خبرگزاری مهر، گروه استانها- ونوس بهنود: نرخ شیوع معلولیت در استان اردبیل بالا و پایین می‌شود. این البته تعبیری است که وقتی نظرات کارشناسان را بخواهیم یکجا بررسی کنیم، به آن دست خواهیم یافت.
امروز نه تنها نرخ شیوع معلولیت بلکه علت‌های آن موجب نگرانی کارشناسان شده است. به گمان بسیاری از والدینی که کودک معلول دارند، این مشکل خواست الهی است اما امروز بررسی‌های علمی نشان می‌دهد، بسیاری از معلولیت‌ها قابلیت پیشگیری داشته و می‌تواند قبل از اینکه بروز و ظهور یابد در نطفه خفه شود.
مدیرکل بهزیستی استان اردبیل بهزاد ستاری سال‌ها از طول دوره خدمت خود در بهزیستی استان را صرف مواجه با آسیب‌های مختلف ساخته است.
او امروز معتقد است معلولیت آسیبی نیست که ناخواسته به وجود آمده باشد، همچنان که طلاق و اعتیاد علت و نقطه آغازی دارند، معلولیت نیز نقطه آغازی دارد که اگر از آن مطلع باشیم می‌توان در مقابل آن ایستاد.
در واقع بسیاری از کودکان، نوجوانان و جوانان معلول امروز به دلیل بی‌توجهی والدین و اطرافیان به همان نقطه آغازین، گرفتار معلولیتی شده‌اند که تا آخرین لحظه عمر همراه آن ها خواهد بود.
امروز حداقل می‌توان اشتباهات گذشته را تکرار نکرد و کودکان سالمی داشت. برای بررسی آخرین وضعیت معلولیت در استان اردبیل پای صحبت‌های ستاری نشستیم.
*در سال ۹۴ تحقیقاتی از علت معلولیت در افراد زیر ۱۴ سال انجام شد. شیوع نوع معلولیت مطالعه شده در این تحقیق را تشریح کنید.
این مطالعه در بین ۹۶۰ نفر جامعه هدف انجام و بررسی‌ها نشان می‌دهد در این تعداد ۹۶.۶ درصد سالم بوده و مابقی دچار معلولیت هستند.
در بین افراد معلول، معلولیت جسمی حرکتی پنج‌دهم درصد، بینایی سه‌دهم درصد، شنوایی دودهم درصد، گویایی یک‌دهم درصد، صرع دودهم درصد، ذهنی ۱.۷ درصد و فلج مغزی چهاردهم درصد است.
در واقع می‌توان گفت معلولیت ذهنی رتبه اول، جسمی حرکتی رتبه دوم و فلج مغزی رتبه سوم است.
*شما بارها تأکید داشته‌اید که ازدواج فامیلی علت اصلی معلولیت است. آیا این تحقیق ازدواج فامیلی را به عنوان علت اصلی شناسایی کرده است؟
بله. در واقع در بین گروه معلول این تحقیق علت‌های ارثی دودهم درصد، ازدواج فامیلی هفت‌دهم درصد، سو تغذیه یک‌دهم درصد، نارس بودن یک‌دهم درصد، نرسیدن اکسیژن دودهم درصد، قطع عصب مغزی یک‌دهم درصد، اشعه ایکس یک‌دهم درصد، اعتیاد والدین یک‌دهم درصد، ضربه به شکم مادر شش‌دهم درصد، RH مادر چهاردهم درصد، بیماری مادر چهاردهم درصد و بالا بودن سن مادر یک‌دهم درصد است.
در واقع رتبه نخست در علت معلولیت ازدواج فامیلی، رتبه دوم ضربه به شکم مادر و رتبه سوم بیماری مادر است.
*به عقیده شما این تحقیق قابل تسری است و آیا می‌توان دستاوردهای آن را به کل جامعه تعمیم داد؟
ببینید این تحقیق بر روی ۹۶۰ نفر از جامعه استان اردبیل انجام شده است. بی شک زمانی که دامنه مطالعه تحقیق وسیع می‌شود تحقیقات ممکن است نتایج دیگری را در برگیرد.
با این وجود آنچه در این تحقیقات اهمیت ویژه دارد کشف دلایل جدید معلولیت است که به نظر می‌رسد جزو دلایل اصلی است. خود بنده تحقیقات متعددی در خصوص معلولیت داشتم اما به عنوان مثال اینکه ضربه به شکم مادر یک فاکتور اصلی است به تازگی مطالعه و شناسایی شده است.
*آخرین تحقیقات جامع در خصوص معلولیت به چه سالی بازمی‌گردد و آیا همچنان قابل استناد است؟
آخرین تحقیقات که در جامعه هدف وسیعی انجام شد و به واقع برای اجرای آن کارشناسان وقت و انرژی صرف کردند در سال ۸۶ بود. به دلیل اینکه مؤلفه‌های جامعه‌شناختی متغیر است و از رتبه نخست در علت معلولیت ازدواج فامیلی، رتبه دوم ضربه به شکم مادر و رتبه سوم بیماری مادر استجمله جمعیت، دلایل معلولیت و مسائلی از این دست تغییرپذیر است نمی‌توان به صورت صد در صد این تحقیقات را قابل استناد دانست.
اما بررسی‌های میدانی، مشاهدات و مشاوره با جامعه معلول تحت پوشش نشان می‌دهد ازدواج فامیلی علت اصلی بروز معلولیت بعد از تصادفات است. در واقع آگاهی بخشی می‌تواند نرخ معلولیت را کاهش دهد.
اینکه ما قرارداد ببندیم و چند نفر مأمور اجرای تحقیق پرسشنامه‌ای شوند، تنها شیوه تحقیق نیست. کارشناسان ما به طور مداوم با افراد معلول در ارتباط هستند و دستاورد رسیدگی و مشاوره آن ها خود یک نوع تحقیق و پژوهش است.
*با توجه به هزینه سرسام‌آور نگه‌داری و حمایت عاطفی و روانی از معلول آیا انجام تحقیقات گسترده که اساس برنامه‌ریزی‌ها باشد، مورد نیاز نیست؟
در موضوع معلولیت هم در بخش دانشگاهی و هم ادارات دیگر استان پژوهش‌های متعددی انجام شده است. اما یکی از مشکلات پژوهش کاربردی است. ما نیازمند پژوهش‌های کاربردی متناسب با نیاز جامعه هستیم.
در خود بهزیستی کل اعتبارات یک‌ساله ما فقط ۲۰ میلیون تومان است. بی شک از این رقم اندک نمی‌توان برای تحقیقات مفصل هزینه‌ای جدا کرد.
با وجود محدودیت‌ها از ظرفیت کارشناسان مجرب و متخصص استفاده شد و سه موضوع عمده برای پژوهش‌های کاربردی احصا کردیم که شامل بررسی وضعیت مناسب‌سازی اماکن عمومی و فضاهای شهری، بررسی علل روانی اجتماعی گرایش به اعتیاد و بررسی اثرات آموزش‌های مهدکودک بر رشد شناختی، هیجانی، اجتماعی و عاطفی کودک است.
یکی از دلایل خودداری از تحقیق کمبود اعتبارات و دلیل دیگر رویکرد خود مدیران است که به تحقیق چقدر بها می‌دهند. ما امروز در بهزیستی تحقیقات کاربردی را یک ضرورت می‌دانیم و به دنبال اولویت‌بندی تحقیقات با توجه به نیاز جامعه هستیم.
*نرخ معلولیت در اردبیل با رشد همراه است؟ حداقل در یک بازه ۱۰ ساله نظر خود را در این زمینه بیان کنید.
اگر تصادفات را کنار بگذاریم باید گفت نخیر. معلولیت در اردبیل و البته در کشور با کاهش همراه است. دلیل اصلی آن طرح‌های غربال‌گری است.
امروز مدارس استثنایی رفته‌رفته کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند و برخی کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی خود را به تدریج تعطیل می‌کنند.
دستاورد طرح‌های پیشگیرانه مؤثر واقع شده و مجموع تأکیدات، فرهنگ‌سازی‌ها و غربال‌گری‌ها موجب شده معلولیت کاهش یابد.
*چه تعداد معلول در استان اردبیل شناسایی شده است؟ آیا همه این تعداد تحت پوشش بهزیستی است؟
۱۹ هزار معلول تحت پوشش بهزیستی استان است که خدمات مختلف توان‌بخشی، کمک‌های مشاوره و کمک‌های مادی دریافت می‌کنند. با این وجود بر اساس آمارها که سه درصد از جامعه را معلول می‌داند، در استان اردبیل حدود ۴۰ هزار نفر فرد معلول داریم.
در واقع بسیاری از معلولان زندگی عادی خود را دارند و به لحاظ وضعیت معیشتی نیز نیازمند کمک‌های بهزیستی نیستند. اما در عین حال تعدادی نیز تحت پوشش بوده و خدمات دریافت می‌کنند.
*طرح‌های غربال‌گری شنوایی و تنبل چشم در اردبیل را وضعیتی قرار دارد؟
یکی از مهمترین طرح‌های غربال‌گری، غربال‌گری شنوایی است. ما مواردی داریم که والدین تا دو سالگی نوزاد متوجه مشکل شنوایی وی نشده‌اند و فرد ناشنوا شده است.
با طرح جامع غربال‌گری در سال‌های اخیر توانستیم از معلولیت حتمی بسیاری از نوزادان جلوگیری کنیم. در غربال‌گری شنوایی که مختص نوزادان است، ۹۰ درصد از نوزادان متولد شده تحت پوشش هستند. بعد از شناسایی بیماری، اگر درمان موقت پاسخگو بود درمان و اگر نیاز به کاشت حلزون بود در تأمین هزینه‌ها بهزیستی به فرد کمک می‌کند.
دستاورد طرح‌های پیشگیرانه مؤثر واقع شده و مجموع تأکیدات، فرهنگ‌سازی‌ها و غربال‌گری‌ها موجب شده معلولیت کاهش یابد. در غربال‌گری تنبلی چشم نیز سال گذشته ۸۵ درصد از جامعه هدف را تحت پوشش قرار دادیم و طرح نشان داد که ۳۷۱ نفر تنبلی چشم دارند.
در واقع از این تعداد ۴۶ نفر صد در صد در معرض نابینایی بودند و اگر در غربال‌گری شناسایی نمی‌شد بی شک نابینا می‌شدند. امسال در نظر داریم غربال‌گری تنبلی چشم را به ۹۰ درصد ارتقا دهیم.
در هر دو طرح اردبیل وضعیت مطلوبی دارد و همین امر موجب شده آینده روشنی برای کاهش معلولیت‌های بینایی و شنوایی ترسیم شود.
آنچه حائز اهمیت است فرهنگ‌سازی برای مداخله به هنگام خانواده‌ها است. در واقع مداخله و همراهی خانواده‌ها می‌تواند به کاهش نرخ معلولیت منجر شود. بهزیستی اردبیل به دنبال روزی است که نوزاد معلولی در این استان به دنیا نیاید.