به گزارش خبرگزاری مهر، شریف لک زایی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و محقق طرح پژوهشی فلسفه سیاسی امام موسی صدر، در سمینار فلسفه سیاسی امام موسی صدر با بیان اینکه امام موسی صدر را می توان افزون بر این که یک فعال سیاسی است یک اندیشمند سیاسی هم به شمار آورد، گفت: بحث اصلی تبیین اندیشه سیاسی و فلسفه سیاسی امام موسی صدر است.
به گفته لک زایی، سید موسی به گفته خودش بر آن بود تا کار ناتمام سیدجمال را تمام کند. امام موسی صدر در طی بیست سال، اقدامات عملی مهمی در لبنان انجام داد. محقق طرح پژوهشی فلسفه سیاسی امام موسی صدر ادامه داد: مسیری که امام موسی انتخاب کرده بود، مسیری بود که از راه انسان گذشته و بعد از مرحله انسان سازی به مرحله جامعه سازی رسیده بود.
وی افزود: در فصل دوم این پروژه، انسان، جامعه و نهاد مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به این که تربیت انسان برای صدر مهم بود ایشان برای بهبود شرایط شیعیان لبنان مؤسسات آموشی را تأسیس کرد که در راستای ارتقای وضعیت معیشتی و اقتصادی شیعیان مؤثر بود. در واقع می توان گفت مثلث انسان، جامعه و نهاد مورد توجه امام موسی صدر بود و در این مؤسسات خودش را نشان می دهد. چنان که به عنوان نمونه ای دیگر از اقدامات ایشان می توان به تأسیس جنبش امل (افواج مقاومه لبنانیه) و یا تشکیل مجلس اعلای شیعیان اشاره کرد. تأسیس مجلس اعلای شیعیان اوج تأسیس نهادسازی در حوزه سیاسی است که توسط ایشان انجام شده است.
شریف لک زایی در ادامه به بحث بنیادهای اندیشه ای امام موسی صدر از قبیل خدا، نبی، انسان، جامعه، شناخت و به ویژه نقش دین در جامعه اشاره کرد و گفت: ایشان معتقد است دین آیین زندگی و انسان سازی است و بنابراین باید در جامعه حضور داشته باشد. صدر به دین یک نگاه اجتماعی دارد. به باور امام موسی صدر، دینی که نتواند زندگی انسان ها را تأمین کند و نتواند انسان ها را در زیست دنیایی کمک کند قابل اعتنا نیست. چنین دینی در مرحله انسان سازی و جامعه سازی و نهادسازی نقش مهمی دارد.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه در اندیشه امام موسی صدر می توان عنصر تمدن را به عنوان یک مؤلفه اساسی در اندیشه صدر جستجو کرد، ادامه داد: دو عنصر تمدنی انسان به عنوان عامل و فاعل حرکت تمدنی و دیگری دین در این مرحله از اندیشه امام موسی صدر حائز اهمیت می باشد. در اندیشه صدر، دین تمدن ساز است و می تواند دنیای انسان ها را سامان دهد.
به باور لک زایی، امام موسی صدر به وظیفه عالمان دین هم توجه کرده و ارتباط خود ایشان با جامعه و تربیت انسان را با عمل نشان داده است. وی دفاع از حق و عدالت را سرلوحه کار علما معرفی کرده است
تأکید بر قرآن و اینکه می تواند زندگی انسان را متحول کند هم از دیگر مباحث مهم در اندیشه امام موسی صدر است. امام راه حل اصلی مشکلات جامعه اسلامی را قرآن و فهم اجتهادی اجتماعی از قرآن دانسته و دین را عامل پیوند انسان و هستی می داند.
مدیر گروه فلسفه سیاسی پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی در ادامه با بیان اینکه در فصل های بعدی این طرح، مفهوم آزادی کار شده است به ارتباط دین و آزادی، خاستگاه آزادی، مفهوم آزادی و موانع آزادی از منظر امام موسی صدر اشاره کرد و گفت: در بحث آزادی و عبادت هم وی مباحث قابل توجهی دارد که در این فصل بدان پرداخته شده و عبادت همسان آزادی شمرده شده است.
مبحث عدالت نیز در یک فصل مستقل مورد بحث قرار گرفته است که در آن به ویژه بحث مفهومی و ساز و کارهای تحقق عدالت و موانع عدالت و مراتب آن مورد بحث قرار گرفته است. ضمن این که نقد مکاتب رقیب و تأکید بر مباحث توزیعی در عدالت در این زمینه مورد توجه قرار گرفته است.
این محقق فلسفه سیاسی در ادامه به فصل دیگری از کار خود اشاره کرده و گفت: در فصل دیگری به انسجام و همبستگی و تنوع قومیتها و مذاهب و ادیان از منظر امام موسی صدر اشاره شده و این که چگونه در جامعه متکثر لبنان می شود آنها را در کنار هم قرار داد. از این رو در این فصل اصول مهمی که در اندیشه سیاسی صدر مطرح است مورد توجه و بحث قرار گرفته است. از جمله احترام و اعتماد و اطمینان متقابل، امنیت و آزادی، برابری و عدالت، ایمان و تعامل و نقش دین در منازعات اجتماعی.
لک زایی افزود: وی به نقش دین در همبستگی اجتماعی از منظر صدر هم اشاره کرده که معتقد است ادیان در معنای توحیدی به نوعی دارای وحدت هستند و بنابراین در همبستگی اجتماعی باید لحاظ شود. امام موسی صدر فرقه ها را تهدید تلقی نمی کند و فرصتی برای تعالی جامعه می داند.
محقق طرح فلسفه سیاسی امام موسی صدر در ادامه به بحث حکومت و ولایت در فلسفه سیاسی امام موسی اشاره کرد و گفت: در بحث ولایت مسئله صدر پاسخ به این کهن است که چه کسی باید حکومت کند. وی همچنین به تبیین مفهوم ولایت از دید صدر اشاره و یادآور شد ولایت در فلسفه سیاسی امام موسی صدر همان اجرا و حکومت و سیاست است. وی گفت: امام موسی صدر برای تحقق بخشیدن به عدالت در جامعه، ولایت را لازم دانسته و در بحث امام هم وی رسالت را از ولایت متمایز می کند و ولایت را مقام اجرا و رسالت را مقام انتقال پیام الهی به مردم می داند. از منظر صدر این مردم هستند که به ولایت قدرت می بخشند. در فقدان حضور مردم، امام نمی تواند نقش خود را ایفا نماید.
امام موسی صدر در بحث حکومت نیز به پیشینه حکومت و تبیین حکومت مطلوب و نامطلوب پرداخته و همچنین بحث تفکیک قوا و عصمت و نظارت را بحث کرده و عصمت را برای حکومت لازم می داند که نباید به سمت اشتباه برود. همچنین وی در بحث حکومت بر نظارت و اصلاح تأکید دارد.
بحث مهم دیگری که در فلسفه سیاسی امام موسی صدر می توان اشاره کرد این است که وی معتقد است جامعه و حکومت صالح و مطلوب با انسان صالح شکل می گیرد.
به گفته لک زایی ضرورت تعامل با مردم هم از دیگر مباحثی است که امام موسی صدر معتقد است باید از سوی حاکمان و حکومت تعقیب و اجرا شود. حضور مداوم و تعامل مداوم ایشان با مردم نمونه عینی عمل به این نکته است. به گفته خود ایشان کیلومترشمار ماشینش ۱۵۰ هزار در سال کار کرده است!
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: بر اساس بحث های نظری و اقدامات وی و نیز گفته های دیگران به نظر می رسد ایشان به دنبال تحقق حکومت اسلامی هم بوده است اما به صورت تدریجی. نکته مهم دیگری که در اینجا می بایست بدان اشاره کرد، اینکه وی به سمت یک دولت سازی هم حرکت می کند؛ به گونه ای که می توان گفت: وی از انسان سازی و جامعه سازی و نهادسازی به دولت سازی رسید.
شریف لک زایی در خاتمه سمینار گفت: امام موسی صدر از نوعی دولت آسمانی سخن به میان می آورد و بر این باور است که چنین دولتی باید فراتر از طوایف و اقوام و مذاهب حرکت کرده و انسان را مورد توجه قرار دهد و از آسمان به مردم نگریسته و امور جامعه را فارغ از همه تعلقات تدبیر نماید.
وی با بیان اینکه اندیشه و عمل امام موسی صدر از هم جدا نیست، کلام خود را با این جمله به پایان برد که: امام موسی صدر فیلسوفی است که بدون ورود به بحثهای فنی فلسفی به عمل پرداخته است؛ زیرا روی سخن وی با عموم بود و با عموم صحبت می کرد در عین این که همه بحث های وی ریشه در مباحث نظری و فلسفی دارد که در متن حاضر تا حد زیادی به آن توجه شده و در فصول مختلف به تناسب مباحث مورد بحث و اشاره قرار گرفته است.