خبرگزاری مهر- گروه استان ها: یکی از مسائلی که امروزه بسیار مورد توجه مسئولان قرار گرفته، گسترش آسیب های اجتماعی در جامعه است. این موضوع که چندی پیش از سوی رهبر معظم انقلاب هم مورد تاکید قرار گرفته به بحث جدی مسئولان حوزه اجتماعی تبدیل شده است. گستردگی دامنه آسیب های اجتماعی و مشکلاتی که جامعه را با خود درگیر کرده، ما را بر آن داشت تا گفتگویی با اصغر رنجی، معاون امور اجتماعی بهزیستی استان گلستان داشته باشیم تا ضمن آشنایی با وظایف این بخش، از اقدامات انجام شده و برنامه های این دستگاه در کاهش آسیب های اجتماعی مطلع شویم.
* با توجه به گستردگی آسیب های اجتماعی، کدام معضلات زیر مجموعه معاونت امور اجتماعی بهزیستی قرار دارد؟
ما بخش های مختلفی داریم که یکی از آن ها دفتر توانمندسازی خانواده و زنان است. وظیفه آن هم شناسایی، جذب و ساماندهی زنان سرپرست خانوار نیازمندی است که به علت طلاق، ازکارافتادگی یا فوت همسر، بدون سرپرست هستند. این زنان اگر شرایط نیازمند را داشته باشند به واحدهای مددکاری شهرستان‌ها مراجعه می‌کنند و تشکیل پرونده می‌دهند. ارائه خدمات به دو صورت خدمات مستمری از ۵۳ تا ۱۰۰ هزار تومان و خدمات غیرمستمری انجام می شود. آنچه برای بهزیستی اهمیت دارد مؤلفه‌های توانمندسازی شامل تحصیلات، بهداشت، مسکن، درمان، آمادگی شغلی و آموزش مهارت‌های زندگی است. نگاه مددکاری به این سمت است که در آینده زن سرپرست خانوار توانمند شود.
* برای توانمند سازی زنان سرپرست خانوار چه تدابیری در نظر گرفته اید؟
بهزیستی، زنان سرپرست خانواری که هم خودشان و هم کودکانشان امکان تحصیل داشته باشند را از مقاطع ابتدایی تا دکترا برای دانشگاه دولتی کمک‌هزینه‌های تشویقی و برای مراکز غیردولتی و دانشگاه آزاد بر اساس اعتبارات هزینه پرداخت می‌کند. در حوزه توانمندسازی به تشکیل زنان همیار سرپرست خانواده اقدام کردیم که حدود چهار تا پنج نفر از زنان سرپرست خانوار اگر به حرفه‌ای علاقه‌مند باشند در قالب تعاونی تشکیل گروه می‌دهند و از محل اعتبارات بلاعوض و اعتبارات بانکی که برای تجهیزات و هزینه اجاره فضا ساختمان است، به آن‌ها تسهیلات اعطا می‌کنیم تا بازتوان شوند. حداکثر کمک‌هزینه‌ها بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون است که در کنار آن وامهای قرض‌الحسنه که کم‌بهره هم پرداخت می شود.
با استناد به اصل ۴۴ قانون اساسی مبنی بر استفاده از ظرفیت بخش غیرخصوصی، تمام خدمات مستمر و غیرمستمر به کلینیک‌های مددکاری واگذار شدند که بهزیستی نظارت بر آن‌ها را انجام می‌دهد و در قبال پرونده‌هایی که به مراکز داده می‌شود یارانه‌ای به آن‌ها تعلق می‌گیرد و اگر این کلینیک ها اقدام به بازتوانی خانوادهای کنند از طرف بهزیستی مورد تشویق قرار می‌گیرند.
* نحوه برخورد سازمان با افرادی که از نظر اجتماعی آسیب دیده اند چیست و چه راهکاری برای کمک به آن ها در نظر گرفته است؟
در حوزه آسیب دیدگان اجتماعی با استناد به اسناد بالادستی اقدام به راه‌اندازی ۱۱ اورژانس اجتماعی کردیم که پیشانی سازمان در بحث مداخلات مربوط به آسیب دیدگان اجتماعی است. اورژانس چهار برنامه دارد که شامل مرکز مداخله فردی، اجتماعی و خانوادگی، پایگاه های خدمات اجتماعی و خط سیار ۱۲۳ است. جامعه هدف این بخش هم زوجین متقاضی طلاق، افراد دارای اختلاف خانوادگی حاد، زنان و دختران در معرض آسیب یا آسیب‌دیده اجتماعی، افرادی که قصد خودکشی دارند یا اقدام به خودکشی کردند، کودکان خیابانی و کار، مبتلایان به اختلال هویت جنسی، دختران و پسران فراری از منزل و درنهایت خانواده هایی که در شرایط بحرانی مثل همسر آزاری اند، است.
۱۴ مرکز مداخله فردی، اجتماعی و خانوادگی در سطح استان وجود دارد که در رابطه با طلاق در مراکز مداخله و یا در مراکز کلینیک‌های مددکاری، ارائه خدمات انجام می‌شود.
* یکی از مسائلی که اشاره کردید افرادی دارای اختلال هویت جنسی است. نتایج آسیب شناسی های شما در این بخش چیست؟
بهزیستی بر روی جنبه‌های حمایتی این افراد کار می‌کند به‌خصوص آنجا که نیازمند خدمات مددکاری و روان‌شناختی باشند. آنچه از اهمیت بسزایی برخوردار است بحث هویت روان‌شناختی است که باید اطمینان حاصل شود در آینده از این تغییر جنسیت پشیمان نشوند. جنبه‌های پزشکی توسط پزشکان صورت می‌گیرد. اگر نامه‌ای از طرف پزشک دال بر محرز شدن این موضوع که باید جنسیت عوض شود، داده شد بهزیستی بخشی از هزینه را تقبل می‌کند.
یکی از مشکلات این حوزه این است متولی مشخصی برای کسب تجربه پوشش جنس مخالف قبل از عمل افراد وجود ندارد، گویا باید ترکیبی از بهداشت و درمان، دادگستری، نیروی انتظامی و بهزیستی، صداوسیما در این امر دخیل باشند که این مسیر به‌سلامت طی شود.
* مشکل دیگر جامعه که آسیب های مختلفی را به همراه دارد زنان آسیب دیده است. در این رابطه چه کارهایی انجام می شود؟
همسران آزاردیده ممکن است خودشان به مراکز مداخله، یا از طریق همسایگان و یا از قوه قضاییه ارجاع داده شوند. این افراد در «خانه‌های امن» ساماندهی می‌شوند و بر روی خانواده بحث مددکاری و روانشناسی به‌صورت رایگان انجام می‌شود که بازگشت سالم و موفقیت‌آمیزی داشته باشد.
* شناسایی کودکان آسیب دیده از چه طریقی امکان پذیر است؟
شناسایی کودکان آزاردیده هم از طریق تماس با خط ۱۲۳ امکان پذیر است و ارتباط را به خط سیار که اقدام از طریق آن‌هاست، وصل می کند. وقتی مددکار به آن خانواده ورود می‌کند بررسی می کند که آیا کودک‌آزاری ازنظر مددکاری اتفاق افتاده و از طریق اقدامات قضایی اولویت کار جدا کردن از خانواده و اسکان در مراکز «شبه خانواده» است.
* نحوه برخورد شما با کودکانی که شناسایی می شود چگونه است؟
این کودکان در مرکز شبه خانواده کودک نگهداری می‌شود و امداد ماهیانه به این مراکز داده می‌شود. کودک تا زمانی که به سن رشد برسد و قابلیت بازتوانی داشته باشد نگهداری می‌شود ولی سن ۱۸ سال صرفاً دلیل بر ترخیص نیست. هرچقدر مراکز ما از امکانات خوبی برخوردار باشند چون فضای مراکز شبه خانواده محدودکننده هستند، هیچ‌وقت جایگزین خانواده نمی‌شوند. نگاهمان بررسی سایر جنبه‌های جایگزینی است و سیاست سازمان بهزیستی در این حوزه این است که بحث موسسه زدایی صورت بگیرد. یعنی کودک تا زمانی این شرایط را دارد که در کنار خانواده‌های نسبی و سببی نگهداری شود به این مراکز انتقال داده نشود.
بهزیستی به بستگانی که تمایل دارند از این کودکان نگهداری کنند «امداد ماهیانه» به مبلغ ۲۲۵ هزار تومان پرداخت می‌کند. در حال حاضر هم تعداد ۲۷۰ کودک در خانواده‌های سببی و نسبی از طرف بهزیستی این مبلغ را اکنون دریافت می‌کنند.
* یکی از جوامع هدف شما دختران در معرض آسیب و آسیب دیده است. در این رابطه چه اقداماتی انجام می شود؟
مراکزی در این رابطه با عنوان «خانه سلامت» وجود دارد که در هر استان یکی مورد تاسیس شده. این دختران ابتدا توسط مرکز مداخله پذیرش و بعدازآن در خانه موقت که کنترل بهداشتی در آنجا صورت می‌گیرد نگهداری و بعدازآن به مراکز خانه سلامت فرستاده می‌شوند. در این مرکز که دولتی و رایگان است، حداقل به مدت ۶ ماه مراقبت و نگهداری می‌شوند و آموزش‌هایی در زمینه مهارت زندگی، مهارت‌های انطباقی، قابلیت حرفه‌ای و شغلی می‌بینند و بعد از ۶ ماه که امکان ترخیص داشتند با نظر مددکاران تحویل یک خانواده سالم داده می‌شوند. ولی اگر احساس شود که در طول این مدت امکان بازتوانی وجود ندارد این دوره تمدید می‌شود.
مراکزی هم برای بازپروری زنان و دختران آسیب‌دیده وجود دارد. اگر این دختران معتاد باشند در بخش معاونت پیشگیری بحث درمان پیگیری و قبل از ساماندهی در یک خانواده سالم در مرکز بازپروری نگهداری می‌شوند.
* اقدامات بهزیستی گلستان برای کودکان خیابانی چیست؟
تعدادی از کودکان خیابانی که شرایط پذیرش را دارند در یک مرکز شبانه‌روزی نگهداری می‌شوند که تمام نیازهای یک انسان از نیازهای آموزشی، بهداشتی، معیشتی و مهارت‌های زندگی را برآورده می‌سازد که شامل دو بخش می‌شود. اگر خانواده خوبی دارند بعد از یک مدت تحویل داده می‌شوند و اگر خانواده خوبی ندارند به مرکز شبه خانواده می‌روند که بچه‌های بی‌سرپرست در آنجا نگهداری می‌شوند.
حدود ۳۰۰ کودک کار در ۲۸ مرکز غیردولتی نگهداری می‌شوند که ماهیانه این مراکز بابت آن‌ها مبلغ ۲۷۵ هزار تومان یارانه دریافت می‌کنند ولی این مبلغ کفاف هزینه‌های مؤسسات و مراکز را نمی‌دهد از ۱۱ دستگاه که شامل نیروی انتظامی، دادگستری، شهرداری، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بهداشت درمان آموزش پزشکی، خدمات درمانی، تأمین اجتماعی، صداوسیما، هلال‌احمر، آموزش‌وپرورش و کمیته امداد هستند که وظیفه خدمت‌رسانی به کودکان خیابانی و کار را دارند تنها حوزه‌ای که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم درگیر است بهزیستی است. به همین منظور سیاست اخیر بهزیستی در بحث کودکان خیابانی راه‌اندازی مرکز آموزشی رفاهی کودک و خانواده بوده که امسال در هفته بهزیستی راه‌اندازی شد و تعدادی از کودکان که شرایط نگهداری شبانه را ندارند می‌توانند از مراکز روزانه که آموزشی، مهارتی هستند استفاده کنند.
خانه کودکان و نوجوانان به دلیل داشتن فضایی شبیه خانواده، شبه خانواده نامیده می‌شود. با استناد به قانون کودکان و نوجوانان که متولی ساماندهی و رسیدگی تعدادی از کودکان بی‌سرپرست، بد سرپرست و یا والدینی فاقد صلاحیت هستند بهزیستی است که به آن‌ها ارائه خدمات می‌دهد .تعدادی از آن‌ها در ۲۸ مرکز خانواده موجود در سطح استان و یک شیرخوارگاه که غیردولتی هستند نگهداری می‌شوند. در این مراکز غیردولتی به تفکیک سنی کودکان ۳ تا ۶ سال، ۶ تا ۱۲، ۱۲ تا ۱۸ سال مراقبت می‌شوند. آنچه یک انسان سالم در درون خانواده احتیاج دارد از خدمات رفاهی کودک و نوجوان، تحصیلی و آموزشی برای آن‌ها فراهم می‌شود.
* چند کودک خیابانی توسط بهزیستی نگهداری می شود؟
حدود ۳۰۰ کودک در ۲۸ مرکز غیردولتی نگهداری می‌شوند که ماهیانه این مراکز بایت آن‌ها مبلغ ۲۷۵ هزار تومان یارانه دریافت می‌کنند. این مبلغ کفاف هزینه‌های مؤسسات و مراکز را نمی‌دهد که در این زمینه انتظار داریم که هزینه‌ها توسط بهزیستی افزایش پیدا کند و چون این مؤسسات خیریه هستند مردم هم کمک‌های خود را بیشتر کنند.
* اقدامات بهزیستی در رابطه با بحث پیشگیری و مداخله در استان چیست؟
متأسفانه ما یک ریال اعتبار مداخله در ارتباط با آسیب دیدگان اجتماعی در سطح استان نداریم. در ردیف بودجه‌ای استان هم اعتباری برای آسیب دیدگان اجتماعی و در معرض آسیب اجتماعی در نظر گرفته نشده است. متأسفانه مطالبه اجتماعی که یک حقوق شهروندی است ردیف بودجه ای در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استانداری ندارد. کل فعالیت ما خدمات روان‌شناختی و مشاوره‌ای نیست بلکه بخش عمده مربوط به فقر، اعتیاد و بیکاری هست که متأسفانه دست ما در این زمینه هم خالی است.