به گزارش خبرنگار مهر، موضوع افزایش تعرفه صادرات سنگ آهن که در هفته‌های اخیر از سوی مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت مطرح شده، گلایه بسیاری از تولیدکنندگان را در این بخش به همراه داشته است و آنها به مخالفت جدی با این موضوع پرداخته‌اند.
معدنکاران معتقدند که درحال حاضر عرضه سنگ آهن به بازار بیش از تقاضاست و بدلیل ظرفیت پایین کارخانجات کنستانتره و گندله سازی، تمام سنگ آهنی که تولید می‌شود، قابلیت جذب ندارد؛ ضمن آنکه منابع بانکی به این بخش اختصاص نیافته است و سرمایه گذار خارجی بلندمدت هم در این بخش حضور ندارد.
به گفته آنها تنها منبعی که می‌تواند به معدنکاران کمک کند، منابع حاصل از صادرات است در حالی که دولت قصد دارد با عوارض بر صادرات، این فرصت را از معدنکاران بگیرد.
فعالان بخش معدن کشور معتقدند که جلوگیری از خام‌فروشی مواد معدنی در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، اقدامی قابل دفاع است اما در شرایط فعلی که کارخانجات کنستانتره و گندله سازی در داخل کشور توان جذب سنگ‌آهن تولید داخل را ندارند، جلوگیری از صادرات این ماده معدنی، مشکلات تازه ای را به بخش معدن تحمیل می‌کند.
به گفته آنها، وزارت صنعت باید با نگاهی منطقی به وضعیت تولید سنگ‌آهن و ظرفیت محدود کارخانجات کنتسانتره و گندله سازی، در مورد وضع عوارض صادراتی بر صادرات سنگ‌آهن تصمیم‌گیری کند.
وضعیت ذخایر و تولید سنگ‌آهن در کشور
برای ترسیم وضعیت فعلی حوزه تولید و مصرف سنگ آهن در کشور لازم است مروری اجمالی بر آمار این بخش داشته باشیم.
بررسی موردی ذخایر ماده معدنی سنگ آهن در سال ۱۳۹۲ نشان می‌دهد که مجموع ذخایر احتمالی این ماده معدنی در کشور ۵.۲ میلیارد تن و مجموع ذخایر قطعی ۲.۸ میلیارد تن بوده است.
براین اساس، ۱۵۶ معدن سنگ آهن در کشور وجود دارد که از این تعداد ۱۵ معدن، بزرگ مقیاس بوده و ۱۳۰ معدن متعلق به بخش خصوصی و کوچک مقیاس است.
میزان ذخیره در ۹۳ معدن کمتر از یک میلیون تن است که این تعداد ۶۰ درصد از کل معادن سنگ آهن کشور را تشکیل می‌دهند اما یک درصد از کل ذخایر را دارند. همچنین ۴۱ معدن با ذخیره بین یک تا ۱۰ میلیون تن، ۷ معدن بین ۱۰ تا ۵۰ میلیون تن ذخیره معدنی و ۸ معدن بیش از ۵۰ میلیون تن ذخیره دارند. همچنین ذخیره ۷ معدن هم نامعلوم است.
بررسی موردی دخایر ماده معدنی سنگ آهن
| میزان ذخیره معدن(میلیون تن) | تعداد | درصد تعداد | درصد ذخایر | مجموع ذخایر |
|---|---|---|---|---|
| کمتر از ۱ میلیون تن | ۹۳ | ۶۰ درصد | یک درصد | ۳۱.۰۷۵ |
| ۱ تا ۱۰ میلیون تن | ۴۱ | ۲۶ درصد | ۴ درصد | ۱۱۷.۲۴۰ |
| ۱۰ تا ۵۰ میلیون تن | ۷ | ۴ درصد | ۵ درصد | ۱۵۳.۰۰۰ |
| بیش از ۵۰ میلیون تن | ۸ | ۵ درصد | ۸۶ درصد | ۲.۳۹۲.۰۰۰ |
| نامعلوم | ۷ | ۴ درصد | ۴ درصد | ۱۰۰.۰۰۰ |
| جمع | ۱۵۶ | ۱۰۰ درصد | ۱۰۰ درصد | ۲.۷۹۳.۳۱۵ |
آمار حاکی از آن است که از ۱۵۶ معدن فعال ثبت شده در بهار ۱۳۹۲، ۱۹ معدن سنگ آهن در تابستان ۱۳۹۵ مشغول فعالیت بوده‌اند. در سال ۹۵ تعداد معادن فعال نسبت به سال ۹۲ با افت ۸۴ درصدی مواجه شد و همچنین درسال ۹۵ نسبت به سال ۹۲ ظرفیت تولید سنگ آهن دانه بندی ۳۵ درصد کاهش داشته است.
همچنین مقایسه سهم از ذخایر و تولید سنگ آهن در سال ۱۳۹۲ نشان می‌دهد که سهم معادن بزرگ از ذخایر سنگ آهن ۹۱ درصد و سهم معادن متوسط و کوچک از ذخایر سنگ آهن ۵ درصد بوده است. همچنین سهم از تولید کل معادن کوچک و متوسط ۲۴ درصد و سهم از تولید کل معادن بزرگ ۷۶ درصد بوده است.
آمارسازی در تولید سنگ آهن
اما نکته حائز اهمیت این است که در اعلام آمار مرتبط با تولید در معادن، تفاوت‌هایی میان آمار واقعی و آمار مطرح شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود دارد.
به گزارش خبرنگار مهر، در حالی که جعفر سرقینی، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در حاشیه کنگره بین المللی معدن، تولید کنونی سنگ آهن در کشور را ۸۸ میلیون تن عنوان کرد، به گفته سجاد غرقی عضو هیات نمایندگان اتاق ایران، در بهترین شرایط تولید سنگ آهن در کشور به رقم ۵۰ میلیون تن در سال ۲۰۱۳ رسیده است.
وی در گفت‌وگو با مهر با اشاره به اینکه سنگ آهن، کنستانتره و گندله سه محصولی هستند که به یکدیگر وابسته‌اند و باید یک بار در آمار محاسبه شوند، افزود: دو محصول کنستانتره و گندله از سنگ آهن به دست می‌آید بنابراین در آمار باید فقط تولید سنگ آهن محاسبه شود.
غرقی میزان کنونی تولید سنگ آهن را در کشور ۳۹ میلیون تن اعلام کرد و گفت: براساس سند چشم انداز توسعه باید تولید سنگ آهن به رقم ۱۵۹ میلیون تن برسد در حالی که آخرین آمار تولید ۳۹ میلیون تن است که فاصله زیادی با اهداف سند چشم انداز دارد.
براین اساس، کسری تولید سنگ آهن در کشور ۱۲۰ میلیون تن است این در حالی است که به گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، میزان تولید درسال ۱۳۹۹ باید ۱۲۵ میلیون تن برسد که با توجه به تولید کنونی دستیابی به این رقم بعید به نظر می‌رسد.
مطابق با آمار، بین ۳۹ میلیون تن آمار تولید در سال ۹۴ و ۱۲۵ میلیون تن تولید که باید در سال ۱۳۹۹ محقق شود، حدود ۸۶ میلیون تن کسری وجود دارد. بنابراین در ۴ سال باقی مانده، برای جبران این کسری باید سالانه ۲۱.۵ میلیون تن ظرفیت جدید ایجاد شود. به این معنا که سالانه ۵۵ درصد ظرفیت جدید نیاز داریم این در حالی است که در سال ۹۴ نسبت به سال ۹۲ تولید با ۳۵ درصد افت همراه بوده است.
ضمن آنکه براساس سند چشم انداز ۱۴۰۴، میزان تولید سنگ آهن در کشور باید به رقم ۱۵۹ میلیون تن افزایش یابد که به طور حتم رسیدن به این سطح از تولید با آمار کنونی ۳۹ میلیون تن بسیار دشوار خواهد بود.
مشکلات در بخش معادن کشور
بخش خصوصی در مورد مسائل کلیدی بنگاه‌های معدنی کوچک و متوسط خصوصی معتقد است که تامین مالی برای تولید و تکمیل زنجیره و بی‌ثابتی قوانین و فضای کسب و کار، ضعف زیرساخت‌های حمل، کوچک مقیاس بودن واحدها، ضعف زیرساخت‌های صادرات از جمله مشکلات معادن است.
مشکل تامین مالی تولید و تکمیل زنجیره
سنگ آهن بعنوان حلقه اول در تولید فولاد، بخشی از یک زنجیره مهم معدنی، صنعتی مادر در همه کشورهاست. که متاسفانه در کشور ما بدلیل مشکل تامین مالی، هیچ یک از حلقه های این زنجیره اعم از تولید سنگ‌آهن، کارخانجات کنتسانتره و گندله سازی و ... متناسب با نیازها توسعه نیافته اند. بخش خصوصی منابع حاصل از فروش داخلی(تقاضای زنجیره فولاد)، منابع بانکی، تسهیلات حمایتی دولت، سرمایه گذاری خارجی، منابع حاصل از صادرات(تقاضای خارجی) را از راهکارهای تامین منابع مالی در این بخش می‌داند.
روند ۲۴ ساله تولید و صادرات سنگ آهن