل عنوان کرد و افزود: در این کتاب شخصیت های زن داستانها بیشتر منفعل اند و عکس العمل مثبتی از آنها دیده نمی شود، درحالیکه داستان نویس گاهی باید واقعیت را به عمد بگذارد یا به شکل دیگری ترسیم کند.
در ادامه پیمان برومند با تکیه بر نقد به شیوه «تری برت» منتقد ادبی و هنری به نقد کتاب «شب مارهای آبی» پرداخت و گفت: در این داستان ها با رئالیسم اجتماعی تواَم با تلخی روبه روییم.
وی در توصیف اثر، عنوان کرد: آنچه در این کتاب مشهود به نظر می رسد مسئله انسان و انسانهاو ردی از ویژگی های مشترک انسانی در تمامی داستانهاست.
نویسنده اهمیت بسیاری به مفهوم خشونت می دهد
برومند درعین حال با بیان اینکه نویسنده در «شب مارهای آبی» در وهله اول اهمیت بسیاری به مفهوم خشونت می دهد که در سراسر متن جاری و ساری است، ادامه داد: در تمامی داستانهای این مجموعه خشونت به هر شکلی دیده می شود و این مفهوم موجب شده نقد آن ساده باشد.
وی پیرامون رئالیسم تلخ حاکم بر کتاب یادشده، بیان کرد: مکان های داستان های رفیعی اصولا در پایین شهر، قهوه خانه ها و مخروبه هاست و بدین خاطر کنش ها پس از مکان ها حاوی زد و خوردهایی است که نشانه تلخی و تصاویری که پیش روی مخاطب قرار می دهد حاصل تجربه های نویسنده است. برومند، ادامه داد: نویسنده کتاب «شب مارهای آبی» در عین حال که ذهن داستانی و تخیل در پرداخت دارد، دست کم در این مجموعه یک پند بزرگ را نادیده انگاشته که حاصل نگاه نیچه است و می گوید هنر تاب و توان واقعیت را ندارد. بدین خاطر داستان های این کتاب وقتی زننده است که تصویری تلخ از واقعیت های جامعه را عریان می سازد.
وی، تاکید کرد: نویسنده در داستان های این کتاب هیستریک بودن شخصیت ها را توجیه کرده که موجب می شود خواننده همذات پنداری با آنان نکند.
سپس رفیعی درباب خشونت جاری در داستان های کتاب «شب مارهای آبی» گفت: بخشی از این خشونت ها حاصل واکنش ناخودآگاه ادبیات آپارتمانی و گلخانه ای پر از نفرت، سستی و التهاب است.
وی درعین حال، عنوان کرد: نسبت به آنچه در ادبیات داستانی کنونی روی می دهد، میل به خشونت به شکل شگفت انگیزی در میان مردم دیده می شود، البته خودم از خشونت بیزارم و هراس دارم.
در پایان این نشست پرسش و پاسخ میان حاضران و نویسنده کتاب «شب مارهای آبی» شکل گرفت.
این نویسنده جوان با بیان اینکه خشونت موضوعی است که علیرغم پنهان کاری وجود دارد، افزود: فضا ایجاب می کرد در این داستان ها خشونت زیاد قرار گیرد.
فرهاد رفیعی، نویسنده کتاب «شب مارهای آبی» متولد ۱۳۵۸ شیراز دارای دکتری مهندسی آب دانشگاه اهواز است.