خبرگزاری مهر- گروه استانها: گوشه «حسینیه اعظم» زنجان ایستاده‌اند، جمعیت هرلحظه اضافه می‌شود، هرسال دسته‌جمعی اینجا قرارشان را مدار می‌کنند. بعضی‌ها از استان‌های دیگر راهی شده اند، در عزاداری امسال دنبال حاجت هستند و می‌دانند هیچ جا مثل اینجا نباید چشم‌به‌راه حاجت‌روا شدن ماند.
صدای نوحه‌خوان بلند می‌شود و حسینیه را به اوج می‌برد: «یل یاتار طوفاتن یاتار / یاتماز حسینین پرچمی»؛ و به‌راستی همه بادها و طوفان‌ها می‌خوابند ولی این پرچم حسین است که تا همیشه تاریخ برافراشته خواهد ماند.
عزاداری حسینیه زنجان روایتی از هشتم ماه محرم و «یوم العباس» است تا دهم و یازدهم محرم که زینبیه زنجان هم میزبان عزاداران می‌شود، اجتماعی که علاوه بر هزاران زنجانی مردم عزادار ایران اسلامی و حتی مشتاقان این مراسم را از جای‌جای جهان به این محل می‌کشاند.
راهی غرب ایران می‌شویم، اینجا دامنه فلک الافلاک است، دانه‌های «گِل» روی صورت عزاداران خشک‌شده و هر بار با بارانی نَم می‌گیرند، دست‌ها که بالا می‌رود و پایین می‌آید غباری از اندوه هیئت را به اوج می‌برد و هوای غریبی مهمان شهر می‌شود.
اشک‌ها راه خود را روی صورت عزاداران پیدا می‌کنند و بی‌تاب و بیگاه راهی می‌شوند؛ نوای غریبیِ زینب این بار وِرد زبان عزاداران می‌شود: برار برار زینبِ نالو میکه/ گریوه وه حال یتیمو میکه اشک‌ها راه خود را روی صورت عزاداران پیدا می‌کنند و بی‌تاب و بیگاه راهی می‌شوند؛ نوای غریبیِ زینب این بار وِرد زبان عزاداران می‌شود: «برار برار زینبِ نالو میکه/ گریوه وه حال یتیمو میکه».
اینجا کلمات سوگوارند، سوگوار یتیمی و اسیری فرزندان دردانه زهرا، و امان از دل بی‌تاب زینب کبری...امان...
لرستانی‌ها هم هرساله با فرارسیدن دهم محرم، با درست کردن حوضچه‌های گِل و گِل مالی کردن خود، عزادار بودن و اوج اندوه خود را برای سید و سرور شهیدان ابراز می‌کنند. آیینی که فقط در لرستان اجرا می‌شود و می‌توان آن را خاکی‌ترین آئین عاشورایی جهان دانست.
اینها تنها روایت کوتاهی از آئین‌های عاشورایی اقوام ایرانی است، آئین‌های عاشورایی که هرکدام در نوع خود منحصربه‌فرد بوده و تاکنون تعدادی از آئین‌ها در فهرست میراث معنوی ایران نیز به ثبت رسیده است.
همچنین عزاداری و سوگواری هیئت‌های مذهبی در حرم‌های اهل‌بیت ازجمله حرم مطهر امام رضا(ع)، حرم مطهر حضرت معصومه(س)، حرم حضرت احمد بن موسی، حرم عبدالعظیم حسنی، مسجد مقدس جمکران و... نیز امسال نیز به مانند هرساله پرشور برگزار می‌شود.
در جدول زیر تعدادی از آئین‌های عاشورایی هر منطقه از ایران اسلامی آمده است، هرچند که تنوع آئین‌ها در این بخش به وسعت همه روستاها و شهرهای کشورمان است و در اینجا جای بسیاری از آیین ها خالی است.
برخی از آئین‌های عاشورایی اقوام ایرانی
| نام آئین |
محل برگزاری |
توضیحات |
| سیاه‌پوش شدن بزرگترین بازار مسقف ایران |
آذربایجان شرقی - بازار تبریز |
آیین عزاداری ویژه بازار تبریز به یکی از زیباترین و قدیمی‌ترین مراسم‌های عزاداری در کل کشور تبدیل‌شده که از هشتم تا ۱۲ محرم برگزار می‌شود. |
| شال باغلاماق |
آذربایجان شرقی- ایلخچی |
مراسم پخت و پخش احسان یکی از آیین‌های محرمی مردم شهر ایلخچی آذربایجان شرقی است. پخت نان به‌صورت سنتی یکی از مهم‌ترین بخش‌های این آئین است که خادمان مساجد احسان را به در منزل آن‌ها تحویل می‌دهند تا مریضان نیز از این سفره متبرک بی‌نصیب نمانند. |
| تخته چالانار |
آذربایجان شرقی- ایلخچی |
صبح اول محرم آغازگر مراسم «تخته زنی» است، که با درآوردن صدای دوتکه چوب هم‌شکل در موقع صبح اعلان شروع عزای حضرت امام حسین (ع) و شهدای کربلا محسوب می‌شود. |
| طشت گذاری |
آذربایجان غربی |
در این آیین طشت‌های آب به نشانه آب فرات بر دوش ریش‌سفیدان هر محله به مسجد حمل و بعد از طواف مسجد، طشت‌ها در جای مخصوص خود قرارگرفته و با خواندن دعای مخصوص طشت گذاری، پر از آب می‌شود که از این طشت‌ها بیشتر عزاداران، مقداری آب به‌عنوان تبرک و برای برآورده شدن حاجتشان برمی‌دارند. |
| آیین ۹۰۰ ساله نخل گردانی |
اصفهان – نطنز |
آیین نخل گردانی در دو مرحله طی تاسوعا و عاشورا انجام می‌شود. در شب عاشورا پیرمردان نخل را با پارچه‌های مشکی و عبارات یا اباعبدالله و ثارالله تزئین می‌کنند و ظهر عاشورا که مردم در میدان امام حسین این شهر جمع می‌شوند نخل وارد میدان شده و همگی بر مصائب اباعبدالله حسین (ع) اشک ماتم می‌ریزند. |
| چاووش‌خوانی |
اصفهان - کاشان |
یکی از رسوم عزاداری در کاشان حرکت هیئت‌های مختلف از مرکز هیئت تا بازار و برپایی مراسم عزاداری در این مکان است. نخستین دسته عزاداری که به بازار می‌رود، به نام چاووش عزا است که در آخرین روز ذی‌الحجه یعنی یک روز قبل از شروع ماه محرم به بازار شهر می‌آید و مردم را از فرارسیدن ماه محرم مطلع می‌کند. |
| شبیه‌خوانی |
اصفهان - نایین |
مراسم شبیه‌خوانی و تعزیه‌داری روستای بافران نایین در نوع خود بی‌نظیر و دیدنی است؛ این مراسم در روز عاشورا برگزار می‌شود. |
| شمع گردانی |
اردبیل |
این آئین بیش از هزار سال در اردبیل قدمت داشته و در زبان ترکی و محلی به نام "شمع پایلاما" معروف است. عزاداران حسینی بعد از هشت روز عزاداری در مساجد و خیابان‌ها و محلات اردبیل در روزی که منتسب به علمدار رشید کربلا، حضرت ابوالفضل (ع) است اقدام به روشن کردن شمع می‌کنند و در سوگ آن علمدار رشید بر سر و سینه می‌زنند. |
| تعزیه‌خوانی |
البرز - برغان |
ر وستای بَرغان را همگان با اجرای تعزیه با قدمتی بیش از ۵۰۰ سال می‌شناسند به‌طوری‌که تعزیه در این روستا به میراثی پایدار تبدیل‌شده است. |
| چمر |
ایلام |
در این مراسم آهنگ عزا به‌وسیله سرنا و دهل نواخته می‌شود و نوحه‌خوانان به زبان محلی به خواندن و سرایش اشعار و آوازهایی به ذکر دلاوری‌ها سپاه امام حسین(ع) می‌پردازند. |
| سنج و دمام زنی |
بوشهر |
در ماه محرم مردم به سینه‌زنی و عزاداری می‌پردازند و سینه‌زن‌ها به‌صورت دایره درمی‌آیند و نوحه‌خوان‌ها نوحه می‌خوانند و همراه با آن طبل و سنج و شیپور هم می‌زنند که معروف‌ترین آن «دمام» است. |
| حرکت کاروان نمادین اسرای کربلا |
تهران - ورامین |
حرکت کاروان نمادین اسرای کربلا همزمان با دوازدهم ماه محرم ازجمله برنامه‌هایی است که طی سال‌های اخیر با حضور پرشور مردم در شهرستان ورامین برگزار و به ثبت ملی نیز رسیده است. |
| خیمه سوزانی |
چهارمحال و بختیاری |
برپایی خیمه و آتش زدن آن در ایام ماه محرم و بازسازی روز عاشورا ازجمله آئین‌های این منطقه از ایران است. |
| مشعل گردانی، سنگ‌زنی، هفت منبر |
خراسان جنوبی |
تاکنون ۳۰ مورد از آثار معنوی استان در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده که از این تعداد ۱۰ مورد مربوط به محرم و فرهنگ عاشورا است. |
| خطبه‌خوانی |
خراسان رضوی |
در این مراسم تمامی خدمه و حفاظ آستان قدس رضوی، جمع می‌شوند و شمع به دست می‌گیرند و مراسم خاصی در صحن انقلاب با حضور مردم و دسته‌های عزاداری برگزار می‌کنند. |
| صلات |
خراسان رضوی |
مراسم سنتی صلات که سابقه ۳۰۰ ساله در حرم مطهر رضوی دارد به معنای دعوت به عزاداری و آواز دادن برای شروع عزاهای عمومی است که همه‌ساله در ابتدای ماه محرم بر گلدسته‌های حرم مطهر رضوی برگزار می‌شود. |
| شبیه‌خوانی |
خراسان شمالی |
در دهه نخست ماه محرم شبیه‌خوانی‌هایی که در این استان برگزار می‌شد غالباً مربوط به وقایع عاشورا و روزهای نخست واقعه محرم سال ۶۱ هجری است. |
| مراسم حسینه اعظم زنجان |
زنجان |
روز هشتم محرم یوم العباس روزی که اجتماع باشکوه و غرورآفرین شیعیان در عزای امام حسین (ع) برپا می‌شود اجتماعی که باشکوه‌ترین اجتماع حسینیان جهان محسوب می‌شود. |
| آئین سنتی «یاعباس یاعباس» |
سمنان - شاهرود |
نحوه سینه‌زنی منحصربه‌فرد مردم شاهرود در آئین سنتی «یا عباس یا عباس»، باعث مطرح‌شدن آن در سراسر کشور شده است چراکه این‌گونه حرکات پا، دست و کمرگیری از عزادار، در کمتر جایی سابقه دارد. |
| سقاخوانی و گلدسته گردانی |
سیستان و بلوچستان |
مردم سیستان از گذشته در نخستین روز آغاز ماه محرم با پوشیدن جامه سیاه و برافروختن مشعل، چراغ و یا گلدسته با برگزاری مراسمی بانام «گلدسته گردانی» به‌عنوان آغاز قیام امام حسین(ع) به استقبال این ماه می‌روند. |
| تعزیه |
قزوین |
تعزیه‌های شهرستان‌های بوئین‌زهرا، تاکستان، البرز و قزوین با برخورداری از نسخه‌هایی اصیل، تسلط تعزیه‌خوانان و بانیان آن بر اجرای این هنرنمایشی و آیینی متمایزتر از سایر نواحی این استان و کشور هستند. |
| گل گیران |
کردستان - بیجار |
گل گیران مراسمی است که به گفته افراد محلی از گذشته‌های دور تاکنون و هرسال باشکوه خاصی در شهر بیجار برگزار می‌شود و عزاداران حسینی در این روز با گذاشتن گل بر سر غربت اهل‌بیت امام حسین (ع) ویاران باوفایش را در صحرای کربلا روایت می‌کنند. |
| چهل‌منبران |
کرمان |
مردم در روز عاشورا اعتقاددارند با روشن کردن چهل شمع در چهل محل حاجت‌روا می‌شوند. |
| سنت فقایت |
کرمانشاه |
کسانی در نقش سقا با مشک‌های آب (کُنه) به یاد شهدای کربلا در بین عزاداران و هیئات حرکت کرده و به عزاداران حسینی آب می‌دهند |
| آیین تعزیه‌خوانی سنتی سوق |
کهگیلویه و بویراحمد |
آیین تعزیه‌خوانی سنتی سوق که سابقه ۱۰۰ ساله در شهر سوق از توابع شهرستان کهگیلویه دارد در سال ۹۰ در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شد. |
| طوق بندان |
گلستان |
طوق بندان که عنوان اصلی آن، پاطوقی است از دو بخش طوق شوران و طوق بندان تشکیل‌شده که به پاطوقی ختم می‌شود. طوق‌ها علم‌های یک شاخه عمودی هستند که از قطعات مختلفی مانند چوب پنج‌متری و یک سری قطعات برنجی و فلزی که آیات مختلف بر روی آن حکاکی شده است، تشکیل‌شده‌اند. |
| زاره زاره |
گیلان |
در این مراسم که سحرگاه عاشورا اجرا می‌شود، زنان و دختران به دنبال نوحه‌خوانی و ذکر مصیبت اباعبدالله (ع) به همدردی با فرزندان و زنان کاروان کربلا پرداخته و یاد رنج‌های آنان را در سحرگاه دهم محرم زنده نگاه می‌دارند. |
| گِل‌مالی |
لرستان |
لرستانی‌ها هرساله با فرارسیدن دهم محرم، با درست کردن حوضچه‌های گِل و گِل مالی کردن خود، عزادار بودن و اوج اندوه خود را برای سید و سرور شهیدان ابراز می‌کنند. آیینی که فقط در لرستان اجرا می‌شود. |
| پیرعلم |
مازندران |
پیر علم نماد توسل به علمدار کربلاست و طنین نوای مداحان دوباره در فضا می‌پیچد که فریاد از غریبی حسین و خاندانش سر می‌دهند. همزمان با آیین پیرعلم، بساط نذری در کلوده برپا می‌شود تا با آن زائرانی که به عشق امام حسین (ع) در این مراسم شرکت کرده‌اند، پذیرایی شوند. |
| علم‌گردانی |
مرکزی |
آیین مذهبی علم‌گردانی توسط هیئت سادات روستای هزاوه اجرا می‌شود و این مراسم با بیرون آوردن علم از محل نگهداری آن در امامزاده احمد(ع) روستای هزاوه در شب اول ماه محرم آغاز می‌شود. |
| علم شمشیری |
هرمزگان - قشم |
آیین سنتی «علم شمشیری» بیش از ۹۰۰ سال در قشم سابقه دارد و علمی که خاص این مراسم در نظر گرفته‌شده، همزمان با هفتم محرم به‌طرف روستای «حمیری» در هفت کیلومتری قشم به حرکت درمی‌آید. |
| آیین سقایی |
همدان |
از مراسم‌های شاخص عزاداری سرور و سالار شهیدان در استان همدان برگزاری آیین سقایی است که هنوز هم در تاسوعا و عاشورای حسینی پابرجاست و مردانی سیاه‌پوش و جام به دست پای‌برهنه و با چشمی گریان و گل‌اندود با ذکری حزین به عزاداری در خیابان می‌پردازند. |
| جوش‌زنی (جوش دور)، شَدًه‌بندی و شَدًه‌گردانی، زنجیرزنی (جفتی) |
یزد - ابرکوه |
هیئت‌های عزاداری ابرکوه هرکدام هیئت زنجیرزنی مجزا دارند که در مقابل هیئت‌های عزاداری آن محله همراه بانوای موسیقی سنتی محرم ابرکوه که قبل از این به ثبت آثار معنوی رسیده است، حرکت می‌کنند. |
علاوه بر آئین‌های عاشورایی بالا به صورت تشریحی به برخی دیگر از آئین‌های اقوام ایرانی در این گزارش می‌پردازیم. در گزارش تجمیعی اول از آئین‌های عاشورایی نیز تعدادی از این آئین ها معرفی شدند.
کرب زنی از آیین‌های سنتی و پر پیشینه مازندران است که سالیان سال در ماه محرم و عزاداری سالار شهیدان به‌ویژه در دهه اول ماه محرم اجرا می‌شود.
کرب تکه چوبی است تراشیده شده، به‌اندازه‌ای که در کف دست جا می‌گیرد و سطح بیرونی آن صاف است و در پشت آن بندی قرار دارد که به پشت دست می‌افتد. کرپ در کف دست قرار می‌گیرد و انگشتان برگرد آن حفاظ می‌شوند، یک جفت کرب را در دست می‌گیرند و به آهنگ نوحه‌ای که خوانده می‌شود آن‌ها را بر هم می‌کوبند و کرب زنان ضمن هماهنگی و همنوایی باهم نمادی از همدلی و اتحاد از خود نشان می‌دهند و ناله کرب آنان بیانگر ناله جمادات و زمین و زمان‌بر حسین (ع) ویارانش است.
نوحه‌ای که در مراسم کرب‌زنی خوانده می‌شود ۲۱ ضرب نام دارد که از تک‌ضرب شروع می‌شود و همین‌طور دو، سه و پنج ضرب به بالا، تا اینکه ۲۱ ضرب کامل شود، همچنین گروه نخبه، وسط دایره کرب‌زنی می‌ایستد وقتی مداح در مراسم کرب‌زنی شروع به خواندن کرده و به ضرب بیست‌ویکم می‌رسید، گروه نخبه که در مرکز دایره قرار دارند با حرکتی هماهنگ و رو به بالا به‌طوری‌که گویی از زمین به‌سوی آسمان پرواز می‌کنند، کرب را می‌زدند.
کرب زنی از آیین‌های سنتی عزاداری مردمان منطقه طبرستان بوده و امروز این آیین کمتر اجرا می‌شود و بسیاری از جوانان نمی‌دانند کرب زنی چیستناله کرب بیانگر ناله جمادات و زمین و زمان‌بر حسین (ع) ویارانش است. کرب زنی از آیین‌های سنتی عزاداری مردمان منطقه طبرستان بوده و امروز این آیین کمتر اجرا می‌شود و بسیاری از جوانان نمی‌دانند کرب زنی چیست.
در مراسم کرب زنی، از کرب به‌جای سینه‌زنی استفاده می‌کردند و با استفاده از دوتکه چوب که در دست داشتند به عزاداری می‌پرداختند و نوحه‌هایی که توسط شعرای محلی مازندران سروده می‌شد نیز خاص کرب زنی بود.اکنون آیین کرب زنی در برخی از مناطق روستایی و شهری استان رواج دارد و بجای سینه‌زنی کرب زنی می‌کنند و می توان در ایام عزاداری سالار شهیدان، آیین کرب زنی را در روستای آقا ملک و یا شهر رضی کلا بابل مشاهده کرد.
در شب هفتم محرم هم مراسم علم بندان انجام می‌گیرد. مردم به‌پای علم‌ها رفته و به‌اصطلاح علم را لباس می‌کنند. زنان و مردان در کنار علم‌ها داخل تکایا حضور یافته و با گلاب آن‌ها را شست‌وشو می‌دهند. هر کس نذر یا حاجتی دارد پارچه سبزی به آن می‌بندد.
بعد از انجام کارهای اولیه چند نفر از جوانان قوی برای حمل علم انتخاب می‌شوند، عزاداران با فرستادن صلوات علم‌ها و علامت‌ها را حرکت می‌دهند. زمانی که علامت‌دار با علم هیئت دیگر در طرف مقابل روبه‌رو شد با پایین آوردن سر علامت به آن‌ها سلام می‌دهد.
«علم‌گردانی» آئینی به قدمت بیش از ۳۵۰ سال
«علم‌گردانی» آئینی مذهبی در شهرستان میناب است که در روز پنجم محرم و با قدمت بیش از ۳۵۰ سال همچنان با همان روش‌های قدیمی برگزار می‌شود که در این روز جمعیت میلیونی از جای‌جای کشور برای شرکت در عزاداری و این مراسم حضور پیدا می‌کنند.
آئین «علم‌گردانی» در میناب که برگرفته از برافراشته شدن پرچم حضرت رسول (ص) در سال ۶۳ هجری قمری با دستان مبارک امام حسین(ع) برای احیای دین اسلام در کربلا است با شور و اشتیاق هیئت‌ها و عزاداران در پنجمین روز از ماه محرم همه‌ساله باشکوه هرچه بیشتر برگزار می‌شود.
بر اساس رسم و سنتی که از روزگاران کهن در شهر میناب برجای‌مانده است، در روز پنجم محرم، همه علم‌ها از حسینیه‌ها و تکیه‌های مختلف، از شهر و روستا، در محلی به نام «ماتم قلعه»، در مرکز شهر، در کنار هم قرار می‌گیرند و هیئت‌های عزاداری دورهم جمع می‌شوند تا در مراسم «علم پیامبر(ص)» که همه‌ساله در این روز خاص برگزار می‌شود، شرکت کنند.
نحوه برپا کردن «علم‌گردانی» و انتقال آن به مکان موردنظر به این صورت است که صبح روز پنجم محرم، پایه چوبی نماد علم پیامبر(ص) را که طول آن به ۶ متر می‌رسد، پس از یک سال انتظار، از درون حسینیه بیرون می‌آورند و پس از مراحل شست‌وشو در آب رودخانه شهر، آن را به‌سوی «حسینیه میانی» برده و سپس با پارچه رنگی تبرک شده، خلخال‌های نقره‌ای دایره مانند و بندهای نخی تابیده آن را تزئین و در بعدازظهر همان روز مردم در مکان موردنظر برای شروع مراسم اجتماع می‌کنند.
چهل‌منبر و دسته چوبی در گلستان
یکی دیگر از آئین‌های ایام شهادت امام حسین (ع) «دسته چوبی» در گرگان است که شب دوازدهم ماه محرم مصادف با روز سوم شهادت امام حسین(ع) برگزار می‌شود و مردم از بعضی محلات قدیم گرگان مانند سبزه مشهد، سر پیر، دباغان و میخچه گران با دسته چوبی عازم محلات دیگر می‌شوند.
درواقع دسته چوبی شبیه دسته زنجیرزنی است، با این تفاوت که افراد یک چوب یا نی به طول یک متر را به شکل عمودی به دست می‌گرفتند و بر بالای سر می‌بردند، آن را به بالا و پایین حرکت می‌دادند و با دست دیگر سینه می‌زدند و اشعار خاصی را در مسیر راه می‌خواندند.
تشکیل دسته چوبی با روشن کردن چند مشعل و به دست گرفتن چوب انجام می‌شود، آنگاه با شعار «مدد یا علی» حرکت عزاداران به سمت محلات دیگر آغاز می‌شود. این دسته برای عزاداری در محلات و حرکت در مسیر راه، اذکار یا اشعاری دارند که آن را مدام تکرار می‌کنند.
«چهل‌منبر» یا «پامنبری» یکی دیگر از رسوم قدیمی عزاداری ماه محرم گرگانی‌هاست که طبق آن غروب روز تاسوعا مردم به درب منازلی می‌روند که منبرهای عزاداری دارند و با روشن کردن شمع در پای آن‌ها برای برآورده شدن حوائج خود دعا می‌کنند، چراکه گرگانی ها اعتقاددارند اگر کسی شمع روشن کند و بر روی چهل‌منبر بگذارد حاجتش برآورده می‌شود.
مراسم چهل‌منبر گرگان از آیین‌های ماه محرم است و به‌عنوان میراث معنوی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این اثر که با شماره ۵۵۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده از مراسم آیینی ماه محرم در روز تاسوعا است که تنها در محلات قدیمی گرگان برگزار می‌شود.
گرگانی‌ها منبر خانه‌های خود را بیرون از درب منزل قرار می‌دهند، تا هرکسی نذری دارد شمعی روشن کند و بر روی آن قرار دهد.
دسته‌های عزاداری در عصر روز تاسوعا مهیا می‌شوند و در خیابان‌ها و کوچه‌ها به زنجیرزنی می‌پردازند، سپس مراسم پامنبری آغاز می‌شود و تا نماز مغرب و عشاء ادامه دارد.
سینه‌زنی سنتی در بوشهر
یکی از ویژگی‌های عزاداری‌های ماه محرم در استان بوشهر، سینه‌زنی سنتی بوشهر است که باشکوهی خاص و ریتمی جذاب در نقاط مختلف استان برگزار می‌شود و علاقه‌مندانی از نقاط مختلف استان دارد.
هم‌صدایی و همنوایی جمعیت یکرنگی، یکدلی و یگانگی جمع را بازگو می‌کند و این‌همه نشان‌دهنده ارادت و عشق ایشان به پیام واقعه خون‌بار کربلا و مولایشان امام حسین(ع) است.
این نوع سینه‌زنی بوشهر دارای سابقه‌ای طولانی است و در طول سال‌ها حفظ‌شده است و هم‌اکنون در دیگر نقاط کشور نیز از این نوع سینه‌زنی الگو گیری شده است.
مراسم سینه‌زنی بوشهر با نوحه‌خوانی شخصی که به‌عنوان پیشخوان یا سرخوان شناخته‌شده آغاز می‌شود. در ابتدای مراسم خردسالان، جوانان و دست‌اندرکاران مسجد گرد پیشخوان در وسط محل برگزاری مراسم حلقه‌ای دایره شکل تشکیل می‌دهند که به آن «بُر» می‌گویند.
سینه‌زن‌ها همراه با حرکت موزون پا، گرد پیشخوان می‌چرخند و با همسرایی در جواب نوحه پیشخوان، او را همراهی می‌کنند. معمولاً در هنگام همخوانی سینه زده نمی‌شود.
محرم با ذکر «یا عباس» در شاهرود به اوج رسید
مردم شاهرود هم همزمان با پنجمین روز از ماه محرم میهمان‌خانه اهل‌بیت(ع) بودند آن‌هم در سوگواره‌ای به نام «یاعباس-یاعباس»، وعده‌گاهشان هم تکیه بازار، روایتگر کهن‌ترین خاطرات عزاداری مردم این دیار، که امسال نیز مانند سنوات پیشین شاهد حضور هزاران تن از عاشقان نهضت حسینی(ع) بود.
تکیه بازار شاهرود امروز میزبان عاشقانی بود که یک‌صدا لبیک یا حسین(ع) سر می‌دادند تا آغازگر مراسمی باشند که قدمتش را به بیش از ده‌ها سال می‌رسد.
با جمع شدن هیئت‌های مذهبی، تکیه بازار شاهرود رنگ و بوی وصف‌ناشدنی به خود می‌گیرد. کم‌کم صدای ناله مردم هم‌نوا می‌شود با ناله طفلان اباعبدالله الحسین (ع) و صدای «ای عمو آب چه شد» در صحن تکیه می‌پیچد. با ورود علم مساجد و تکایای محله بیدآباد شاهرود مراسم رسمیت می‌یابد.
از دیرباز زنان در قسمت بالای این تکیه مستقر می‌شدند و مردان هم در میان گودی دوار تکیه که انسان را به یاد گود زورخانه می‌اندازد. سقف تکیه هرساله در آستانه محرم طبق آئینی سنتی «پوش» با چادر پوشیده می‌شود و همه‌چیز آماده برای برگزاری مراسم «یا عباس» می‌شود.
«یا عباس» را بسیاری اوج عزاداری در شاهرود می‌دانند. نخستین شعاع دایره سیاه پوشان در تکیه بازار، آغازگر مراسمی است که شاید نظیرش را کمتر در مناطق دیگر کشور بتوان دیدمردان میان گود دوار می‌ایستند چرخش جمعیت سینه‌زنان آغاز می‌شود و کم‌کم مانند قطاری سرعت می‌گیرد و این چرخش عارفانه عاشقان حسین(ع) تداوم می‌یابد تا همه برای مراسم یا عباس آمده شوند مراسمی که پس از به هم پیوستن جمعیت در بیرون از تکیه و در مسیر سنتی نخل گردانی شاهرود برگزار خواهد شد.
«یا عباس» را بسیاری اوج عزاداری در شاهرود می‌دانند. نخستین شعاع دایره سیاه پوشان در تکیه بازار، آغازگر مراسمی است که شاید نظیرش را کمتر در مناطق دیگر کشور بتوان دید.
دایره جمعیت سینه‌زنان کم‌کم به خطوط موازی بدل می‌شود و هر کس دست در کمر دیگری پای‌کوبان بر سینه می‌زند و در پاسخ مداح که می‌گوید«سر از تنش جدا شد» همه یک‌صدا فریاد می‌زنند... «یا عباس، یا عباس...» و هم‌نوا با ذکر «یا عباس» سیاه پوشان، سیل عاشقان به امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) مسیر نخل گردانی را تا بالای محله طی می‌کنند.
همایش شیرخوارگان حسینی(ع)
نخستین جمعه ماه محرم امسال نیز در سراسر ایران حال و هوای دیگری داشت. در مشهد هم همانند سه هزار نقطه دیگر ایران این شور بر پا بود تا بزرگترین محفل شیرخوارگان حسینی در جهان اسلام در حرم رضوی برگزار شد.
مادران در این روز فرزندان شیرخوار خود را برای آشنایی با پیام کربلا مهیا کرده و به سوگ می‌نشینند.
حرم مطهر رضوی نیز جمعه صبح میزبان هزاران دلداده حسینی بود؛ دسته‌دسته مادران از گوشه و کنار شهر مشهد خود را به بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) رسانده تا با کودکان شیرخوارشان در این مصیبت غم‌بار به سوگواری بپردازند.
صحن جامع رضوی مملو از مادرانی بود که شیرخواران خود را لباس سبز پوشانده و پیشانی‌بندهایی مزین بانام حضرت علی‌اصغر و اباعبدالله حسین (ع) بر سر آن‌ها بسته بودند و فرزندان خود را روی دست گرفته در مظلومیت شهید کوچک کربلا به سوگ نشستند.
پنجم محرم حرم مطهر رضوی غرق در زمزمه‌های «یا حسین(ع)» و با حضور هزاران سرباز شیرخوار حسینی جایگاه پرواز ملائک شده بود.