به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی و اطلاع‌رسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، محمد مهدی مظاهری، رییس مؤسسه فرهنگی اکو در اولین دور گفت‌وگوهای ایران و اروپا که روز پنج شنبه (چهارم آذرماه) در ایتالیا افتتاح شد، با ارائه مقاله خود با عنوان «زمینه‌های گفت‌وگوهای ایران و اروپا» به سابقه‌ای از زمینه‌های گفت‌وگوهای فرهنگی ایران و اروپا و فضای شکل‌گیری نخستین مناسبات فرهنگی دو طرف که نوع خاصی از مناسبات را بین آنها رقم زده است، اشاره کرد.
وی در سخنان خود، گفت : دوران آغاز و گسترش روند تبادلات فرهنگی ایران و اروپا به صورت یک طرفه شکل گرفت و ایران تنها پذیرنده منفعل فرهنگ غربی بوده است. به عبارت دیگر، در تبادلات تاریخی ایران و اروپا تا قبل از انقلاب اسلامی، فرهنگ بومی و اصیل ایرانی به عنوان امری ارزشمند و قابل تبادل نگریسته نمی‌شد. از این رو، اوج گرفتن احساس حقارت و وابستگی در جامعه ایرانی، موجب شد تا روشنفکران جامعه به تدریج به خود بیایند و شروع به آگاه کردن مردم کنند. بسیاری از این روشنفکران، مشکلات جامعه ایرانی را برخاسته از پذیرش بدون گزینش و یکجانبه عناصر فرهنگ و آموزش غربی می‌دانستند و ضرورت بازخوانی تأثیرات تفکر غربی بر نحوه حیات جوامع دیگر و بازگشت به اصول و ارزش‌های فرهنگی خویش را مطرح می‌کردند.
مظاهری در ادامه به دوره پیروزی انقلاب اسلامی پرداخت و افزود: در سال‌های پس از انقلاب روابط طرفین فراز و نشیب‌های گوناگونی اعم از خصمانه و یا دوستانه را پشت سر گذاشته است. تسخیر سفارت آمریکا در تهران و حمایت اروپا از عراق در جنگ ایران و عراق بر روابط طرفین اثر منفی برجای گذاشت. بحران ناشی از صدور فتوای قتل سلمان رشدی و بحران صدور حکم دادگاه میکونوس نیز از جمله مسائلی بودند که روابط طرفین را برای مدت زمانی مشکل دار کردند؛ اما نیازها و منافع مشترک مجددا آنها را به یکدیگر نزدیک ساخت.
این استاد دانشگاه به نظریه گفت‌وگوی تمدن‌ها و فرهنگ‌ها به عنوان زمینه مناسب تبادلات فرهنگی ایران و اروپا اشاره کرد و گفت: بر اساس این نظریه، گفت‌وگوی تمدن‌ها و فرهنگ‌ها زمانی محقق می‌شود که جامعه جهانی بپذیرد که انسان معاصر با بحران‌های مشترک و مشکلات واحد روبروست و خطوط گسل برخلاف آنچه هانتیگتون به تصویر می‌کشد نه میان مذاهب و تمدن‌ها بلکه میان عدالت و ظلم، اعتدال و افراطی‌گری، آزادی و بردگی و بین مسالمت و خشونت می‌باشد.
وی ادامه داد: از دیگر لوازم و پیش‌شرط‌های تحقق گفت‌وگوی تمدن‌ها، رفتن به سمت نهادینه شدن «فرهنگ تعامل و گفت‌وگو» در درون تمدن‌ها است که بدون تحمل عقاید و آراء دیگران امکان‌پذیر نیست. لازمه دیگر تحقق گفت‌وگوی تمدن‌ها، «نبود یک قدرت فائقه در صحنه بین‌المللی» است؛ مادامی که قدرت‌های بزرگ درصدد سلطه جویی و بهره برداری از کشورهای ضعیف هستند و خواهان تحمیل عقاید خود بر آنها می‌باشند، گفت‌وگویی صورت نخواهد گرفت. به همین خاطر وجود یک نظم هژمونیک مانعی برای گفت‌وگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها به حساب می‌آید.
رییس مؤسسه فرهنگی اکو افزود: با چنین نگرشی باید گفت در عصر حاضر، ایران و اروپا دارای منافع مشترک در زمینه‌های مختلف و همچنین، مواجه با چالش‌های مشترک متعددی همچون افراط گرایی و تروریسم هستند که این امر لزوم تعامل و همکاری نزدیک انها را مطرح می‌کند. در این راستا تعاملات فرهنگی به صورت برابر و متقابل می‌تواند اختلافات ارزشی و هنجاری دو طرف را به حداقل رسانده و زمینه‌های همکاری در حوزه‌های گوناگون را مهیاء کند.
وی مطرح کرد: جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد که بر اساس اعلامیه جهانی تنوع فرهنگی و نیز عهدنامه تنوع فرهنگی که در سال 2005 میلادی در سی و سومین اجلاسیه کنفرانس عمومی یونسکو، به تصویب رسید، به تعاملات فرهنگی با اتحادیه اروپا بپردازد و در این زمینه از پتانسیلهای بی نظیری نیز برخوردار است.
مظاهری در ادامه به روابط ایران و ایتالیا اشاره کرد و گفت: البته در بین کشورهای اروپایی، شباهت‌ها و دیدگاه‌های فرهنگی مشترک ایران با ایتالیا بیشتر بوده و این امر ریشه در تاریخ کهن این دو کشور دارد. میهمان نوازی، گشاده رویی، مهربانی و ارزش دادن به نهاد خانواده از جمله مشترکات فرهنگی ایران و ایتالیا است. اگرچه این دو کشور از نظر زبان و بُعد جغرافیایی با یکدیگر متفاوتند ولی در زیر پوسته این تفاوت های ظاهری، شباهت های زیادی وجود دارد که برگرفته از روحیه تاریخی کهن این دو ملت است. رنگ پرچم و محتوای سرود ملی ایران و ایتالیا از دیگر مشابهت های متعدد این دو کشور می‌باشد. مناسبات فی مابین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ایتالیا از یک پشتوانه غنی تاریخی، فرهنگی و تمدنی برخوردار است که همین عامل در پیشبرد روابط دو جانبه در همه اعصار، بسیار حائز اهمیت و مؤثر بوده است.
وی یادآور شد: ایران و ایتالیا از قدیمی‌ترین تمدن‌های بشری هستند و همواره به‌عنوان دو مهد فرهنگ و تمدن در دو منطقه خاورمیانه و مدیترانه، سهم بسزایی در ارتقای سطح فرهنگی جوامع پیرامونی خود داشته‌اند. تعاملات فرهنگی ایران و ایتالیا در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ادامه یافته و دو کشور در زمینه همکاری‌های علمی، فرهنگی و باستان‌شناسی همکاری‌های ویژه‌ای داشته‌اند.
مظاهری در پایان به برخی از زمینه‌های همکاری دو طرف از جمله مبارزه با خشونت و تروریسم اشاره کرد و گفت: پتانسیل همکاری فرهنگی دیگر در حوزه مبارزه با افراط، خشونت و تروریسم خواهد بود. امروز در منطقه خاورمیانه کشورهایی هستند که مردمسالاری و انتخابات آزاد را تجربه نکرده و به نام اسلام، سختگیری‌هایی را اعمال می‌کنند که با اصول انسانی و حقوق شهروندان بویژه حقوق زنان در تعارض است. در این میان جمهوری اسلامی ایران جزیره ثباتی در خاورمیانه است که در عرصه داخلی نوعی مردمسالاری دینی را به منصه ظهور رسانده و در طول تاریخ سی ساله خود هرگز به تجاوز و خشونت علیه کشورهای همسایه و سایر ادیان و مذاهب دست نزده است. جمهوری اسلامی ایران حامی نگرشی به دین و انسان است که در آن کرامت و حقوق انسانی از ارزش والایی برخوردار است. در فرهنگ توحیدی ایرانی اعتقاد به کرامت انسان، سنگ بنای احترام به قواعد حقوق بشر است و ایران سلطه طلبی فرهنگی و نادیده انگاشتن فرهنگ‌ها و ارزش‌های بومی سایر ملت‌ها را از جمله عوامل بنیادی شکل گیری افراط گرایی مذهبی در خاورمیانه می‌داند و معتقد است گفت‌وگوهای فرهنگی و حقوق بشری ایران و اروپا باید از موضعی برابر و با احترام به ارزش‌های ملی و مذهبی ایرانیان صورت بگیرد.
بنا بر اعلام این خبر، در این برنامه که به مدت دو روز از سوی مرکز مطالعات فرهنگی و بین‌المللی معاونت آموزش و پژوهش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و با همکاری رایزنی فرهنگی کشورمان در ایتالیا به میزبانی بنیاد دایرةالمعارف ایتالیا برگزار شد، حجت‌الاسلام‌والمسلمین قاضی‌عسکر، نماینده ولی فقیه در حج و زیارت، سلیمی، رییس دانشگاه علامه طباطبایی، مسجدجامعی، استاد دانشگاه و سفیر اسبق کشورمان در واتیکان، محمدجواد صاحبی، رییس شورای علمی دبیرخانه دین‌پژوهان کشور، سید یحیی یثربی، استاد گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی (ره)، محمدمهدی مظاهری، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و رییس مؤسسه فرهنگی اکو، سید احمدرضا خضری، استاد دانشگاه و رایزن پیشین فرهنگی کشورمان در اسپانیا و مشاور رییس دانشگاه تهران، محمدجعفر جوادی‌ارجمند، استاد دانشگاه تهران، اکبر قولی، رایزن فرهنگی کشورمان در ایتالیا و جمیله کوکبی از مرکز مطالعات فرهنگی و بین‌المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حضور داشتند.
ماسّیمو برای، رییس بنیاد داریرة‌المعارف ایتالیا و وزیر سابق میراث و فعالیت‌های فرهنگی و گردشگری این کشور، مارکو مانچینی، معاون وزیر آموزش دانشگاه و تحقیقات ایتالیا و ایران‌شناس و رییس موسسه مطالعاتی خاورمیانه و آفریقا، آدولفو مورگانتی، بنیانگذار انجمن فرهنگی بین‌المللی هویت اروپا، پیتر آنجلو بوتافوکو، نویسنده و روزنامه‌نگار، آدریانو روسی، استاد شرق‌شناسی ناپل و متخصص زبان پهلوی، فلیچتا فرارو، ایران‌شناس و فارغ التحصیل زبان و ادبیات فارسی، ماسیمو پاپا، حقوقدان و اسلام‌شناس و ایران‌شناس و تعدادی از دیگر شخصیت‌های برجسته فرهنگی این کشور، هیأت فرهنگی ایتالیا در این گفت‌وگوها بودند.