خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: شکی نیست که امام مهدی (عج) یگانه منتقم خون امام حسین (ع) است،چنان‌که در دعای ندبه می‌خوانیم:«این الطالب بدم المقتول بکربلا این المنصور علی من اعتدی علیه و افتری...؛کجاست طالب خون حسین (ع) که در کربلا کشته شد؟ کجاست آنکه بر متجاوزان و مفتریان بر او یاری شده است؟»
در روایات اهل بیت (ع)، به طور اخص ، با القابی از این ویژگی آن حضرت یاد شده است که به آنها اشاره می شود:
قائم
«قائم از القاب مشهور حضرت حجت (عج) است که در بیشتر روایات شیعه وارد شده و شیعیان با شنیدن آن به احترام حضرت (ع) و اعلان آمادگی قیام می‌کنند.»(۱)
«قائم به معنی قیام کننده برای گرفتن انتقام خون امام حسین (ع)، از القاب خاصّۀ مشهورۀ متداولۀ آن حضرت است.در زبور برلبوموا نیز به این لقب از ایشان یاد شده است.»(۲)
«امام باقر (ع) در وجه نامگذاری حضرت مهدی (ع) به«قائم آل محمد (ص) و سلّم حدیثی قدسی را روایت فرمود:
هنگامی که جد من حضرت سیدالشهداء حسین بن علی ع شهید شد، ملائکه به درگاه خداوند ضجه و ناله نمودند و نزد پروردگار شکایت کردند … [تا آنکه فرمود] پس خدای عزوجل امامان از فرزندان حسین ع را به آنان نشان داد و ملائکه از دیدن آنها خوشحال شدند. در آن هنگام دیدند که یکی از ایشان در حال قیام است و نماز می خواند. پس خداوند عزوجل فرمود: به وسیله این قائم از آنان (قاتلان حسین) انتقام خواهم گرفت.»(۳)
«در حدیث معراج پیامبر اکرم (ص) باز در این‌باره می‌خوانیم؛ وقتی در عرش الهی چشم رسول گرامی اسلام به نورهای ائمه اطهار (ع) افتاد و دید یکی از آنها با سایر نورها فرق می‌کند، از جانب خداوند متعال ندا رسید که: او همان قائم ماست. او همان کسی است که حلال ما را حلال و حرام ما را حرام خواهد کرد... من به توسط او از دشمنان انتقام خواهم گرفت.» (۴)
«امام صادق (ع) در تفسیر آیۀ ٣٩ از سورۀ مبارکۀ حج که خداوند می‌فرماید: به کسانی که جنگ بر آنان تحمیل گردیده است،اجازۀ جهاد داده شده است،چرا که مورد ستم قرار گرفته‌اند و خدا بر یاری آنها تواناست.»فرمود:اهل سنّت می‌گویند:این آیه در مورد رسول خدا (ص) نازل شده است زمانی که قریش،پیامبر اکرم (ص) را از مکّه بیرون کردند.
در حالی که شأن نزول آیه، در مورد قائم آل محمّد-عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف-است و آیه مربوط است به زمانی که حضرت مهدی-عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف-ظهور می‌کند و به خون خواهی امام حسین (ع) برمی‌خیزد و این معنای جملۀ آن حضرت است که:«ما خون خواهان امام حسین (ع) و طلب‌کنندگان دیه هستیم.»(۵)
ثائر
«در مجمع البحرین آمده : ثائر کسی است که بر هیچ وضعی قرار و آرام نمی گیرد ، تا اینکه خونبهای خویش را بگیرد.»(۶)
«امام باقر (ع) به شیعیان فرمود: در روز عاشورا این‌گونه به هم‌دیگر تسلیت گویید:خدای سبحان در مصیبت و ماتم امام حسین (ع) مزد و پاداش ما را بزرگ گرداند و ما و شما را از انتقام‌جویان خون امام حسین قرار دهد:«عظّم اللّه اجورنا بمصابنا الحسین (ع) و جعلنا و ایّاکم من الطالبین بثاره مع ولیه الامام المهدی[عج]»(۷)
«هم‌چنین در دعایی که از امام صادق نقل شده است، می‌خوانیم: «أللَّهُمَّ رَبَّ الْحُسَیْنِ اشْفِ صَدْرَ الْحُسَیْنِ وَ اطْلُبْ بِثَأْرِه.»(۸)
ودر زیارت عاشورا می خوانیم :« ....وَ اَنْ یَرْزُقَنی طَلَبَ ثاری[کم ]مَعَ اِمامٍ هُدیً ظاهِرٍ ناطِقٍ (بِالْحَقِّ) مِنْکُمْ
و از او خواهم که .... روزیم کند خونخواهی شما را با امام راهنمای آشکار گویای (به حق) که از شما (خاندان ) است.»
مؤتور
«مؤتور» از نظر لغت به کسی گویند که یکی از کسانش کشته شده؛ ولی خونبهای او گرفته نشده است.»(۹)
در برخی از روایات از حضرت مهدی (ع)، به عنوان «موتور بوالده» و یا «موتور بابیه» یاد شده است؛ یعنی، کسی که پدرش کشته شده و از خون او مطالبه و خونخواهی نشده است. مراد از «پدر» در این روایت، ممکن است امام حسن عسکری ع باشد و ممکن است مقصود امام حسین ع باشد و یا اینکه جنس پدر است که شامل تمامی ائمه معصومین (ع) باشد.
امام باقر ع فرمود: «صاحِبُ هَذا الاَمْرِ هُوَ الطَّریدُ الشَّریدُ المَوتُورُ بِاَبیهِ»(۱۰)
منصور
یکی دیگر ازالقاب امام عصر (عج) منصور است.
در زیارت عاشورا می خوانیم:
«وَ اَکْرَمَنی بِکَ اَنْ یَرْزُقَنی طَلَبَ ثارِکَ مَعَ اِمامٍ مَنْصُورٍ مِنْ اَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ و َآلِهِ»
پس از خداوندی که مقام تو را گرامی داشته و مرا به واسطه دوستی تو عزت و کرامت بخشیده درخواست می کنم که : خونخواهی تو را ، بیاری امامی یاری شده از خاندان محمد صلی الله علیه وآله وسلم به من روزی گرداند.
در دعای ندبه هم می‌خوانیم: «این المنصور علی من اعتدی علیه»
«خداوند، حضرت مهدی (ع) را که از فرزندان آن حضرت و وارث خون آن شهید مظلوم است، خونخواه حضرتش قرار داده و به وی قدرت و سلطنت عطا فرموده، و او را «منصور» نام نهاده، تا هنگامی که امر ظهور از طرف خدا امضاء شود، با قوّت و قدرت و تأیید خداوند قیام کند و همۀ جباران و ستمگران و ستم‌پیشگان را طعمه شمشیر سازد. در قرآن آمده است:
وَ مَنْ قُتِلَ مَظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنا لِوَلِیِّهِ سُلْطاناً فَلا یُسْرِفْ فِی اَلْقَتْلِ إِنَّهُ کانَ مَنْصُوراً(اسرا/۳۳)
و آن‌کس که مظلوم کشته شده، ما به ولیّ او حکومت دادیم که درکشتن اسراف و زیاده‌روی نکند، که او از جانب ما منصور و مورد حمایت است. در «ینابیع المودّه» در تفسیر این آیه مبارکه آمده است که این آیه دربارۀ امام حسین و حضرت مهدی علیهما السّلام نازل شده است. از امام محمد باقر (ع) روایت است که آن حضرت فرمود: «حسین (ع) مظلوم کشته شد و ما اولیاء و وارث خون او هستیم، و قائم ما خونخواهی حسین (ع) خواهد کرد. پس هرکسی که به کشتن آن حضرت راضی بوده است به قتل می‌رساند تا آن‌جا که خواهند گفت: او در کشتار اسراف می‌کند.»(۱۱)
و نقل شده است که آن حضرت فرمود: «منظور از «و من قتل مظلوما» حسین بن علی علیهما السّلام است که مظلومانه کشته شد. . .» و سپس فرمود: «آن کس که واقعا مظلوم کشته شده، حسین (ع)، و ولیّ او حضرت قائم (ع) است و اما منظور از اسراف در کشتار، این است که اشخاص دیگری غیر از قاتل اصلی او کشته شود. و امّا مقصود از «انّه کان منصورا» این است که حضرت قائم (ع) که ولیّ حقیقی حسین (ع) و مردی از دودمان رسول خدا (ص) است، از دنیا نمی‌رود تا اینکه به پیروزی کامل برسد...»(۱۲)
مردی از تفسیر آن آیه شریفه (سوره اسراء، آیۀ ٣٣ ) از امام صادق (ع) سؤال کرد. حضرت فرمود: «منصور، قائم آل محمّد علیهم السّلام است که ولیّ خون حسین (ع) است و چون ظهور نماید، اقدام به خونخواهی حسین (ع) کند و دشمنان را بکشد ... و معنای «فلا یسرف فی القتل» این است که او هرگز به کاری که اسراف محسوب شود دست نمی‌آلاید. سپس فرمود: به خدا سوگند! که حضرت قائم (ع)، بازماندگان کشندگان حضرت حسین (ع) را به واسطۀ کردار پدران و اجدادشان خواهد کشت.(۱۳)
در کتاب «عیون الاخبار» از عبد السلام بن صالح هروی روایت کرده است که گفت: به امام رضا (ع) عرض کردم که نظرتان دربارۀ این حدیث که از امام صادق (ع) روایت شده است، چه می‌باشد؟ حضرت فرمود: «درست است» . گفتم: پس معنای این آیه که می‌فرماید:
(انعام /۱۶۴)«وَ لا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْری»
هیچ‌کس بار گناه دیگری را به دوش نخواهد کشیدچه می‌شود؟ فرمود:
خداوند در تمام گفتارهایش راست و درست فرموده است، لکن فرزندان قاتلان حسین (ع) کسانی هستند که از کردار پدرانشان راضی هستند و به آن افتخار می‌کنند و هرکس که از کاری راضی باشد، مثل آن کسی است که آن را انجام داده است، و اگر کسی در شرق عالم کشته شود و دیگری در غرب عالم، به این قتل راضی و خشنود باشد، نزد خدای تعالی با قاتل شریک خواهد بود. از این‌رو، حضرت قائم (ع) آنها را به قتل می‌رساند.(۱۴)
منتقم
در بعضی از روایات و دعاها از حضرت بقیة اللّه (ع) با لقب «منتقم» یاد شده است. انتقام در لغت به معنی مجازات کردن به کار می‌رود.
پیامبر اکرم (ص) در خطبه معروف خود در روز عید غدیر وقتی به توصیف امام مهدی (ع) می‌پردازند می‌فرمایند: . . . الا انّه المنتقم من الظالمین الا انّه مدرک کل ثار لاولیاء اللّه عز و جل . . . آگاه باشید که او [خاتم الاوصیاء مهدی موعود (ع)] انتقام‌گیرنده از ستمگران است. . . او خونخواه خون به ناحق ریخته همه بندگان صالح خداست.»(۱۵)
«احمد بن اسحاق می‌گوید: روزی در حضور امام عسکری (ع) بودم که توفیق زیارت فرزند بزرگوارشان امام مهدی (ع) نصیب من شد. شنیدم که آن جانشین بر حقّ حضرت عسکری (ع) فرمودند: «انا بقیة اللّه فی ارضه و المنتقم من اعدائه. . .» من بقیة اللّه در روی زمین خدا هستم که از دشمنان خدا انتقام خواهم گرفت.»(۱۶)
در قسمتی از دعای ندبه در اشاره به این مسئولیت امام زمان (ع) می‌خوانیم:
«این الطالب بذحول الانبیاء و ابناء الانبیاء این الطالب بدم المقتول بکربلا. . .» کجاست آن منتقمی که خون به ناحق ریخته و پایمال شده پیامبران و فرزندان آنها را طلب خواهد کرد؛ کجاست آنکه از خون شهید کربلا انتقام خواهد کشید؟
سالار شهیدان به فرزندش امام سجاد فرمود: «سوگند به خدا؛ خون من از جوشش باز نمی ایستد تا اینکه خداوند، مهدی را برانگیزد. او به انتقام خون من، از منافقان فاسق و کافر، هفتاد هزار نفر را می‌کشد.»(۱۷)
«امام زمان (ع) وقتی که به مسجد الحرام برسد، مابین رکن و مقام پنج ندا سر دهد:
ألا یا أهل العالم انا الامام القائم الثّانی عشر؛
ألا یا أهل العالم انا الصّمصام المنتقم؛
ألا یا أهل العالم انّ جدّی الحسین قتلوه عطشانا؛
ألا یا أهل العالم انّ جدّی الحسین طرحوه عریانا؛
ألا یا أهل العالم انّ جدّی الحسین سحقوه عدوانا؛
ای مردم جهان! من امام دوازدهم قائم هستم،
ای مردم جهان! من شمشیر برّان انتقام گیرنده هستم.
ای مردم جهان! جدّم حسین (ع) را با لب عطشان کشتند.
ای مردم جهان! جدّم حسین (ع) را بعد از کشته شدن برهنه بر زمین انداختند.
ای مردم جهان! پیکر جدّم حسین (ع) را پس از کشته شدن، از روی دشمنی، پامال سمّ اسبان و ستوران قرار دادند.»(۱۸)
منابع:
۱- از حسین (ع) تا مهدی (عج)،محمدرضا فؤادیان ص۳۲
۲-از غروب عاشورای حسینی (ع) تا طلوع ظهور مهدی (عج)ص۵۵ به نقل از تذکره الائمه ص۱۸۴
۳-موعود نامه ، فرهنگ الفبایی مهدویت ،مجتبی تونه ای ص۳۱۸ به نقل از دلائل الامامه ص ۲۳۹
۴- کمال الدین ترجمه منصور پهلوان ،ج۱،ص۴۷۴
۵-از غروب عاشورای حسینی (ع) تا طلوع ظهور مهدی (عج) حسین احمدی قمی ،ص ۵۸
۶- مکیال المکارم ج ۱ ص۱۰۷ به نقل از مجمع البحرین ج ۳ ص۲۳۴و۲۳۵
۷- از فرات تا فرات ص ۱۰۱ به نقل از مصباح المتهجد،شیخ طوسی،المحرم و شرح زیارة الحسین (ع)،ص ٧١٣ و ٧١۴؛ بحار الأنوار،ج ٩٨،ص ٢٩٠
۸- بحار الأنوار،ج ٩٨،ص ٢٣١
۹-موعودنامه ص۴۱۴ به نقل از مجمع البحرین، ج ۳، ص ص ۵۰۹
۱۰- همان به نقل از الغیبه، ص ۱۷۹؛ الکافی، ج ۱، ص ۳۲۲
۱۱- ینابیع المودّه، ج ٣ ، ص ٣۴٣ ؛ المحجّة، ص ١٢٨
۱۲- تفسیر عیاشی، ج ٢ ، ص ٣١٣ ؛ تفسیر برهان، ج ٢ ، ص ۴١٩ ؛ بحار الانوار، ج ۴۴ ، ص ٢١٨
۱۳- کامل الزیارات، ص ۶٣
۱۴- عیون اخبار الرضا، ص ٢١٢ ؛ الزام الناصب، ج ١ ، ص ٧٢
۱۵-پیمان غدیر: بیعت با مهدی «عجل الله تعالی فرجه الشریف»، محمد بنی هاشمی
ص۴۷
۱۶-کمال الدین ، ج ۱، ص۳۸۴
۱۷- ازحسین (ع) تا مهدی (عج) ص۴۹ به نقل ازمناقب ابن شهرآشوب،ج ۴،ص ٨۵؛بحار الانوار،ج ۴۵،ص ٢٩٩؛چشم‌اندازی به حکومت مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف،ص ١۴٨؛معجم احادیث الامام مهدی عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف،ج ٣،ص ١٨٢:«یا ولدی یا علی و اللّه لا یسکن دمی حتی یبعث اللّه المهدی فیقتل علی دمی من المنافقین الکفرة الفسقة سبعین الفا.»
۱۸- از غروب عاشورای حسینی تا طلوع ظهور مهدی (عج) ص ۵۵ به نقل از إلزام النّاصب ٢:٢٨٢؛معجم الملاحم و الفتن ۴:٧