خبرگزاری مهر - گروه استان ها، محمد شریفی*؛ در هرجامعه ای برای ایجاد بستر مناسب جهت فعالیت های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، باید نظم و امنیت را برقرار کرد. در تمام کشورها پلیس عهده دار این وظیفه مهم است. درکشور ما نیز نیروی انتظامی برحسب ماموریت اصلی و ذاتی خود برقراری نظم و امنیت را برعهده دارد و موظف است که آسایش فردی و اجتماعی افراد جامعه را فراهم کند. بدیهی است قسمت اعظم این ماموریت به عهده کلانتری ها و پاسگاه های انتظامی است.
یکی از مسائل و مشکلاتی که امنیت اجتماعی و اقتصادی شهروندان را تهدید می کند و به نوعی با نظم و امنیت کشور در ارتباط است، سرقت است و این جرم از جرائم مهم و پر تعداد اکثر جوامع و عملی مجرمانه است که تقریبا در تمام جوامع دیده می شود. این جرم در گذشته های دور نیز وجود داشته و به اشکال مختلف انجام می شده است.
چیزی که از بدو پیدایش سرقت تا کنون ثابت مانده، زشتی و مذموم بودن ماهیت آن است که همواره وجود داشته و با مرتکب آن مقابله و برخورد می شده است. از جمله سرقت های رایج در دهه های اخیر می توان به سرقت موتورسیکلت اشاره کرد که سارقان به انگیزه های مختلف و برای استفاده های متنوع آن را انجام می دهند.
موتورسیکلت وسیله نقلیه ای است که به لحاظ کوچکی حجم آن در معابر ترافیکی قدرت مانور زیادی دارد. بدین جهت اکثر موتورسواران سعی می کنند از لابلای خودروها به راه خود ادامه داده و زودتر به مقصد برسند. این خصوصیت باعث شده که افراد بسیاری به این وسیله روی بیاورند.
براساس مطالعه موردی صورت گرفته و مصاحبه های انجام شده با تعدادی از سارقان موتورسیکلت در شهرستان رودان نتایج حاکی از این مسئله است که ۱۰۰ درصد از سارقان مورد مطالعه به یکی از انواع مواد مخدر اعتیاد داشته اند، ۸۰ درصد سارقان به هنگام دستگیری دارای سابقه قبلی ارتکاب جرم بوده اند و ۶۰ درصد سارقان با هدف قبلی اقدام به سرقت و از قبل اقدام به شناسایی محل سرقت می کردند.
این در حالی است که ۴۰ درصد از آنان بدون نقشه قبلی، اقدام به سرقت می کردند. اکثریت نسبی سرقت ها در مکان های خلوت صورت گرفته است، غالب سارقین مهمترین انگیزه ارتکاب خود از سرقت را نیاز مالی ، هیجان طلبی، تفریح، عادت و... بیان کرده اند. ۶۰ درصد سارقین از شگرد غافلگیری و سهل انگاری مالباخته استفاده کردند. ۸۰ درصد از سارقین مورد مطالعه اقدام به اوراق نمودن موتورسیکلت های مسروقه می نمودند و آنها را به ضایعات فروشی انتقال می داده اند. سطح سواد غالب سارقان ۸۰ درصد، در حد ابتدایی و راهنمایی بوده است.
به نظر می رسد بین آشفتگی نظام خانواده و گرایش به سرقت موتورسیکلت رابطه معناداری وجود دارد . خانواده ای که فرد در آن متولد می شود از نظر عامل محیط بین عوامل اجتماعی بیشترین نقش و سهم را در تربیت انسان دارد و نتایج بدست آمده حاکی است که کارکرد خانواده، در جامعه پذیر کردن فرزندان خود ضعیف بوده است به نحوی که اکثر سارقین هنجارهای حاکم بر جامعه را نتوانسته اند در خود درونی کنند و همچنین بی توجهی، عدم نظارت کافی و درگیری بین والدین، ضعف در احساس وابستگی به روابط خانوادگی، به عنوان عامل مهمی در عدم اعتماد به اعضای خانواده بوده به نحوی که در الگوگیری تحت تأثیر رفتار افراد بیرون از خانواده قرار گرفته اند.
همانطور که از نتایج مصاحبه های انجام شده از سارقان استنباط می شود بیشتر سرقت موتورسیکلت مرتبط با سهل انگاری مالکان در حفظ و نگهداری وسیله خود بوده است، سهل انگاری مالکان را می توان بر اساس مصاحبه های بدست آمده از سارقان با ۴ عامل استفاده نکردن از پارکینگ عمومی، عدم رعایت ایمنی و استفاده نکردن از قفل زنجیر، همکاری نکردن با پارکبانان و پارک کردن موتورسیکلت در نقاط خلوت و مستعد سرقت ازجمله رها کردن جلو در منزل و رها کردن در نقاط تاریک و یا فاقد روشنایی مناسب عنوان کرد.
یکی دیگر از نهادهای مهم که نقش مؤثری در آشناسازی فرد با مفهوم و معنای جرم می‌کند، وسایل ارتباط جمعی است که با بخش کثیری از مردم سروکار داشته و وظیفه اطلاع‌رسانی به آنان را بر عهده دارند. از میان این وسایل، تلویزیون از بقیه مؤثرتر و با اهمیت‌تر تلقی می‌شود. بنابراین پخش فیلم ها و سریال های خشن و قرار دادن شخصیت ها و ستاره های سینما در نقش انسان های بسیار خشن می تواند در فراگیری و گرایش افراد به ابراز خشونت از جمله سرقت تاثیر بسزایی داشته باشد در بررسی انجام شده چنین استنتاج شد که رسانه ها کمترین تاثیر را بر افراد سارق داشته اند در صورتی که رسانه ها می توانند تاثیر زیادی در نشان دادن قبح و ناصواب بودن انجام سرقت داشته باشند و ارائه الگو کنند.
بیکاری عامل مهم دیگری در ایجاد فقر است و فقر نیز یکی از عوامل اصلی سرقت و جرم محسوب می شود، هر فرد بیکار به ناچار باید به نحوی زندگی خود را بگذراند و برای این گذران باید درآمدی داشته باشد و چون کسب چنین درآمدی نمی تواند از راه ها و شیوه های درست و قانونی تأمین شود ممکن است فرد به راه های غیرقانونی کشیده شود و از طریق دزدی هزینه گذران زندگی خود را تأمین کند.
نتایج حاصله از این تحقیق حکایت از آن داردکه وقتی افراد جامعه بویژه جوانان فرصت های زیادی داشته باشند و این فرصت ها را نتوانند در مجرای درست و صحیح مورد استفاده قرار دهند تبعا به روش های غیر اصولی و ضد اجتماعی کشیده می شوند (استعمال قلیان، شرب خمر، مزاحمت نوامیس و . . ). موارد بسیاری از دزدی ها یا تبهکاری ها که از روی بی حوصلگی یا برای تنوع و سرگرمی صورت می گیرد از نتایج عدم برنامه ریزی صحیح برای اوقات فراغت نوجوانان و جوانان است.
برخی مکان ها به دلیل ساختار کالبدی خاص و همچنین ویژگی های اجتماعی، اقتصادی ساکنان آن امکان، فرصت بیشتری برای وقوع جرم دارند. در نقطه مقابل، برخی مکان ها مانع و بازدارنده فرصت های مجرمانه هستند و همین امر موجب می شود تا بزهکاران در انتخاب محل جرم خود به دنبال کم خطرترین و مناسب ترین فرصت ها و شرایط مکانی برای ارتکاب عمل مجرمانه باشند. بنابراین توصیه می شود که در راستای کاهش جرم سرقت موتورسیکلت در این شهرستان، ابتدا اماکن و فضاهایی که بیشتر مورد تهدید وقوع جرم قرار می گیرند به صورت دقیق شناسایی شوند.
نصب دوربین های مدار بسته در ورودی مراکز تجاری و تفریحی در شهرستان و ایجاد روشنایی بیشتر در سطح خیابان ها، معابر و پارک ها، تداوم استراتژی آموزش همگانی با اعزام کارشناسان مجرب پلیس در سطح محلات، مساجد، مدارس و اماکن عمومی سطح شهر و تشریح راهبردهای پیشگیری از جرایم، ایجاد توسعه و تجهیز مراکز آموزشی، اماکن ورزشی، تفریحی، مشاوره ای برای گذران اوقات فراغت جوانان در سطح شهرستان، افزایش همکاری و استفاده از توانمندی های پایگاه های مقاومت بسیج محلات در راستای بالا بردن ضریب امنیتی در سطح حوزه استحفاظی، تهیه پارکینگ برای موتورسیکلت بویژه در نقاط شلوغ و تجاری شهر جهت جلوگیری از سرقت آنها در سطح شهرستان و بازسازی نقاط متروکه و پنهان در مرکز و حواشی شهر و کنترل اطلاعاتی و انتظامی شدید مستمر مالخران و اوراقچی ها برای کشف سریع موتورسیکلت های مسروقه پیشنهاد و راهکارهایی برای پیشگیری و کاهش وقوع این جرم در سطح شهرستان رودان است.
* معاون امور اجتماعی نیروی انتظامی استان هرمزگان