خبرگزاری مهر، گروه استان ها-ناصر رمضانی: قدس یکی از نزدیک ترین شهرستان ها به پایتخت محسوب می شود، منطقه ای که با ۴۰۰هزار نفر جمعیت از کوچک ترین شهرستان های غرب استان تهران (از حیث وسعت و مساحت) به شمار می رود.
به طور طبیعی با در نظر گرفتن این وسعت محدود و جمعیت متکثر و انبوه ساکن در آن، منطقه مذکور از متراکم ترین شهرستان ها در مقایسه با شهریار و ملارد به شمار می رود.
شهر قدس تا قریب به یک دهه پیش، یکی از بخش های تابعه شهریار محسوب می شد که در زمان دولت وقت به شهرستانی مستقل در ساختار تقسیمات کشوری تبدیل شد.
تاریخچه شهرستان قدس
بر اساس اطلاعات موجود، منطقه مذکور تا پیش از راه اندازی وآغاز به فعالیت رسمیِ شهرداری، به قلعه حسن خان شهره بود و هنوز نیز برخی از ساکنان این منطقه و شهرستان های همجوار، از شهرستان مذکور با عنوان اشاره شده یاد می کنند.
قلعه حسن خان در ادوار گذشته در زمره روستاهای کوچکی به شمار می رفت که در حاشیه جنوب غربی تهران واقع شده بود.
«شیوا موحد نیا» کارشناس و پژوهشگر رشته تاریخ در گفت و گو با خبرنگار مهر در خصوص پیشینه تاریخی این شهرستان اظهار داشت: در اواخر سلسله قاجاریه و اوایل سلطنت رضاخان پهلوی، یکی از سردسته های شکارچیان دربار در آن دوران، معروف به(امیرتومان) اراضی این خطه را متصرف شد.
وی افزود:همجواری این منطقه در میان دو شهرستان تهران و کرج، اهمیت ویژه و خاصی را به این محدوده بخشید و کسانی که از تهران به سمت کرج تردد می کردند از منطقه مذکور به عنوان اقامتگاهی موقت بهره می بردند.
موحد نیا عنوان کرد:بر اساس گزارش های تاریخی منتشر شده و برخی روایات شفاهی که سینه به سینه نقل و منتقل شده، عده ای از شکارچیان درباری به تدریج با دعوت از برخی گروه های مردمی و قومی، زمین های بایر این منطقه را به اراضی زراعی و کشاورزی تبدیل کردند و به تدریج باغداری و زراعت در این محدوده رونق و رواج گرفت.
وی افزود:قلعه حسن خان، منتسب به فرزند امیر تومان بوده و بر اساس دو قلعه اربابی که در این منطقه بنا شد، نامگذاری مذکور نیز سر زبان ها افتاد.
موحد نیا گفت: روایات شفاهی موید این واقعیت است که پیش از اطلاق عنوان قلعه حسن خان به این منطقه، محدوده اشاره شده به «سبزه الماس» شهره بود.
کارشناس و پژوهشگر رشته تاریخ عنوان کرد: آب مورد نیاز اراضی قلعه حسن خان، به واسطه سه قنات بزرگ تأمین و مبدأ یکی از قنات ها، رودخانه ای به نام «قروق» بود که از رودخانه بزرگ کرج منُشَعِب می شد.
وی در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر در خصوص نحوه تأمین معیشت و نوع کسب و کار ساکنان این منطقه در گذشته های دور تاریخی عنوان کرد: باغداری، کشاورزی و دامپروری سه شغل اصلی ساکنان این محدوده بوده است که مشاغل اشاره شده در دو شهرستان فعلی و همجوار این خطه، ملارد و شهریار نیز شایع بود.
موحد نیا عنوان کرد: به تدریج با رشد کارخانجات و مراکز صنعتی و تولیدی در شهر تهران و مسیر ارتباطی میان این دو شهرستان، منطقه مذکور به عنوان یکی از مراکز صنعتی و تولیدی شاخص و برجسته در استان تهران شهره شد.
کارشناس و پژوهشگر رشته تاریخ گفت: فعالیت های صنعتی بر بافت جمعیتی این شهرستان نیز تأثیر گذاشت و عمده جمعیت ساکن در این محدوده از فعالان حوزه کارگری هستند و همین سیر تدریجی تاریخی باعث شد، رفته رفته شهرستان قدس از آن پیشینه و عقبه سنتی خاص خود نیز فاصله بگیرد که این تحولات در عرصه معماری مساکن و منازل این منطقه نیز مشهود و ملموس به نظر می رسد.
وی افزود: فراموشی سبک معماری ایرانی-اسلامی در این شهرستان همچون بسیاری از دیگر مناطق کشور، باعث شد تا معماری ها و طراحی های منازل و عرصه شهرسازی این منطقه به اسلوب و سبک های نوظهوری تبدیل شود که با عنایت به همجواری آن با کلانشهر پایتخت، فرآیند تغییرات با تأثیرپذیری بسیار بالایی همراه شد.
معماری ابنیه مسکونی درقلعه حسن خان (شهرستان قدس)
«منیژه خاوندی» دانش آموخته رشته معماری در گفت و گو با خبرنگار مهر در خصوص نوع طراحی و معماری بناهای مسکونی در این منطقه گفت: منازل مسکونی خطه مذکور، تفاوت چندانی با ابنیه و سکونت گاه های شهرستان شهریار نداشت و نه تنها در این خطه که از آن به عنوان غرب استان تهران یاد می شود، بلکه در بسیاری دیگر از نواحی این پهنه وسیع جغرافیایی که امروزه به استان تهران شهره است، نحوه طراحی منازل از اشکال سنتی مشخص و واحدی پیروی می کرد.
وی افزود: خشت، گل، چوب و شاخ و برگ درختان و خاک آغشته به شن برای استحکام بنا و بخصوص بام و سقف منازل، از شیوه های مرسوم ساختمان سازی در این منطقه به شمار می رفت.
دانش آموخته رشته معماری گفت: درب های منازل از جنس چوب(درختان تبریزی) بوده است که برخی از آن ها به واسطه زبانه ای به چارچوب بالای درب، قفل و متصل می شد.
خشت، گل، چوب و شاخ و برگ درختان و خاک آغشته به شن برای استحکام بنا بویژه بام و سقف منازل، از شیوه های مرسوم ساختمان سازی در شهرقدس به شمار می رفت
وی افزود:احداث اتاق های تودرتو بصورت زمستانی و تابستانی از دیگر شیوه مرسومی بود که در طراحی منازل قلعه حسن خان استفاده می شده است.
خاوندی عنوان کرد: طراحی گنبدی شکل و قوس دار از دیگر تکنیک هایی بود که در ساختمان سازی آن دوران استفاده می شد و به نوعی می توان آن را در قالب سبک معماری ایرانی-اسلامی معنا کرد.
وی افزود: البته نباید از نظر دور داشت، پاره ای از ساختمان های فعلی که در برخی از شهرهای ایران به عنوان نمونه ای برجسته از طراحی خانه (معماری ایرانی-اسلامی) یاد می شود، حاصل تلاش مجموعه ای از هنرمندان رشته های مختلف و متعدد بوده است که به هر حال لحاظ کردن چنین ظرافت هایی برای تمامی مردم آن دوران امکان پذیر نبود.
دانش آموخته رشته معماری گفت: آنچه که از آن به عنوان معماری سنتی مرسوم آن دوران در منازل مسکونی این منطقه (شهرستان قدس) و یا دیگر شهرهای کشور یاد می شود، تنها بخش کوچکی از معماری ایرانی-اسلامیِ باشکوه و پرآوازه آن دوران محسوب می شده است.
وی افزود:به تعبیری و با لحاظ کردن وسواس کمتری می توان گفت که نحوه طراحی سقف، احداث دیوارها، جنس درب منازل، نوع معماری اندورنی و بیرونی منازل و حجابی که برای آن لحاظ می شده، از یک رویه و مدل مشخصی پیروی می کرد که امروزه نام و نشانی از آن یافت نشده و در حال حاضر تمامی بناهای مسکونی با الگوبرداری از شیوه های غربی احداث می شوند.
خاوندی با بیان بروز تغییراتی جدی در ذائفه طراحان و معماران جامعه ایرانی عنوان کرد: همسان با بروز تفاوت های جدی در سبک های معماری معاصر با دهه های و سده های گذشته، رفتارها و کنش ها و واکنش های اجتماعی نیز (در مقایسه با گذشته) دچار تغییراتی جدی شده که بررسی دقیق تر آن مستلزم واکاوی ها و بررسی های عمیق جامعه شناختی و روانشناختی است.
وقتی معماری غربی رفتارهای اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد
برخی کارشناسان معتقدند سبک معماری غربی با آنچه که از آن به عنوان ارزش های فرهنگی جامعه ایرانی یا سبک زندگی ایران - اسلامی یاد می شود سازگار نیست و این دو هم راستا و همسو با یکدیگر گام بر نمی دارند.
«رویا شفاعتی» جامعه شناس و پژوهشگر حوزه اجتماعی در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به نقش فضا و محیط در مناسبات رفتاری انسان عنوان کرد: در ابتدا خشت و آهن و سازه ها اجزای بی روحی هستند که با ترکیب و طراحی مجموعه ای از مصالح ساختمانی، بستر و قالبی را فراهم می کنند که ظرف مکانی مذکور، رفتارها و اندیشه های انسان را شکل می دهد.
وی افزود:هر ساختمانی بر مبنای نوع و کارکردی که برای آن تعریف می شود، طراحی و احداث شده و چنین قاعده ای موید نقش دو سویه نوع و کیفیت معماری ها با رفتارهایی است که در چنین بستر و چارچوبی ظهور و بروز پیدا می کند.
شفاعتی گفت: به عنوان نمونه، طراحی ابنیه ورزشی با ساختمان هایی که با کارکرد رفاهی یا سکونتی بنا می شود، متفاوت و متمایز بوده و این واقعیت نشان دهنده کنش و واکنش های محیطی با رفتارهای افراد و گروه های اجتماعی است.
وی با اشاره به نحوه معماریِ ابنیه ها و ساختمان های بومیِ سنتی و نمودهای بیرونیِ مرتبط با رفتارهای اجتماعی گروه ها و طیف های جامعه ایرانی عنوان کرد: یکی از شاخصه های اماکن مسکونی در تاریخ و فرهنگ سنتی ایران، خانه ها یا باغ ویلاهایی بود که با وسعت و مساحت بالا احداث می شد.
با نگاهی اجمالی به وضعیت و سیمای ساختمان ها و واحدهای مسکونی به روشنی در می یابیم که آن پهنه وسیع طولی و عرضی جای خود را به ساختمان سازی عمودی و بلند مرتبه سازی داده است
وی افزود:تفکیک اندرونی و بیرونی، اتاق های بزرگ برای گردهمایی همسایگان، بستگان و اعضای خانواده که اغلب پر جمعیت نیز بودند، ایوان، سرداب، باغچه، حیاط، بادگیر، حوض و... از شاخصه های معماری سنتی ایران زمین به شمار می رفت که هر کدام ریشه در نیازها، خلقیات و الزامات زندگی ایرانی داشت.
شفاعتی عنوان کرد: با نگاهی اجمالی به وضعیت و سیمای ساختمان ها و واحدهای مسکونی به روشنی در می یابیم که آن پهنه وسیع طولی و عرضی، جای خود را به ساختمان سازی عمودی و بلند مرتبه سازی داده است.
کارشناس مسائل اجتماعی افزود: یکی از اصلی ترین علل بنای واحدهای مسکونی به شیوه کنونی، تراکم جمعیتی شهرها است که به دلیل حجم انبوه ساخت و سازها و نیاز به جانمایی هر چه بیشتر ساختمان ها از لحاظ کثرت و تعدد، شیوه عمودی جایگزین سکونتگاه های ویلایی شد که وسعت سطح اِشغال آن بسیار بیشتر است.
وی افزود:در واحدهای مسکونی امروزی، دیگر امکان شب نشینی ها و دورهمی های جمعیتی وجود ندارد، زیرادر یک واحد ۱۰۰، ۷۰، ۵۰ متری شرایط برای همنشینی آشنایان و بستگان به تعداد و کثرت گذشته وجود ندارد که شرایط اقتصادی نیز در این امر دخیل است.
شفاعتی عنوان کرد: اگر در گذشته برگزاری مراسم عزا، سوگواری، شادمانی، اعیاد و عروسی ها در همان خانه های سنتی و بزرگ انجام می شد، امروز برگزاری چنین مراسمی در تالارها و باغ تالارها اجرایی می شود.
وی افزود: پرداختن به جزئیات این تحولات در این مجال نمی گنجد، اما مثال های مذکور مشتی نمونه خروار است که هر آنچه در آن دقیق تر شویم به همان میزان تحولات عمیق تری از تغییر رفتارها و سنت های قدیمی، مشهود و بارز می شود که به مرور رنگ باخته و زندگی شهرنشینی با قالب های جدید تجدد غربی جایگزین آن شده است.
پیامدهای مخرب معماری غربی بر رفتارهای اجتماعی
شفاعتی با اشاره به افزایش تعارضات و درگیری های میان سکنه واحدهای مسکونی و آپارتمان ها عنوان کرد: رشد و توسعه شهرها با مهاجرپذیری و مهاجر نشینی همراه است و در چنین فضایی، خرده فرهنگ های متعدد و متنوع در کنار یکدیگر زیست می کنند که اختلافات فرهنگی قابل توجهی میان آن ها ایجاد می شود.
وی افزود: آنچه باعث تفکیک میان اعضای ساکن در یک آپارتمان از یکدیگر شده تنها یک دیوار است، اما در مقام عمل، رفتارها و طرز تفکر افراد، بازخوردی فراتر از چنین تفکیک هایی دارد و عدم تناسخ رفتارها، تلقی ها، برداشت ها و شیوه های زندگی میان افراد، باعث بروز مشکلاتی می شود که موید تفاوت در ذائقه های فکری است که به مرور به دلیل نبود آموزش صحیح این تفاوت ها را به تقابل مبدل می سازد.
جامعه شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: امروزه بخشی از درگیری ها و پرونده های تشکیل شده در دادگاه ها ناشی از اختلافاتی است که متأثر از تعارضات فرهنگی میان سکنه آپارتمان های مسکونی ظهور و بروز پیدا می کند و گاه رفع و رسیدگی به چنین تقابل هایی، به دادگاه ها و محاکم قضایی کشیده می شود.
وی افزود:محیط هایی که با فلسفه و ماهیت تأمین حفظ آرامش و بازتوانی روحی و جسمی بنا شده اند، گاهی به اماکنی مبدل می شوند که در آن روح و روان، اسیر فرسایش و تنش های مستمر می شود و این از تبعات زندگی مدرن شهر نشینی در جوامع در حال توسعه است که با وجود برخی محاسن، با پیامد ها و عوارض اینچنینی نیز همراه می شود که بخشی از آن نیز غیر قابل اجتناب است.
شفاعتی عناون کرد:با چنین اوصافی برون رفت از وضعیت موجود، مستلزم حصول شناختی دقیق از عوامل تأثیر گذار در به فراموشی سپردن سبک معماری ایرانی و اسلامی است.
وی افزود: دلایل مُتِرَتِب بر ظهور چنین پدیده و تغییراتی در بسیاری از پهنه ها و نقاط جفرافیایی کشور صادق است که شهرستان قدس نیز از این قاعده و سِیرِ دگرگونی مستثنی نیستند.
در ادامه این گزارش در گفت و گو با کارشناسان و مدیران شهری و شهرستانی این منطقه، دلایل و عوامل موثر در به فراموشی سپرده شدن معماری ایرانی-اسلامی در منازلِ این منطقه و راهکارهای موثر برای احیای مجدد آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
غلبه نماهای کامپوزیت بر سیمای معماری ایرانی-اسلامی
«خدابخش محمد زاده پودینه» عضو شورای اسلامی شهر قدس در گفت و گوبا خبرنگار مهر در خصوص علت فاصله گرفتن از معماری ایرانی-اسلامی در شهر قدس گفت:عوامل و دلایل زیادی در این موضوع تأثیرگذار بوده اند که در شهر قدس نیز مانند بسیاری از دیگر نقاط کشور این پدیده و تحولات ایجاد شده، مصداق دارد.
وی افزود:به نظر بنده، معماری یک هنر است که باید به صورتی روشن و شفاف تعریف شود و بررسی این موضوعِ خطیر که چرا در شرایطی که سبک معماری ایرانی-اسلامی در گذشته به عنوان یکی از هنرهای شاخص این مرز و بوم مطرح بوده و به نوعی شهره و زبانزدِ خاص و عام بود، به وضعیتی دچار شده که در شرایط فعلی این هنر اصیل و باشکوه به فراموشی سپرده شده است.
پودینه عنوان کرد: متأسفانه در شرایطی قرار گرفته ایم که نِمود و بروز معماری ایرانی-اسلامی به قهوه خانه های سنتی خلاصه شده و این وضعیت با آنچه که از آن به عنوان کارکردهای معماری ایرانی و اسلامی مطرح می شود، فاصله بسیاری دارد.
پودینه گفت:نه تنها معماری ما، بلکه بسیاری از آداب، عادات و رسوم ارزشی، اصیل و سنتی ما که تحکیم بخش بنیان خانواده بوده، در اثر تغییرات اجتماعی و فرهنگی تضعیف شده که این وضعیت در خصوص معماری نیز صادق است که باید به موازات آن به برخی کم توجهی ها در حوزه های مطالعاتی و پژوهشی نیز تأکید ویژه ای داشت.
وی افزود:پیاده سازی و اجرای سبک معماری ایرانی و اسلامی در گام نخست، نیازمند تجدید نظر در باورها و رویه هایی است که در ذائقه ها، سلیقه ها و گرایشات افراد تأثیر گذار است و در چنین شرایطی، فرهنگ سازی، آموزش و انجام تحقیقات پژوهشی عمیق، گسترده و کارآمد، به حصول توفیقات سازنده در این بخش منتهی خواهد شد.
عضو شورای اسلامی شهر قدس عنوان کرد: در حال حاضر، قوس های ایرانی-اسلامی، آجرهای سه سانتی یا قزاقی و در یک کلام مصالح ساختمانی ایرانی-اسلامی به فراموشی سپرده شده و این سبک های معماری کلاسیک و غربی با نماهای کامپوزیت هستند که در طراحی ها و احداث بنا شایع و مرسوم شده که این وضعیت، سنخیت چندانی با پیشینه تاریخی و فرهنگی ما ندارد.
وی افزود:در صورت استمرار کیفیتِ فعلیِ معماری، نسل بعدی به شدت با سبک معماری ایرانی-اسلامی بیگانه خواهد بود و می طلبد برای احیای این سبک اصیل، با فوریت و جدیتِ تمام از سوی تمامی دستگاه های مسئول اقدام شود.
پودینه عنوان کرد: تحقق چنین امری در کوتاه مدت میسر نخواهد شد و پیاده سازی معماری ایرانی و اسلامی در شرایط موجود، مستلزم اتخاذ تمهیدات هوشمندانه و برنامه ریزی هدفمند و اصولی است که باید با اراده ای راسخ مد نظر باشد.
احیای معماری ایرانی-اسلامی نیازمند عزمی همگانی است
پودینه در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر در خصوص راهکارهای موثر در ترویج و احیای سبک معماری ایرانی و اسلامی گفت: در حصول چنین امری، دستگاه ها و نهادهای بسیاری موثر خواهند بود که از نمونه های آن می توان به مراکز پژوهشی، متولیان صنعت ساختمان، مدیریت شهری، شورای معماری و شهرسازی، حوزه معاونت معماری و شهرسازی شهرداری ها، اداره کل راه و شهرسازی استان ها و زیر مجموعه های فعال در شهرستان ها، شورای عالی معماری و شهر سازی، معاونت عمرانی وزارت کشور، مجلس و...اشاره داشت.
عضو شورای اسلامی شهر قدس عنوان کرد: در صورت همسویی و هدفگذاری دستگاه های اشاره شده و لحاظ شدن عزمی همگانی، می توان نسبت به احیای سبک معماری ایرانی-اسلامی امیدواری بسیاری داشت.
وی افزود:در این میان نقش آفرینی دانشجویان و دانش پژوهان و تعریف مشوق هایی برای ایجاد انگیزه لازم برای پرداختن به ابعاد و زوایای پیدا و پنهان سبک اشاره شده در قالب مقالات، رسالات و پایان نامه ها از دیگر الزاماتی است که تأثیرِ بسزایی در ترویج سبک معماری مذکور ایفا خواهد کرد.
در حوزه نظارت و اجرا با موانع و مشکلاتی روبرو هستیم
عضو شورای اسلامی شهر قدس در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر در خصوص موانعِ قانونی پیش رو برای پیاده سازی سبک معماری ایرانی و اسلامی اظهار داشت:به نظرم، چالش و مانع اصلی در بخش نظارت و اجرا است واز حیث قانون با مشکل چندانی روبرو نیستیم.
وی افزود: ضمانت اجرایی قانون، موضوع اصلی است زیرا به مُجَرَدِ تعریف و تصویب قانون راه به جایی نخواهد برد.
پودینه گفت:به بیان دیگر در صورت پیگیری و در اولویت قرار گرفتن معماری ایرانی و اسلامی از سوی تمامی دستگاه های مسئول، شاهد حصولِ وحدت رویه و یکپارچگی موثری در این حوزه خواهیم بود و در چنین شرایطی، معماری ایرانی و اسلامی به عنوان یکی از رقبای جدی دیگر سبک های معماری مطرح خواهد شد.
عدم پرداختن به سبک معماری ایرانی-اسلامی در دوره چهارم شورا یک ضعف بزرگ است
پودینه در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر در خصوص دستورکارهای شورای اسلامی شهر قدس در دوره چهارم برای پیاده سازی سبک معماری ایرانی-اسلامی در این منطقه عنوان کرد: متأسفانه در این دوره، به این موضوع پرداخته نشده و مصوبه ای تحت این عنوان در شورای شهر چهارم نداشته ایم.
وی افزود: لایحه ای نیز از سوی شهرداری در این خصوص ارسال یا مطرح نشده و این امر نقیصه ای بزرگ به شمار می رود که باید برای رفع آن تلاش شود.
وی افزود: بنده به عنوان یکی از اعضای شورای شهر چهارم، در آینده ای بسیار نزدیک به سهم خود، موضوع اشاره شده را در نطق پیش از دستور مطرح خواهم کرد که رسیدن به نتایج شایسته و مطلوب، مستلزم اجماع حداکثری دیگر اعضا و همکاران ما در شورای شهر است.
لحاظ کردن تبصره های تخفیفی برای پیاده سازی سبک معماری ایرانی-اسلامی
عضو شورای اسلامی شهر قدس با بیان نقش تأثیرگذار بسته ها و تبصره های تشویقی در پیاده سازی سبک معماری ایرانی و اسلامی در ساخت و سازها و ابنیه های مسکونی این منطقه گفت: بدون تردید با تعریف چنین مولفه هایی، انگیزه هر چه بیشتری برای حصول این امر(معماری ایرانی-اسلامی) ایجاد خواهد شد.
محمدزاده پودینه در خصوص میزان موفقیت معماری های مبتنی بر سبک ایرانی و اسلامی در مدیریت بهینه انرژی عنوان کرد: بدون تردید، صرفه جویی انرژی در اماکنی که آشپزخانه های آن بصورت باز احداث می شود و یا ابنیه ای که طراحی آن دوبلکس و...است، دشوارتر از بناهای قدیمی یا معماری هایی خواهد بود که در قالب ایرانی و اسلامی مطرح می باشند.
وی افزود: در معماری ایرانی-اسلامی اتاق ها مُنفَکِ از یکدیگر بنا می شدند و همین ویژگی، صرفه جویی در انرژی را تسهیل می کرد و بدون تردید بااجرایی شدن معماری مذکور، در حوزه مدیریت بهینه انرژی نیز گام های ارزنده تری برداشته خواهد شد.
پودینه گفت: مجموع کارکردهای معماری ایرانی و اسلامی این ضرورت را به ذهن متبادر می کند که باید نسبت به تحقق چنین سبک هایی در ابنیه جدید التأسیس، تلاش بسیاری شود و در این عرصه، نقش دانشگاهیان و محققان بسیار موثر و برجسته به نظر می رسد.
عضو شورای اسلامی شهر قدس عنوان کرد: پیاده سازی معماری ایرانی و اسلامی، ضرورتی است که از ابعاد گوناگون فرهنگی، ارزشی، اجتماعی، تاریخی، اصولی، سنتی، حاوی ثمرات سازنده ای برای جامعه و خانواده ایرانی خواهد بود و همین نتایج است که لزوم اجرایی شدن آن را دو چندان می کند.
از هجمه فرهنگی و تبلیغاتی غرب تا ضعف های تحقیقاتی و پژوهشی
محمد محمودی شاه نشین نماینده مردم شهریار، قدس و ملارد در گفت و گو با خبرنگار مهر در این خصوص(دلایل فراموشی معماری ایرانی-اسلامی) عنوان کرد: هجمه تبلیغاتی و فرهنگی غرب علیه فرهنگ ایرانی و اسلامی یکی از عوامل بسیار موثر در به فراموشی سپردن این سبک از معماری است.
وی افزود: در کنار این موضوع، نباید از غفلت مراکز تحقیقاتی و پژوهشی نیز به سادگی گذشت و با عنایت به این واقعیت که عمده فناوری ها و تکنولوژی های روز دنیا مشمول مطالعات غربی ها است، این موضوع در نحوه طراحی مسکن، منازل و ابنیه ها نیز مصداق دارد.
هجمه تبلیغاتی و فرهنگی غرب علیه فرهنگ ایرانی و اسلامی یکی از عوامل بسیار موثر در به فراموشی سپردن این سبک از معماری است
نماینده مردم شهریار، قدس و ملارد در مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: در طول سالیان و دهه های گذشته، مراکز علمیِ ایران آنچنان که باید در حوزه تلفیق آموزه های دینی و سبک معماری و احیای تکنیک ها و اصولی که در قواعد ساختمان سازی سبک ایرانی-اسلامی لحاظ می شد، ورود نکرده اند و همین فاصله و شکاف باعث کمرنگ شدن این هنر اصیل و باشکوه شده است.
وی افزود: مولفه های اقتصادی از دیگر عوامل نادیده گرفته شدن معماری اشاره شده محسوب می شود، زیرا بدون تردید، پیاده سازی فنون ساختمان سازی و طراحی های قدیمی مبتنی بر ارزش های ایرانی-اسلامی در دوران فعلی هزینه ساز است و آنچه که در گذشته نیز اجرایی و پیاده سازی می شده، متأثر از نیازی بود که در آن دوران احساس می شد.
محمودی شاه نشین عنوان کرد: آنچه که امروز از آن تحت عنوان قالب بتنی و اسکلت سازی یاد می شود، حاصل تحقیقات و پژوهش های غربی ها است و علاوه بر سازه، این تأثیرپذیری در معماری بنا نیز رسوب و رسوخ کرده است.
وی افزود:متأسفانه منطق و انگیزه کافی برای پیاده سازی سبک معماری ایرانی-اسلامی در ارتفاع و مجتمع های مسکونی دیده نشد و همین امر باعث احداث و ظهور بروز طراحی هایی شده که سنخیت چندانی با ارزش ها و فرهنگ ایرانی و اسلامی ندارد.
نماینده مردم شهریار، قدس و ملارد عنوان کرد:برخی گمان می کنند معماری ایرانی-اسلامی فقط به گنبد یا طاق نصرت ها مختصر و منتهی می شود، اما آنچه که به عنوان کارکرد اصلی این سبک از معماری قابل توجه است، معطوف به مجموعه ای از باید ها و نبایدهای فرهنگی ایرانی-اسلامی و حفظ حرمت و حریم خصوصی می شود.
وی افزود:به عنوان نمونه، کاشت و حفاظت از درخت در شریعت اسلامی، امری پسندیده به شمار می رود، در حالیکه در بنای ساختمان ها و ابنیه مسکونی در طول سال ها و دهه های اخیر، قطع درختان به امری عادی در ساختمان سازی تبدیل شده که برخلاف ارزش ها و باورهای اسلامی به نظر می رسد.
«محمودی شاه نشین» گفت:به نظر بنده، قصور وکم کاری اصلی، متوجه مراکز پژوهشی و تحقیقاتی می شود و می طلبد دولت اعتبارات و بودجه مطلوب و مناسبی را برای پیاده سازی و پیگیری سبک معماری ایرانی-اسلامی مد نظر قرار دهد.
لزوم حصول مدیریت یکپارچه شهری
نماینده مردم شهریار، قدس و ملارد در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر در خصوص راهکارهای مؤثر و مقتضی برای برون رفت از معماری هایِ بیگانه فعلی که در حوزه ساخت و سازها لحاظ می شود، گفت: وزارت راه و شهرسازی و دانشگاه های ما باید با تلاش و دقت نظر هر چه بیشتر، ترویج و احیای معماری مذکور را با جدیت در دستور کار قرار دهند.
وی افزود: حفظ حریم خانواده، بهداشت، حجاب و عفاف در ابنیه، از ضروریاتی است که باید به نحوی عمیق، بنیادی و کالبدی مورد توجه قرار گرفته و در صورت تحقق مولفه های مرتبط با معماری ایرانی-اسلامی، آرامش روحی و روانی مضاعف و مطلوب تری در منازل و خانه ها ایجاد خواهد شد.
محمودی شاه نشین گفت: گام سازنده بعدی برای تحقق این امر خطیر، به پیاده سازی مدیریت یکپارچه شهری معطوف می شود و تا زمانی که شاهد مدیریت جزیره ای و برخی عملکردهای غیر همسو در حوزه شهری یا شهر سازی هستیم، حصول شایسته سبک معماری ایرانی-اسلامی غیر ممکن خواهد بود.
وی افزود: شهر به مثابه یک موجود زنده است که در کنار فیزیک، عکس العمل، حیات و الزامات و ضروریات خاصی را می طلبد تا به صورت همسو و یکپارچه در مسیر و کانالی مشخص، مدون، اصولی و هدفمند، طی طریق کند.
نماینده مردم شهریار، قدس و ملارد در مجلس عنوان کرد: فعالیت های موازی و غیر هماهنگ، از آفات مدیریت شهری محسوب می شود و نتیجه و تبعات چنین رویه ای، ناهمگونی و بروز معضلات جدی و عمیق خواهد بود.
محمودی شاه نشین گفت: متأسفانه موازی کاری باعث هدر رفت زمان، انرژی و منابع می شود که در صورت همسویی هر چه بیشتر، از صرف بسیاری از هزینه کردها صرفه جویی خواهد شد.
وی افزود: آبفا، اداره گاز، برق، مخابرات و... هر یک به نحوی درصدد پیاده سازی و اعمال مدیریت و طرح های مورد نظر سازمانی خود بوده و در چنین شرایطی، امکان حصول توفیقات موثر و کارآمد دشوار به نظر می رسد.
نماینده مردم شهریار، قدس و ملارد عنوان کرد: متأسفانه در شرایطی از معماری ایرانی-اسلامی فاصله گرفته ایم که بسیاری از کشورهای توسعه یافته یا در حال توسعه، با الگوبرداری از سبک اصیل و تاریخی این مرز و بوم به موفقیت های بسیاری در کسب درآمد و جذب گردشگر نائل شده اند.
محمودی شاه نشین گفت: بادگیرهای یزد در شیخ نشین دوبی از مصادیق چنین ادعایی است و این امر در شرایطی پیش آمده که ما به عنوان صاحبان و داعیه داران اصلی چنین طرح ها و سبک هایی، آن را به بوته فراموشی سپرده ایم.
آمایش سرزمینی حلقه مفقوده مدیریت شهری و معماری
نماینده مردم شهریار، قدس و ملارد، تعریف و اجرای دقیق و کارشناسی شده آمایش سرزمینی را از دیگر ضروریات عرصه مذکور(احیای معماری ایرانی-اسلامی) عنوان می کند.
وی گفت: جدیت در پرداختن به چنین مطالعاتی در حوزه های گوناگون اعم از احداث و ساخت منازل، شهرک های مسکونی و شهرسازی از موارد حائز اهمیتی است که باید با جدیت در دستور کار باشد.
محمودی شاه نشین گفت: باید موسسات پژوهشی تحقیق کنند، الگو دهند و الگوی ارائه شده به قانون تبدیل شود و در چنین شرایطی می توان از بسیاری انسدادها و موانع عبور کرد.
اسیر روزمرگی شده ایم
نماینده مردم شهریار، قدس و ملارد با انتقاد از برخی روزمرگی ها گفت: متأسفانه دچار عارضه روزمرگی شده ایم و تا زمانی که از چنین وضعیتی خارج نشویم، شاهد انباشت مشکلات متعدد و ریز و درشت خواهیم بود.
وی افزود: در مقطعی دولتی می آید و پروژه مهر را تعریف می کند که در آن حجم انبوهی از واحدهای مسکونی بدون در نظر گرفتن زیرساخت های لازم، احداث یا کلنگ زنی می شود و دولت بعدی آن را به طور کلی محکوم می کند.
محمودی شاه نشین گفت: بعد از مدتی ایده مسکن اجتماعی مطرح می شود که به عقیده بنده به دلیل عدم تأمین پیش نیازها و کم توجهی و دور اندیشی لازم، طرح مذکور نیز به سرنوشت مسکن مهر دچار خواهد شد.
نماینده مردم شهریار، قدس و ملارد عنوان کرد: تغییر برنامه های بلند مدت از سوی دولت ها، ناصحیح و غیر معقولانه است و باید ساز وکاری تعریف شود که هدفگذاری ها و برنامه های بلند مدت به صورتِ اصل و قاعده ای تعریف شود تا هر از چندگاهی شاهد تغییرات اینچنینی در برنامه ها نباشیم.
وی افزود: باید سیاستمداران به سیاست، اقتصاد دانان به اقتصاد، فرهنگیان به فرهنگ و تولید گران به صنعت بپردازند و از ورود به حوزه های غیر مرتبط و غیر تخصصی پرهیز کنند و تا زمانی که شاهد تفکیک تخصصی و کارشناسی شده در این حوزه نباشیم، ظهور و بروز مشکلات استمرار خواهد داشت.
محمودی شاه نشین در پاسخ به پرسش خبرنگار مهر در خصوص برنامه های مجلس شورای اسلامی برای فاصله گرفتن از چنین مشکلاتی و همچنین تحقق و پیاده سازیِ معماری ایرانی-اسلامی گفت: هشت سال است که مجلس به تعریف لایحه مدیریت شهری از سوی دولت اصرار می ورزد و خوشبختانه بعد از گذشت مدت ها، تیمی در مجلس تشکیل شده و طرحی را در قالب ۲۵۰ صفحه تنظیم کرده که امیدواریم بعد از انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای اسلامی در صحن علنی به رأی گذاشته شود.
وی در خاتمه یادآور شد : بدون تردید در صورت تصویب طرح جامع مدیریت شهری، بسیاری از نارسایی ها و چالش های اشاره شده برای همیشه رفع خواهد شد.
به هر ترتیب امروز توجه به معماری ایرانی و اسلامی ضرورتی است که باید با مدیریت واحد، اتحاد و همدلی مسئولان محقق شود.