خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: یوکیو آمانو در سخنرانی جدید خود گفت: تمام امضا کنندگان توافق تاریخی سال ۲۰۱۵ درباره برنامه هسته ای ایران باید به تعهدات خود در این خصوص پایبند باشند. متعهد ماندن تمام طرف ها به تعهدات خود همچنان امری ضروری است.
به نظر می رسد این اظهارات مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در واکنش به هیاهویی است که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا در مورد برجام به راه انداخته است.
آمانو در ادامه به وظیفه آژانس در قبال برجام نیز اشاره کرد و گفت: آژانس از ژانویه سال ۲۰۱۶ میلادی بر اجرای تعهدات مرتبطِ هسته‌ای ایران از سوی این کشور در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نظارت و آن را راستی‌آزمایی کرده است. توافق بر سر برجام، روندها درباره ایران را از تقابل به سمت همکاری تغییر داد.
مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ادامه گفت: ما کماکان از تخصص خود در زمینه راستی‌آزمایی برای کمک به تداوم برجام استفاده خواهیم کرد. برجام به تقویت چشمگیر راستی‌آزمایی هسته‌ای در ایران منجر شده و دسترسی بیشتر به اطلاعات و اماکن را به ما داده است. تعهد همه طرف‌ها به این توافق، ضروری است.
همانطور که اشاره شد آمانو آخرین نفر از مقامات سرشناس بین المللی بوده که در این رابطه به ترامپ پیام داده است. در دو هفته اخیر و به مناسبت یک سالگی اجرای برجام افراد مختلفی در مورد اهمیت برجام و لزوم حفظ آن به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به ترامپ پیام داده اند که برخی از آنها به شرح زیر هستند:
پیام بلندبالای موگرینی
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا جزء اولین نفراتی بود که در سالگرد اجرایی شدن برجام با انتشار پیامی از آن حمایت کرد.
«فدریکا موگرینی» در اولین سالروز اجرای برجام یادداشتی را به رشته تحریر در آورد و در آن عنوان داشت: «دقیقا یک سال پیش، ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶، اتحادیه اروپا، چین، فرانسه، آلمان، روسیه، انگلستان، ایالات متحده آمریکا و ایران اجرای برجام در خصوص برنامه هسته ای ایران را آغاز کردند. این اقدام در نتیجه تصمیمات شجاعانه، رهبری سیاسی، عزم گروهی و سخت کوشی تحقق یافت. پس از گذشت یک سال ما می توانیم به روشنی بگوییم که تفاهم با ایران در جریان است و ما می بایست آن را حفظ کنیم.
موگرینی: بدون شک اتحادیه اروپا با قدرت تمام به توافقنامه چند جانبه پایبند است. این توافقنامه در نتیجه تلاشهای گروه E۳/EU+۳ و ایران شکل گرفت اما هم اکنون با توجه به تایید شورای امنیت سازمان ملل متحد، متعلق به تمام جامعه بین المللی استمن به تمام کسانی که چه در مورد شرایط توافقنامه و چه در مورد صرف توافق با ایران ابراز نگرانی کرده اند می گویم هم اکنون زمان آن رسیده که از نزدیک به حقایق نگاه کنند.این توافقنامه در وهله اول با حل یکی ازمناقشات قدیمی و مداوم از طریق روشهای مسالمت آمیز، مفید بودن خود را نشان داد. در غیاب چنین توافقی ممکن بود امروزه شاهد درگیری نظامی دیگری در منطقه ای که در حال حاضر نیز بیش از حد بی ثبات است، باشیم.
این توافقنامه، یکسال پس از آغاز اجرای آن،هدف اصلی خود را که همانا اطمینان از ماهیت کاملا صلح آمیز و غیر نظامی برنامه هسته ای ایران بود را محقق کرد. آژانس بین المللی انرژی اتمی، به عنوان دیدبان هسته ای سازمان ملل متحد، تاکنون با ارائه چهار گزارش به پایبند بودن کامل ایران به تعهدات هسته ای خود اذعان داشته است. این بدین معنی است که برنامه هسته ای ایران به طور چشمگیری اصلاح شده، در مقیاس کوچکتری در حال انجام بوده و همچنین تحت نظارت دقیق آژانس بین المللی انرژی اتمی است. کمیسیون مشترک –که من هماهنگ کننده آن هستم- به صورت مداوم بر اجرای این توافقنامه نظارت دارد و با برگزاری جلسات منظم قادر به شناسایی کوچکترین انحراف احتمالی و در صورت نیاز انجام اقدامات اصلاحی است.
بدون شک اتحادیه اروپا با قدرت تمام به توافقنامه چند جانبه پایبند است. این توافقنامه در نتیجه تلاشهای گروه E۳/EU+۳ و ایران شکل گرفت اما هم اکنون با توجه به تایید شورای امنیت سازمان ملل متحد، متعلق به تمام جامعه بین المللی است».
پیام اوباما
کاخ سفید نیز در آخرین روزهای حضور اوباما در مسند ریاست جمهوری آمریکا، با انتشار بیانیه ای به انتشار اظهارات باراک اوباما رئیس جمهوری سابق آمریکا در سالگرد اجرای توافق هسته ای در ۱۶ ژانویه سال ۲۰۱۶ میلادی پرداخت.
جان کری: با ادامه راستی آزمائی آژانس بین المللی انرژی اتمی از فعالیت هسته ای ایران، دیگر تردیدی نیست که این توافق در حال ادامه یافتن استدر بیانیه منتشره توسط کاخ سفید در این باره آمده است: توافق هسته ای با ایران به نتایج مهم و ملموسی دست یافت به گونه ای که اگر چنین توافقی نبود، آمریکا امروز با چالش های بیشتری مواجه می شد.در ادامه این بیانیه ادعا شده بود: برجام آمریکا و جهان را امن تر کرده است. این توافق، برنامه هسته ای ایران را با بازرسی های شدید و راستی آزمایی های بی سابقه ای مواجه کرد.
کاخ سفید در ادامه اذعان کرد: ایران در حال عمل به تعهدات خود در زمینه توافق هسته ای است و این امر به معنی موفقیت دیپلماسی است.
اوباما در ادامه پیام خود به مناسبت سالگرد توافق هسته ایِ ۱۴ جولای ۲۰۱۵ (۲۳ تیرماه ۱۳۹۴) میان ایران و کشورهای ۱+۵ موسوم به «برجام» با تکرار ادعاهای نخ نمای گذشته این کشور مدعی شد: توافق هسته ای با ایران را باید در برابر گزینه های دیگر مورد سنجش قرار داد. توافق مذکور تصمیم دیپلماتیکی بود که ایران را از دستیابی به سلاح اتمی بازداشت و لذا در برابر برنامه هسته ای نامحدود ایران و یا جنگ دیگری در خاورمیانه دارای اولویت است.
استقبال سازمان ملل
«فرحان حق» معاون سخنگوی سازمان ملل نیز در کنفرانس خبری با استقبال از یکساله شدن اجرای برجام گفت: سازمان ملل اولین سالگرد اجرای توافق هسته ای ایران را که یک توافق تاریخی بود گرامی می دارد.
به گفته فرحان حق، برجام نقشی بزرگ در اطمینان از ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران داشته است. سازمان ملل از همه اعضای خود می خواهد تا از این توافق حمایت کرده و به اجرای آن کمک کنند.
فرحان حق در پایان تاکید کرد: این مهم است که برجام، منافع قابل لمسی برای مردم ایران داشته باشد.
حمایت جان کری
«جان کری» وزیر خارجه سابق آمریکا نیز پس از گذشت یک سال از اجرای برجام در ۱۶ ژانویه سال ۲۰۱۶ میلادی با انتشار پیامی به بیان دیدگاه های خود در این باره پرداخت و در پیام خود، توافق هسته ایِ ۱۴ جولای ۲۰۱۵ (۲۳ تیرماه ۱۳۹۴) میان ایران و کشورهای ۱+۵ موسوم به «برجام» را یک «درک تاریخی» خطاب کرد و با تکرار ادعاهای نخ نمای گذشته این کشور مدعی شد که این توافق، ایران را از دست یافتن به سلاح هسته ای بازداشته است!
وی در بخش دیگری از این پیام گفت: با ادامه راستی آزمایی آژانس بین المللی انرژی اتمی از فعالیت هسته ای ایران، دیگر تردیدی نیست که این توافق در حال ادامه یافتن است. همه طرف ها به تعهدات خود در این توافق عمل کرده اند.
تلاش های آلمان
در این میان اما سخنگوی وزارت خارجه آلمان اعلام کرد دولت این کشور سرگرم رایزنی با دولت بعدی آمریکا برای حفظ توافق هسته ای با ایران(برجام) است.
«مارتین شافر» گفت: وقتی ما با واشنگتن صحبت کردیم توافقات پا برجا بودند و هنوز هم به قوت خود باقی هستند. ما در حفظ درست توافقات، منافعی داریم و تایید می کنم که ما مذاکرات با دولت بعدی آمریکا در این خصوص را به روش صحیحی از سرگرفتیم.
توصیه پاور به ترامپ
«سامانتا پاور» نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل نیز در آخرین روزهای خود در این پست، در کنفرانسی خبری گفت: توافق هسته ای انجام شده میان ایران و کشورهای ۱+۵ برای متوقف کردن پیشرفت هسته ای ایران «کارگر» افتاده و عاقلانه است که «دونالد ترامپ» آن را حفظ کند.
پاور در ادامه با تکرارا ادعاهای بی اساس آمریکا علیه ایران گفت: برای ما که تهدیدی را که ایران از طریق اقدامات بی ثبات کننده اش در منطقه و از طریق حمایتش از تروریسم ایجاد می کند، مشاهده می کنیم بسیار عاقلانه خواهد بود که توافقی را که مخالف تسلیحات کشتار جمعی در این کشور است، حفظ کند. لازم است ما در جهت تقویت برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در دولت آتی آمریکا بسیار قدرتمند عمل کنیم. لازم است که به قدرت درباره موارد نقض هنجارهای بین المللی که در خارج از چارچوب توافق و مطمئنا هر آنچه در چارچوب توافق روی می دهد، هشدار دهیم. البته این تمامی نظر ما درباره تهدید ایران برای صلح و امنیت نیست. مسائل دیگری وجود دارد که بسیار مهم هستند. درباره سوریه با تضمین این موضوع که از تغییری تنش زا پرهیز کنیم، مهم است که مذاکرات دستکم ادامه پیدا کند.
نکته کلیدی پیام ها
پیام ها و نقل قول های ذکر شده در این مطلب و همچنین مرور اظهارات دیگر شخصیت های بین المللی در خصوص برجام نشان می دهد که همگی آنها نگران برخورد دولت آتی آمریکا با برجام هستند.
در این میان افرادی که از سوی ترامپ برای پست های کلیدی دولت وی انتخاب شده اند نیز رویکردهای متفاوتی در قبال برجام داشته اند برای مثال، «مایک پمپئو» که در زمان انعقاد توافق هسته ای از مخالفان آن محسوب می شد، اخیرا در نشست استماع سنا گفت: «رژیمی که برای نظارت بر فعالیت های هسته‌ای ایران وضع شده بسیار خوب است با این حال ایرانی ها در تقلب حرفه ای هستند! و باید به دقت بر اجرای این موارد نظارت کرد. با وجودی که به عنوان عضو مجلس نمایندگان با این توافق مخالفت کردم ولی در صورت تایید من به عنوان رئیس سیا، نقش من تغییر خواهد کرد».
ترامپ برای پیشبرد سیاست های مورد نظر خود ناگزیر از همکاری با اروپا و حتی روسیه و چین است«جیمز ماتیس» وزیر دفاع جدید آمریکا نیز در جلسه استماع سنا درباره برجام گفت: این توافق [برجام] ناقص است، اما آمریکا باید از آن حمایت کند... زمانی که آمریکا قولی می دهد، باید به آن وفادار بماند.
اما «رکس تیلرسون» وزیر خارجه جدید آمریکا در نشست تایید صلاحیتش در سنا به اظهار نظر درباره برجام پرداخت و با بیان اینکه ایران نباید غنی‌سازی و مواد غنی‌شده داشته باشد، گفت: باید برجام را کامل بازبینی کنیم. درباره این توافق اخیر، باید بگویم که توان ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای را محدود می‌کند. در صورتی که من تأیید شوم، پیشنهاد من بازنگری کامل در توافق هسته‌ای و هر کدام از توافقات جانبی است که طبق دریافت من بخشی از آن توافق است. بنابراین من فکر می‌کنم حیطه های دیگری هستند که بایستی آنها را مورد بررسی قرار داد. مهمتر از همه این است که در پایان این توافق چه اتفاقی می‌افتد؟ آنچه در پایان این توافق اتفاق می‌افتد بایستی ساز و کاری باشد که توان دستیابی به سلاح هسته‌ای را از ایران سلب می‌کند و این یعنی: عدم غنی‌سازی اورانیوم در ایران؛ عدم ذخیره‌سازی مواد هسته‌ای در ایران».
وی افزود: «طیف دیگر مسئله این است که ایران به چه چیزی دست پیدا می‌کند؟ ما با شریکانمان همکاری می‌کنیم تا برای ایران امکان استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای (برق هسته‌ای، کاربردهای هسته‌ای و کاربردهای صنعتی) را فراهم کنیم. اما این کار، در یک فرایند کنترل‌شده انجام خواهد شد و ما با شریکانمان برای انجام آن همکاری خواهیم کرد.
این رویکرد مردان منتخب ترامپ نشان می دهد که رویکرد قطعی دولت آتی آمریکا در برابر ایران هنوز روشن نیست و باید دید چهره جنجالی کاخ سفید چه مسیری را در مورد ایران و برجام انتخاب می کند.
ترامپ برای پیشبرد سیاست های مورد نظر خود ناگزیر از همکاری با اروپا و حتی روسیه و چین است و نظر به آنکه طرف های مقابل آمریکا مایل به نقض برجام نیستند به نظر می رسد که دولت جدید آمریکا در صورت تمایل برای نقض برجام راه مشکلی را در پیش خواهد داشت.