به گزارش خبرنگار مهر، حجت‌الاسلام حمید پارسانیا در نشست «امکان یا امتناع تفکر جامعه شناختی در ایران» که دیروز عصر به همت انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد، گفت: کسانی که طرح امتناع می‌کردند معتقد بودند، پیدایش تفکر جامعه‌شناختی مبتنی بر زمینه‌هایی است که یکی از آن‌ها بر مدل عقلانیت استوار است. اگر جامعه‌شناسی می‌خواهد در تاریخ محقق شود در درون یک فرهنگ و جامعه باید عقلانیتی موجود شده باشد. شاید این تامل در وبر هم بود که معتقد بود عقلانیت مدرنیته که معطوف به هدف است با علم مرتبط است.
پارسانیا گفت: از افراد دیگری که طرح این مساله را در کشورهای عربی و خارج از ایران مطرح کردند، الجابری است. او تعبیری را با عنوان عقل مکوَن و مکوِن دارد. عقل مکوَن از نظر جابری عقلی است که در تاریخ عینیت پیدا کرده است. جابری عقل مکوَن عربی را به عقل بیانی تعبیر می کند، بدین معنی که با مرجعیت متن و نص مرتبط است.
وی با بیان اینکه عقل دیگری هم در جهان اسلام بوده که عقل عرفانی است یادآور شد: البته عقل دیگری هم بوده که متعلق به جهان اسلام نبوده و یونانی است و آن عقل برهانی است. این سه عقل وقتی در فرهنگ عینیت می‌یابد ابزاری دارد. عقل برهانی که ریشه یونانی دارد و در جهان اسلام هم نیمروزی داشت و آمد و به خاطر عقل بیانی و عرفانی نتوانست استمرار پیدا کند، با ابن رشد تمام شد و رفت و ادامه آن را در فقه باید در شاطبی و در تاریخ با ابن خلدون دید.
وی تاکید کرد: اگر عقل برهانی ادامه پیدا می‌کرد، علم شکل می‌گرفت اما چون ما در فرهنگمان عقل برهانی نداریم و عقل بیانی غالب است، اینجا امتناع قیاس پیش می‌آید. بنابراین در بستر چنین فرهنگی پیدایش عقل اجتماعی ممتنع است.
فایل صوتی ایم گفتار را از بالا دریافت کنید.