به گزارش خبرنگار مهر، پیچیدگی و درهم تنیدگی مسائل اخلاقی با وضع شبکه‌ای زندگی اجتماعی در کلان‌شهری مانند تهران، می‌تواند منجر به آسیب زدن به اخلاق شهری در تهران شود. در پژوهشی که سید محمود نجاتی حسینی در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران با موضوع «اخلاقیات اجتماعی در شهر» انجام داده است، مواردی مانند اخلاق‌گریزی مردم و مسئولان شهری، بی‌توجهی به اهمیت اخلاقی مسئولیت در برابر دیگری، آشفتگی، خودسری و رفتارهای غیرمدنی، وجود دروغ، تزویر، ریا، نفاق، اجحاف، افزون‌طلبی و قانون‌شکنی، محافظه‌کاری، منفعت‌طلبی، رفاه‌زدگی، تملق‌گویی، ریاست‌طلبی و دورویی، کمرنگ شدن امانتداری، گذشت، ایثار، انصاف، تعاون، صداقت، یکرنگی و تعهد به عنوان موارد بی اخلاقی یا بداخلاقی شهری از آن نام برده شده است.
به گفته این پژوهشگر خاستگاه بی‌اخلاقی و بداخلاقی در کلان‌شهر تهران را می‌توان به تعیین‌کننده‌های اجتماعی- فرهنگی مهمی از جمله فردگرایی، حاشیه‌نشینی و عدم بلوغ اخلاقی نسبت داد.
همراه‌سازی توسعۀ اقتصادی شهری کنونی تهران با ملاحظات اخلاقی مرتبط؛ عدالت، انصاف و برابری؛ همراه‌سازی توسعۀ اجتماعی شهری کنونی تهران با ملاحظات اخلاقی مرتبط؛ هویت شهروندی، حق، وظیفه، امتیاز، مشارکت، همراه‌سازی توسعۀ فرهنگی شهری کنونی تهران با ملاحظات اخلاقی مرتبط؛ آموزش اخلاق شهروندی وهمراه‌سازی توسعۀ حقوقی شهری کنونی تهران با ملاحظات اخلاقی مرتبط؛ قانون‌گرایی شهروندی و قانون‌مندی مدیریت شهری از راهبردهای سیاستی شهری است که می‌توانند برای تدبیر این نابسامانی اخلاقی در کلان‌شهر تهران مورد نظر مدیریت شهری قرار گیرند.
بی اخلاقی در تهران بحرانی نیست
بر اساس نظرسنجی میدانی که در این پژوهش انجام شده است مجموعه‌ای از خصایص ضد اخلاقی که یک اجتماع شهری خوب را می‌تواند تهدید کند، متأسفانه در کلان‌شهر تهران قابل مشاهده است. با وجود این، با توجه به اینکه روال اجتماعی این آسیب‌ها هنوز حجم بحرانی (وفور بیش از حد نرمال) نیافته‌اند، بنابراین همچنان بازسازی وجهه اخلاقی شهری به قوت خود باقی است.
آسیب‌های اجتماعی متزلزل‌کننده اخلاق اجتماعی در کلان‌شهر تهران در دهۀ ۹۰ (ایسپا، ۱۳۹۲)
| مقوله {نظر ۱۲۷۴ پاسخگو دربارۀ میزان رواج آسیب‌های اجتماعی در کلان‌شهر تهران ۱۳۹۲} |
آمار (درصد) {گزینۀ زیاد} |
جدول منبع اصلی |
| بی‌اعتمادی اجتماعی | ۷۵ | ۵ |
| نزاع و درگیری | ۶۰ | ۷ |
| فحاشی و تندخویی | ۶۷ | ۱۳ |
| دروغ‌گویی | ۸۴ | ۱۵ |
| دورویی و بی‌کاری | ۸۰ | ۱۹ |
| تنبلی و بی‌کاری | ۵۳ | ۲۱ |
| خودخواهی | ۷۱ | ۲۵ |
| اسراف و مصرف‌گرایی | ۷۱ | ۲۹ |
| رشوه‌گیری، اختلاس، پارتی‌بازی و باندبازی | ۸۶ | ۳۵ |
| بی‌انضباطی و رفتار غیرقانونی | ۷۰ | ۳۹ |
| مفاسد اخلاقی | ۶۱ | ۴۲ |
| زورگیری و اخاذی | ۵۹ | ۴۳ |
| مزاحمت | ۶۲ | ۴۵ |
| نزول و رباخواری | ۶۷ | ۴۹ |
ارزش‌های اخلاقی و کنش‌های اجتماعی
کنش‌های اجتماعی ما متأثر از ارزش‌هایی هستند که آنها را هدایت می‌کنند؛ این کنش‌ها خواه در پهنۀ کلان -اجتماع ملی- خواه در پهنۀ خرد -اجتماع محلی- روی دهند، در هر دو صورت منش اجتماعی ما را می‌سازند. از این رو، پیوند میان«کنش، ارزش و منش» ناگسستنی است. بروز «رفتارهای بی‌اخلاقی، بداخلاقی و اخلاق‌ستیزی» در سطح کلان شهری حاصل گسست میان اینهاست.
وضع پیوست/ گسست میان «کنش، ارزش و منش» در کلان‌شهر تهران در سال۱۳۹۳
( در مناطق ۳ و ۱۵/ دانش‌آموزان) و (حجم نمونه= ۴۳۵ نفر)
| مقوله | داده‌های تجربی |
| پذیرش اهمیت اخلاق در زندگی | موافقت اکثریت پاسخگویان |
| شکاف بین اهمیت اخلاق در نظر و عمل به اخلاق در زندگی | موافقت اکثریت پاسخگویان |
| مهم‌ترین صفات اخلاقی اجتماعی زندگی‌ساز | انصاف، وفاداری، امانتداری و صداقت |
| میزان پایبندی مردم به اخلاق مذهبی | ۸۵ درصد معتقدند وجود ندارد |
| میزان راستگو بودن مردم | ۹۰ درصد معتقدند دورویی وجود دارد ۲۳ درصد نیز معتقدند، مردم راستگویند |
چنین گسستی را حتی می‌توان در رایج‌ترین و ساده‌ترین رفتار اجتماعی، رانندگی و ترافیک شهری، مشاهده کرد. برای نمونه یک پژوهش شهری مرتبط، نشان می‌دهد تزلزل در سه عامل اخلاقی اجتماعی مهم، نداشتن حس مسئولیت، نداشتن عمل به تکلیف و نداشتن حس تعهد بر تزلزل اخلاق ترافیکی شهری مؤثر واقع شده است.
این پژوهش همچنان حاکی از آن است که وضع نامناسب رفتار ترافیکی در شهر تهران که خود را به صورت تخلفات راهنمایی و رانندگی نشان می‌دهد، بیشتر ناشی از این است که فرهنگ ترافیک شهری نتوانسته است به خوبی و شایستگی لازم در خدمت اجتماعی شدن اخلاقی رانندگان و عابران درآید.
چگونه شهری اخلاقی داشته باشیم
بر اساس دستاوردهای این پژوهش احساس وفاداری به زندگی شهری، احساس تعهد به گروه اجتماعی، احساس مسئولیت در قبال زندگی شهری، داشتن حس ایثار برای مشارکت حقیقی در شهر، احساس تکلیف در قبال بهتر کردن زندگی شهری می تواند بر رشد اخلاقیات در جامعه موثر باشد.
همراه‌سازی توسعۀ اقتصادی شهری کنونی تهران با ملاحظات اخلاقی مرتبط -عدالت، انصاف و برابری یکی از راهبردهایی است که این پژوهش برای کاهش بی اخلاقی و رشد اخلاقیات در کلانشهرها از جمله تهران ارائه کرده است. همچنین همراه‌سازی توسعۀ اجتماعی شهری کنونی تهران با ملاحظات اخلاقی مرتبط - هویت شهروندی، حق، وظیفه، امتیاز و مشارکت، همراه‌سازی توسعۀ فرهنگی شهری کنونی تهران با ملاحظات اخلاقی مرتبط -آموزش اخلاق شهروندی، همراه‌سازی توسعۀ حقوقی شهری کنونی تهران با ملاحظات اخلاقی مرتبط –قانون‌گرایی شهروندی و قانون‌مندی مدیریت شهری از دیگر پیشنهاداتی است که برای رسیدن به یک شهر اخلاقی داده شده است.