خبرگزاری مهر- گروه استانها: جمعیت روی جمعیت می‌آید، عزادار گرد عزادار، جمع که جمع می‌شود صدای تعزیه‌خوان بلند می‌شود که از مصیبت زینب می‌گوید و اسارت اهل‌بیت حسین(ع)؛ از مصیبتی که تاریخ مانند آن را به یاد ندارد و از زنی که چنین بار گرانی را به دوش کشیده است. جمعیت فریاد سر می‌دهد: «وای زینب، وای زینب وای ...»
مطلع تعزیه باغم زینب و اشک زنان بر بانوی درد شروع می‌شود تا اندوه جمع بغض تعزیه‌خوان را بترکاند، گریان و نالان در مصیبت بانوی صبر و عطش می‌گوید: «خوش به آن روزی که اکبر داشتی/ عون و عباس و اصغر داشتی...» و حالا کنار ذکر وای زینب، صدای «یا عباس» سکوت جمع را می‌شکند.
شمرخوان تعزیه روی صحنه می‌آید و با چهره‌ای شرمسار از خودش می‌گوید، هر جمله‌ای که می‌گوید بعدش سرش را پایین می‌اندازد و با انگشتانش چشمان سرخ‌شده‌اش را می‌مالد، اشک‌ها آن‌قدر داغ است و بی‌مهابا که پلک‌ها جلودارشان نیست.
به زیر بار گنه رنگ زرد آمده‌ام
بغضش را می‌خورد و کلامش را با تک‌بیتی شروع می‌کند: «به زیر بار گنه رنگ زرد آمده‌ام...»؛ جمعیت غوغا می‌شود؛ شمرخوان تعزیه که از فغان جمعیت به فغان آمده است می‌گوید: نه من شمرم، نه اینجا کربلا و نه این لشکر اشقیاء!
قرار است تعزیه «عباس» خوانده شود و شمرخوان تعزیه شروع به روایت می‌کند، از کربلا و علقمه و عباس و دیگر هیچ حرفی نیاز نیست تا بغض جمعیت بترکد، همه‌چیز تام و تمام است برای یک دل سیر گریه!
عباس خوان تعزیه با دست‌های بریده و تن خونین صدا می‌زند: « ای زاده زهرا به کجایی تو حسین جان؛ خود را برسان زود به بالین برادر...»
« کجایی ای برادرم پشت پناه لشگرم؛ نور دو چشمان ترم برادرم برادرم» حسین خوان تعزیه با بغض این بیت را می‌خواند و راهی صحنه می‌شود؛ جمعیت توان ایستادن ندارد و حالا بیشترشان نشسته صحنه را می‌پایند، مردها را که ورانداز می‌کنی مردانه دست‌هایشان را جلوی چشم‌ها و یا شاید اشک‌هایشان گرفته‌اند، ولی صدای آه و اندوه زنان عزای عباس را کامل کرده است.
عباس خوان سرش را روی دامن حسینِ تعزیه می‌گذارد و حالا نوبت عباس است که اندوه جمعیت را مضاعف کند: «مرا به خیمه مبر تا که حالتی دارم؛ که من ز روی سکینه خجالتی دارم...»
«دخترم بر تو فرستاده سلام، این‌چنین بهر تو داده پیام، گر نشد آب میسر گردد...گو عمویم به حرم برگردد...» حسین خوان تعزیه وقتی «برگردد» را تکرار می‌کند وسط صدای لرزانش فقط می‌شود یک عالمه بغض و اشک را دید و حالا جمعیت بر سر و سینه می‌زند و فریاد «گو عمویم به حرم برگردد» ماجرای این تعزیه غمبار را تکمیل می‌کند.
مادران حاضر در مراسم کودکان خردسال و نوزادان خود را به تبرک روی صحنه تعزیه می‌برند تا حسین خوان و عباس خوان تعزیه به تبرک دستی بر سر و روی آنها بکشد. مردم نذرهای خود را در میانه میدان برای گروه تعزیه جمع می‌کنند.
این روایتی از برگزاری مراسم قدیمی و سنتی تعزیه در روستای «ازنا» از توابع شهرستان دورود در استان لرستان است که هرسال با حضور عزادارانی از جای‌جای ایران برگزار می‌شود.
تعزیه رساترین نوا
بنابراین گزارش تعزیه به‌عنوان رساترین نوای سوزناک عزاداری در طول تاریخ، با فریاد رسای خود پرده جهل و ظلمت را دریده و زبان گویای حق‌طلبان برای انتقال پیام نهضت عاشورا به‌ویژه در دوران سلطه حاکمان ظالم و فاسد تاریخ بوده است.
این هنر بی‌بدیل که با حماسه عاشورا پیوندی ناگسستنی دارد، مهم‌ترین و اثرگذارترین شیوه نمایش ایرانی است که در طول دوران اختناق تاریخ و در میانه آواهای جاهلانه ظالمان با زبان گویا و رسای خود، نوای مظلومیت و حقانیت سیدالشهدا برای زنده نگه‌داشتن دین خداوند را فریاد زده است.
هنر تعزیه، در طول زمان تغییراتی را به خود دیده اما هنوز هم در ردیف اصیل‌ترین و پر سابقه ترین هنرهای ایرانی و اسلامی مردمان ایران است هنر تعزیه، در طول زمان تغییراتی را به خود دیده اما هنوز هم در ردیف اصیل‌ترین و پر سابقه ترین هنرهای ایرانی و اسلامی مردمان ایران است و در استان‌های مختلف ایران از شمالی‌ترین شهرهای خراسان و آذربایجان تا جنوبی‌ترین شهرهای سیستان و اهواز از پهنهٔ کویر تا حاشیه‌های زاگرس، البرز و قزوین از دریای خزر تا خلیج‌فارس در ایام ماه محرم، برگزار می‌شود.
بزرگ‌ترین شیوه نمایشی خاص ایران
منصور قربانی کارگردان تئاتر، کارشناس تعزیه و از تعزیه‌گردانان اصفهانی در این رابطه تأکید می‌کند که هنر تعزیه سابقه بسیار درخشان تاریخی را در دل خود نهفته دارد به‌نوعی که بزرگ‌ترین شیوه نمایشی خاص ایران محسوب می‌شود.
وی می‌گوید: درواقع زمانی که شبیه‌خوانی شکل عزا، سوگ و حزن و اندوه را به خود بگیرد به شکل تعزیه درمی‌آید و سه عنصر موسیقی، نمایش و ادبیات مبنای هنری آن را شکل می‌دهد.
قربانی یادآوری می‌کند: این هنر نمایشی با توجه به قاعده‌مندی خود از ارزش ویژه‌ای برخوردار است چراکه دارای معیارها و قوانین از پیش تعیین‌شده است.
این کارشناس تعزیه معتقد است که تعزیه از دیدگاه اعتقادی، دینی و تاریخی نیز ارزش فراوانی دارد و در اواخر دوران صفویه و قاجار رونق فراوانی گرفته و به شکل کنونی درآمده است.
این هنر اصیل به دلیل عدم آموزش‌های دانشگاهی، نبود پژوهش‌های صحیح و با توجه به شیوه انتقال نسل به نسل در طول سالیان دچار آسیب‌ها و تحریف‌هایی شده استوی تأکید می‌کند: اجرای برخی تعزیه‌ها مانند داستان شهادت امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل (ع) در تعزیه‌خوانی مرسوم هستند و برخی مانند تعزیه‌های پیامبران و برخی امامان معصوم، سوغاتی آوردن شمر و موارد دیگر که تعزیه قریب خوانده می‌شوند، کمتر در میان تعزیه‌خوانان متداول‌اند.
وی البته نگرانی‌هایی هم درزمینهٔ تحریف این آئین قدیمی دارد و می‌گوید: گرچه شیوه و اسلوب هنر تعزیه درگذر زمان تغییر چندانی نکرده است اما این هنر اصیل به دلیل عدم آموزش‌های دانشگاهی، نبود پژوهش‌های صحیح و با توجه به شیوه انتقال نسل به نسل در طول سالیان دچار آسیب‌ها و تحریف‌هایی شده است که از مهم‌ترین این موارد ترویج متون غیر مستند به‌ویژه در تعزیه‌های مرسوم است به شکلی که تعزیه‌خوان حاضر نیست اشتباهات متون یا نقل‌های اشتباهی که از بزرگ‌تر خود شنیده است، را تغییر دهد.
در این گزارش نگاهی به روند اجرای تعزیه در استان‌های مختلف کشور خواهیم داشت از اصفهان و لرستان تا قزوین و خراسان و البرز و یزد و کرمان.
قزوین از مهم‌ترین کانون‌های تعزیه‌خوانی
شاخص‌ترین وجه نمایشی در استان قزوین تعزیه و شهر قزوین یکی از مهم‌ترین کانون‌های تعزیه‌خوانی بوده است.
مشهورترین این تعزیه‌خوان‌ها ملاعبدالکریم جناب قزوینی، یکی از چهره‌های موسیقی در دوره قاجار و استاد آواز، اقبال آذر است؛ البته چهره‌های دیگری هم چون ابوالحسن اقبال آذر و میرزا حسن ثقفی، نیز در این دوره حضوری جدی دارند.
تا چند سال قبل، شبیه‌خوانی و تعزیه‌خوانی از هفتم محرم در میدان‌ها و صحن حیاط حسینیه‌ها و تکایا در شهرستان‌ها معمول بود و شبیه‌خوان‌ها که برای این کار تعلیم‌یافته بودند، کار خود را با طبل، شیپور و کرنا در محل تعیین‌شده آغاز می‌کردند.
نظر علی ایوبی یکی از تعزیه‌خوانان قزوینی با بیش از ۵۰ سال سابقه در اجرای نقش‌های مخالف و موافق خان در این خصوص می‌گوید: روستای یانس آباد واقع در بخش مرکزی(کوهپایه) شهرستان آبیک با جمعیتی بیش از۸۰۰ نفر یکی از مهدهای مهم تعزیه در استان با بیش از صدسال سابقه است که تعزیه در این روستا توسط بزرگانی که در حال حاضر در جمع ما نیستند به یادگار مانده است.
ثبت تعزیه خراسان شمالی
معاون میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: معاونت میراث فرهنگی با توجه به وظایف خود درزمینهٔ ثبت میراث ناملموس (معنوی) و بر اساس دستورالعمل‌های ثبت، اقدام به ثبت ملی آیین‌های عاشورایی در قالب هشت پرونده میراث ناملموس کرده است.
علی‌اکبر وحدتی اظهار می‌کند: عاشورا در فرهنگ مذهبی مسلمانان همواره جایگاه خاص و برجسته‌ای دارد و زمینه‌ساز مجموعه‌ای از سنت‌ها و مراسمی است که در طول تاریخ به‌عنوان میراثی معنوی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.
وی تعزیه ترک‌های شمال خراسان ، تعزیه کردهای شمال خراسان و هنر تعزیه‌خوانی بجنورد را ازجمله هشت آیینی برمی‌شمارد که به ثبت ملی رسیده است.
تُرک‌های خراسان شمالی بخشی از اقوام ترک‌تبار ساکنِ خراسان هستند که به زبان ترکی خراسانی تکلم می‌کنند و ازلحاظ جمعیتی یکی از گروهای قومی در استان‌های خراسان به شمار می‌روند.
همچنین کردهای خراسان و ترک‌های خراسان در منطقه وسیعی از نواحی شمال خراسان زندگی می‌کنند و ازلحاظ جمعیتی یکی از گروه‌های قومی در استان‌های خراسان به شمار می‌روند.
بیشترین تعزیه‌ای که در استان خراسان شمالی اجرا می‌شود تعزیه حضرت عباس(ع) و بعدازآن تعزیه حضرت علی‌اکبر است تعزیه این دو قوم اصیل با چهارچوبی خاص ویکی از جلوه‌های ماه محرم است که وقایع مذهبی، داستان‌های تاریخی، اساطیر و قصه‌های عامیانه را بازگو می‌کند.
تعزیه بنی اسد یکی از رسوم دیرین مردم خراسان شمالی است که در عزاداری ماه محرم و در دوازدهمین روز محرم برگزار می‌شود.
بیشترین تعزیه‌ای که در استان خراسان شمالی اجرا می‌شود تعزیه حضرت عباس(ع) و بعدازآن تعزیه حضرت علی‌اکبر است. تعزیه در این استان به‌صورت یک سنت و فرهنگ درآمده است.
تعزیه مردم زرقان در استان فارس
مردم زرقان روز هفتم محرم را متعلق به ساحت حضرت ابوالفضل علیه‌السلام می‌دانند و طی آیین سنتی دیگری مراسم جمع‌آوری علم و پرچم‌های حسینی از خانه‌های عزاداران با حضور هیئت‌های عزاداری انجام‌شده و علم و پرچم‌های جمع‌آوری‌شده به هریک از این حسینیه‌ها منتقل می‌شود.
شهر زرقان از دیرباز قلب تپنده تعزیه در کشور بوده است که هرسال در ماه محرم و صفر برنامه‌های ویژه کشوری در بخش هنر تعزیه در این شهر برگزار می‌شود.
به دلیل اینکه هنر تعزیه در فارس و شهر زرقان یکی از هنرهای موردتوجه جدی مردم است در چند سال اخیر سوگواره تعزیه با حضور تعزیه‌خوانان کشوری در سطح ملی در زرقان برگزار می‌شود که امسال نیز این برنامه در این شهر اجرا خواهد شد.
تاریخچه تعزیه در جم استان بوشهر
در همان زمانی که تعزیه در اوج عظمت و رونق خود بود، یعنی در اواسط دوران ناصری در حدود سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۲۸۵ هجری قمری در مسافرتی که «محمدعلی‌خان جمی» متوفی ۱۲۹۹ ه. ق. به شیراز داشت با مراسم تعزیه از نزدیک آشنا شد.
محمدعلی‌خان بسیار مایل بود که این مراسم را با تمام جزئیاتش در جم به اجرا درآورد و این شد که در سال بعد نسخه خوان‌هایی از شیراز به جم دعوت کرد و این گروه شیرازی چندین سال با هزینه وی در جم به اجرای مراسم تعزیه‌خوانی پرداختند.
این مراسم با استقبال زیاد مردم جم روبرو شد؛ به‌طوری‌که بعد از آشنایی مردم جم با این مراسم، خود به ایفای نقش‌های تعزیه پرداختند.
علی پریشان سرپرست هیئت تعزیه‌خوانی جم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر به ویژگی‌های آیین تعزیه‌خوانی جم پرداخت و گفت: ویژگی این مراسم که به آن، عظمت و جلوه‌ای خاص داده برگزاری میدانی است، برخلاف بیشتر نقاط کشور که تعزیه در تکیه یا سالن و بر روی سن اجرا می‌شود، این آئین در جم، در میدانی وسیع به اجرا درمی‌آید.
تعزیه تکیه ارمغانخانه زنجان
سیروس رستمی رئیس هیئت‌امنای تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه زنجان هم در این رابطه می‌گوید: مراسم تعزیه‌خوانی تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه زنجان یکی از مشهورترین تعزیه‌خوانی‌ها است که همه‌ساله از اول تا ۱۴ محرم برپا می‌شود.
رستمی با اشاره به اینکه تکیه حسینی تاریخی ارمغانخانه از قدیمی‌ترین تکیه‌های شمال‌غرب کشور است، اضافه می‌کند: قدمت این مراسم ۴۰۰ ساله بوده و اجرای آن از سال ۱۳۸۹ در میراث معنوی ایران به ثبت ملی رسیده است.
رئیس هیئت‌امنای تکیه حسینی اعظم ارمغانخانه زنجان با اشاره به اینکه هرسال استقبال مردم از برگزاری مراسم تعزیه تکیه ارمغانخانه مطلوب است، یادآور می‌شود: هدف از اجرای این مراسم، احیای فرهنگ عاشورایی و بزرگداشت ایام شهادت امام حسین (ع) است.
تعزیه روستای توت یزد
روستای توت که در ۶۰ کیلومتری شرق شهرستان اردکان قرار دارد از مهم‌ترین مناطق برپایی آیین سنتی تعزیه است که هرسال عزاداران و عاشقان زیادی را به سمت خود می‌کشاند و بیش از ۲۰ گروه تعزیه‌خوان در این روستا در طول یک هفته فعالیت می‌کنند.
اجرای هنر تعزیه یکی از سنت‌های عزاداری در ترسیم و بازسازی و بیان ابعاد نهضت خونین عاشورا است که در روستای توت سابقه‌ای به قدمت دوره حکومت قاجاریه دارد که طی سالیان متمادی جایگاه خود را در فرهنگ این مردم حفظ کرده است.
هرسال با فرارسیدن ماه محرم و صفر مردم متدین روستای توت میزبان عزاداری سید و سرور شهیدان هستند و در هفته آخر ماه صفر به‌رسم دیرینه و سنت پیشینیان خود، میزبان گروه‌های هنری تعزیه و شبیه‌خوانی هستند که بازسازی وقایع صحرای نینوا و مظلومیت امام حسین (ع) و اصحاب ایشان را به نمایش می‌گذارند.
باوجوداینکه در ایام عادی سال، جمعیت این روستا کمتر از ۲۰ نفر است اما در این روزها جمعیت این روستا از مرز ۱۲۰ هزار نفر هم عبور می‌کندباوجوداینکه در ایام عادی سال، جمعیت این روستا کمتر از ۲۰ نفر است اما در این ایام به‌ویژه هفته آخر از ماه صفر، عزاداران حضرت اباعبدالله (ع) از اقصی نقاط استان و حتی استان‌های هم‌جوار ازجمله اصفهان، فارس و کرمان نیز خود را به این روستا می‌رسانند تا در عزاداری خاص این روستا شرکت کنند به‌طوری‌که در این روزها جمعیت این روستا از مرز ۱۲۰ هزار نفر هم عبور می‌کند.
نادر پیری اردکانی محقق و پژوهشگر دینی با اشاره به قدمت بیش از ۱۵۰ ساله حسینیه تاریخی روستای توت می‌گوید: اجرای تعزیه در روستای توت از اصیل‌ترین تعزیه‌هایی است که در کشور شاهد برگزاری آن هستیم و باوجوداینکه برگزاری آن منحصر به چند روز است، شور و هیجان مردم برای برگزاری این مراسم هرسال بیش از سال‌های قبل می‌شود.
کرمان و سابقه دیرین تعزیه
شبیه‌خوانی شخصیت‌های مذهبی و اسلامی در قالب تنها هنر مذهبی جهان اسلام، یعنی تعزیه از دیرباز در کرمان هم به‌عنوان یکی از روش‌های در سوگ نشستن مصیبت‌های وارده بر اهل‌بیت عصمت و طهارت (س) به‌ویژه حضرت سیدالشهدا (ع) از استقبال عمومی باشکوهی برخوردار بوده است.
عباس عطایی، مسئول گروه تعزیه حضرت علی‌اکبر (ع) شهر چترود با اشاره به اینکه از سال ۱۳۶۵ فعالیت خود را در عرصه تعزیه آغاز کردم می‌گوید: در حال حاضر دو پسر و نوه‌ام هم در تعزیه شبیه‌خوانی می‌کنند.
وی که سن ۶۰ سالگی را سپری می‌کند در مورد اعتقاداتش به حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و عزاداری به شیوه شبیه‌خوانی می‌گوید: آن‌قدر خوبی از آقا دیدم که هرچقدر عمر از خدا بگیرم خدمت به امام حسین (ع) را فراموش نمی‌کنم و اگرچه توان اجرای تعزیه را به لحاظ جسمی ندارم اما می‌توانم حداقل لباس‌های تعزیه را بشویم و یا چکمه‌های شبیه‌خوانان را واکس بزنم.
مراسم تعزیه در «ضیابر» استان گیلان
«تعزیه» ازجمله آیین‌های گیلانیان است که سالیان سال همگام با سراسر کشور در ایام شهادت امام حسین (ع) و یارانش در شهرها و روستاهای این استان به اجرا درمی‌آید.
آیین پرمخاطب تعزیه در بسیاری از شهرهای استان، در ظهر روز عاشورا و در برخی دیگر در سومین روز از شهادت امام برگزار می‌شود و وقایع مختلف حماسه کربلا را به تصویر می‌کشد که از مهم‌ترین اجراهای تعزیه‌ها می‌توان به تعزیه در حرم آقا سید جلال‌الدین اشرف (ع) در شهرستان آستانه‌اشرفیه و تعزیه در ضیابر اشاره کرد.
گروه‌های تعزیه مانند گروه «مسلم بن عقیل» به سرپرستی استاد «محمدحسین صمصام»، گروه «حر شهید» به سرپرستی استاد دهقان، گروه «شاهزاده ابراهیم» به سرپرستی برادران اورسا و گروه «حضرت قاسم (ع)» به سرپرستی استاد مفتاح ازجمله گروه‌های فعال تعزیه در گیلان هستند که سالیان سال نسل در نسل با هنرمندی خود بازگوکننده راستین حماسه کربلا بوده‌اند.
مراسم تعزیه در «ضیابر» که در ۴۵ کیلومتری شهر رشت واقع‌شده، نیز هرساله باشکوه خاصی در ایام محرم به‌خصوص در دو روز تاسوعا و عاشورا برگزار می‌شود که مراسم شبیه‌خوانی عاشورا در این منطقه از پیشینه‌ای چند صدساله برخوردار بوده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
تعزیه روستای برغان در البرز
در استان البرز هم روایت همین است، روز نهم محرم قصد کرده‌ایم برای دیدن تعزیه به روستای بَرغان برویم مقصد نهایی ما حسینیه اعظم برغان است که محلی‌ها آن را تکیه بالا محله می‌نامند.
هر جا چشم برمی‌گردانیم سیاه‌پوش است و آن‌قدر حال و هوای حسینیه پرشور و حال است که هرکسی را به وجد می‌آورد. صدای شیپور و طبل، نوای تعزیه‌خوان‌ها همه را به یاد کربلا می‌اندازد.
زنی جوان که از روستای چندار آمده است به خبرنگار مهر می‌گوید: من هرسال به دیدن تعزیه برغان می‌آیم عشق به امام حسین(ع) و اهل‌بیت مردم را به اینجا می‌کشاند. بودن در این فضا حالمان را دگرگون می‌کند.
وی اضافه می‌کند: در حسینیه اعظم برغان حدود ۵۰۰ سال است که شبیه‌خوانی اجرا می‌شود. بنای حسینیه متعلق به سال ۹۳۱ قمری است.
وی می‌گوید: دهه اول محرم بیش از ۱۰۰ مجلس برگزار می‌شوند هرساله بیش از ۵ هزار نفر برای عزاداری و دیدن تعزیه موسی ابن جعفر، جوانمرد قصاب، دو طفلان مسلم، مسلم ابن عقیل، علی‌اکبر(ع)، حضرت عباس(ع) و روز عاشورا به این روستا می‌آیند.
تعزیه قودجان اصفهان، پذیرای تعزیه‌گردانانی از سراسر ایران
برپایی تعزیه از مهم‌ترین آیین‌های سنتی خوانسار است که قدمت آن به سال‌هایی دور می‌رسد؛ تعزیه قودجان شهرتی جهانی و بین‌المللی دارد و در این ایام پذیرای تعزیه‌گردانانی از سراسر کشور است.
همچنین چندین تعزیه فعال در خوانسار، طی ماه محرم بعد از ظهرها به اجرای مراسم می‌پردازند.
رضاعلی رضایی نویسنده و پژوهشگر خوانساری، در ارتباط با رسوم عزاداری ماه محرم در این شهر به خبرنگار مهر می‌گوید: شهر خوانسار همواره مرکزی برای توسعه تشیع بوده است و هنوز حسینیه‌های قدیمی با حال وهوای سنتی وجود دارد که در ایام محرم و صفر مراسم عزاداری اباعبدالله حسین (ع) در آنها برگزار می‌شود.
وی تعزیه خوانی را از سنت‌های مهم عزاداری خوانسار توصیف کرد که اغلب بعد از ظهرها برپا می‌شود و بیان داشت: در واقع تعزیه از دوره صفویه به خاطر تاسیس حوزه علمیه مریم بیگم صفوی در خوانسار رشد پیدا کرد که این حوزه هنوز نیز هر ساله شاگردان زیادی را تربیت می‌کند.
این نویسنده و پژوهشگر خوانساری با بیان اینکه تعزیه‌خوانی رسمی خوانسار امروزه در روستایی به نام قودجان اجرا می‌شود، بیان داشت: تعزیه قودجان که بیشتر در دهه آخر صفر انجام می‌شود از پرشورترین مراسم مذهبی خوانسار است و بسیار گسترده برگزار می‌شود.
تعزیه‌خوانی شیوه عزاداری در سرخه سمنان
مراسم تعزیه‌خوانی در شهرستان سرخه و به‌ویژه در روستای افتر و شهر سرخه نیز قدمتی دیرینه و بالای ۲۰۰ سال دارد که در حقیقت نمایش مذهبی و اصیل ایرانی است.
در این آئین مصیبت‌های جان‌سوز خاندان پیامبر اکرم(ص) به‌ویژه واقعه عاشورا و صحرای کربلا از روزهای آغازین تا شهادت امام حسین(ع) به شکل نوحه، روضه‌خوانی، شبیه‌سازی همراه با آوای دهل، سرنا، شیپور، سنج، نی و طبل از روز اول محرم در تکایا و مساجد روستای افتر و شهر سرخه برای عزاداران حسینی به نمایش درمی‌آید.
آئین تعزیه‌خوانی سیار اراک
تعزیه در استان‌های مختلف از شهر گرفته تا روستا به شیوه‌های مختلف برگزار می‌شود که در این گزارش تنها نگاهی به برخی مراسم‌های تعزیه در تعداد معدودی از استانها شده است.
فیلم ابتدایی گزارش نیز به مراسم تعزیه در بازار اراک اختصاص دارد، آئین تعزیه‌خوانی سیار اراک تا سال ۱۳۴۲ هرسال بدون وقفه برگزار می‌شد اما در سال ۴۲ به علت ممنوعیت عزاداری متوقف شد و حالا مجدد احیاشده است.
این آئین مذهبی و تاریخی چندین سال است که احیا شده و از سال ۹۲ تاکنون، طی دهه اول محرم قبل از روزهای تاسوعا و عاشورا با حضور گروه های متعدد تعزیه خوان و هیئت های مذهبی در اراک برگزار می شود.
آئین تعزیه‌خوانی سیار اراک و ۱۱ آئین عزاداری دیگر استان مرکزی، در فهرست آئین‌های عاشورایی ثبت ملی شده کشور قرار دارند.
پیتر چلکوفسکی تعزیه شناس اروپایی در کتاب تعزیه هنر بومی پیشرو درباره تعزیه چنین می‌گوید: اگر درجه مهارت نمایش نویس را تأثیر بر تماشاگر بدانیم هیچ تراژدی به عظمت تعزیه نمی‌رسد.
تعزیه؛ هنری است که با حماسه عاشورا پیوندی ناگسستنی دارد و بر این اساس بدیهی است تا زمانی که شور عظیم حادثه عاشورا در جهان برپاست تعزیه نیز برای به تصویر کشیدن نوای حق‌طلبی و آزادگی امام حسین (ع)، فریادی بس عظیم و تأثیرگذار در گلوی تاریخ خواهد داشت.
این گزارش را با فیلمی از مراسم سنتی «یا عباس، یا عباس» در شاهرود استان سمنان تمام می‌کنیم، تا تاسوعا بهانه‌ای برای عرض ارادت به علمدار دشت کربلا باشد؛ همراه آئین‌های عاشورایی اقوام ایرانی ذکر می‌گیریم: «ای اهل حرم میر و علمدار نیامد...»