خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- ونوس بهنود: نه از دود و دم و ترافیک خبری هست و نه از درگیری‌های زندگی روزمره بر روی دور عجله. طبیعت بکر و سکوت آرامش‌بخش با عطر غذای محلی همراه شده و برای خسته‌دلان از راه رسیده فرصت بازیابی روحی و جسمی است.
تنها صدای شیهه اسب‌ها، صدای پیچیدن باد بر دور کمر علف‌ها و گل‌های بهاری، صدای بره تازه به دنیا آمده و صدای خنده ریز دخترکان روستایی با لباس‌های گل‌دار به گوش می‌رسد.
روستاها شاید از امکانات مدرن شهری، مبلمان های شیک‌وپیک و رستوران‌های پر زرق‌وبرق بی‌بهره باشند اما همین سادگی تو را می‌خواند.
در چادر عشایر که می‌نشینی همان نان و پنیر محلی را به غذاهای رنگ‌به‌رنگ شهر که در هیاهوی بی‌امان در بشقابی برایت ریخته می‌شود، ترجیح می‌دهی.
توسعه بوم گردی در دستور کار میراث فرهنگی اردبیل
به عقیده مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل این استان به دلیل ارتباط تنگاتنگ زندگی شهری، روستایی و عشایری یکی از استان‌های متنوع در فرهنگ و آداب‌ورسوم محسوب می‌شود.
کریم حاجی‌زاده به خبرنگار مهر گفت: به دلیل گستره و پراکندگی روستاها آداب‌ورسوم و ظرفیت‌های تاریخی و فرهنگی متنوعی در زندگی روستایی اردبیل حاکم است و امروز روستاگردی به عنوان یکی از ظرفیت‌های گردشگری استان مورد تأکید است.
گردشگری روستایی و بوم گردی کم‌هزینه و پربازده است و در حال حاضر نیز نمونه‌های بسیار موفقی در سطح جهان توانسته اقتصاد منطقه بومی خود را متحول سازدوی از جمله اقدامات توسعه گردشگری روستایی را آشنا کردن آژانس‌های گردشگری با این پتانسیل‌ها عنوان کرد و گفت: از جمله برای ۱۶ آژانش تسهیلات ارزان‌قیمت پرداخت شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی استان متذکر شد: در عین حال برای شش اقامتگاه بوم گردی مجوز صادر شده است و ما همچنان از سرمایه گذرای بخش خصوصی در این راستا استقبال می‌کنیم.
حاجی‌زاده افزود: گردشگری روستایی و بوم گردی کم‌هزینه و پربازده است و در حال حاضر نیز نمونه‌های بسیار موفقی در سطح جهان توانسته اقتصاد منطقه بومی خود را متحول سازد.
گفته می‌شود ۱۲ روستای هدف گردشگری در استان اردبیل شناسایی شده و ۳۶ مورد دیگر نیز در نوبت ثبت ملی است.
در این گزارش تعدادی از روستاهای هدف گردشگری که می‌تواند در ایام نوروز مورد بازدید قرار گیرد به مخاطبان خبرگزاری مهر معرفی می‌شوند.
آلوارس و خاطره به یاد ماندنی تله کابین
در کتاب «سرعین در آینه قلم» آمده است: در روستای آلوارس باغ‌های بزرگی وجود داشت که از درختان تنومندی چون شمشاد و سرو و بید تبریزی انباشته بود. نجاران از آن درخت انبوه الوار می‌بریدند و کسانی که از روستاهای هم‌جوار خانه می‌ساختند از نجاران آلوارس الوار می‌خریدند، بنابراین به دلیل وجود این درختان تنومند و الوار محکم این روستا به الوارستان معروف شد.
برخی نیز اعتقاد دارند اجداد این روستا به نژاد پارس رسیده و این روستا را پارسیان در زمان‌های بسیار قدیم ساخته و مدت مدیدی در آن زندگی کرده‌اند. به همین خاطر نام آل پارس نیز بر روی آن می‌نهند.
موضوعی که به مانند جاذبه‌های رازآلود کوه آتشفشان همچنان به جمع‌بندی مشخصی نرسیده است و در نهایت نیز نام روستا بر یک منطقه نمونه گردشگری ثبت شده و آوازه آن به خارج از مرزهای استان می‌رسد.
مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر از تلاش این مجموعه برای ثبت آثار باستانی واقع شده در این منطقه در فهرست آثار ملی خبر داد.
حاجی‌زاده تصریح کرد: قدمت برخی از این آثار به هزاره اول پیش از میلاد می‌رسد و در بررسی‌هایی که به عمل آمده چند تپه باستانی و حتی قلعه قابلیت ثبت دارند.
وی با بیان اینکه پیرامون کوه سبلان آثار متعدد تاریخی و باستانی وجود دارد، اضافه کرد: حفاظت از این آثار و معرفی این جاذبه‌ها ضرورت ویژه دارد.
اصلی‌ترین جاذبه گردشگری شناخته شده منطقه نمونه گردشگری آلوارس واقع در ۱۲ کیلومتری روستای آلوارس از توابع شهرستان سرعین پیست اسکی آن است که در بیشتر ماه‌های سال به دلیل موقعیت اقلیمی پوشیده از برف است.
این پیست در ارتفاع سه هزار و ۲۰۰ متری واقع شده و به دلیل طول هزار و ۲۵۰ متری آن بزرگ‌ترین پیست برفی کشور شناخته می‌شود.
هر چند در معرفی منطقه نمونه گردشگری آلوارس به قابلیت گردشگری زمستانی آن تأکید می‌شود اما در واقع آلوارس گردشگری تمام فصل داشته و در طول تابستان نیز تله سیژ گردشگران را به رستوران و امکانات بازی و سرگرمی در ارتفاع بالاتر می‌برد.
اکوکمپ های عشایر، شقایق‌های کوهی، گل ختمی و گون از جمله رویش‌های طبیعی این منطقه است که چشم‌نوازی می‌کنند. در عین حال آبشار گورگور که برخی معتقدند به دلیل قدرت آب در محل آبشار به این نام خوانده می‌شود، دیگر جاذبه‌ای است که تمامی حیات موجودات پیرامون را تضمین می‌کند.
همچنین در طول مسیر منطقه نمونه گردشگری آلوارس به کررات می‌توان شتر دوکوهانه را که یکی از گونه‌های کم‌نظیر حیوانی است مشاهده کرد. این شتر به دلیل قدرت تحمل زمستان سرد و راهپیمایی طولانی‌مدت در باربری عشایر مورداستفاده قرار می‌گیرد و تنها تغذیه آن از خاری به نام «قانقا» است.
روستاهای عنبران و اصالت گلیم با نشان ملی جغرافیایی
در شهرستان نمین نیز یکی از مناطق شناخته شده روستاهای پیرامون شهر عنبران است.
شهر عنبران واقع در هفت کیلومتری شمال شهرستان نمین کانون اصلی بافت گلیم است که به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد و بومی خود به "گلیم عنبران" شهرت یافته است.
روستاهای حومه عنبران که مردمانشان به بافت گلیم اشتغال دارند می‌توان به میناباد، کلش، میرزانق، عنبران علیا و سرو آباد یا ساوو پیله اشاره کرد.
گلیم عنبران از قدیمی‌ترین زیراندازهای ایرانی است که از تمدن غنی این مرزوبوم به یادگار مانده و به دلیل اینکه تغییرات بافت آن در طول اعصار محسوس نبوده یادآور ایام زندگی ایرانیان باستان است.
نقوش سنتی و اساطیری گلیم‌های بافته شده عنبران سمبل نمادها و یا نقش‌هایی از خواست باطنی بافندگان و بیانگر آرزوها و نیازهای مردمان ساکن این مناطق است.
ویژگی منحصر به فرد گلیم عنبران بومی بودن الیاف و ابزار بافت آن است. بطوریکه هر زن روستایی می‌تواند با به پا کردن دار کوچکی در منزل هنر سده‌های متمادی را در تاروپود صنعت دست‌ساز خود جا دهد.
همین ویژگی‌ها موجب شد به گفته معاون صنایع‌دستی میراث فرهنگی استان در اواسط سال جاری گلیم نمین نشان ملی جغرافیایی را از آن خود ساخت.
علیرضا دباغ عبداللهی به خبرنگار مهر گفت: امسال در کل کشور به ۹ اثر صنایع‌دستی نشان ملی جغرافیایی تعلق گرفت که سه مورد از اردبیل بود.
وی با تأکید به اینکه این رویداد بیانگر قابلیت صنایع‌دستی استان است، اضافه کرد: ورنی مغان، گلیم نمین و جاجیم خلخال توانستند نشان ملی جغرافیایی دریافت کنند.
قوم تات میزبان گردشگران نوروزی اردبیل
روستاهای جنوب استان اردبیل به طبیعت کم‌نظیر و بکر خود شناخته می‌شوند. از جمله روستای اسبو در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان خلخال محل زندگی قوم تات است که با زبان شیرین و مهمان‌نوازی خود به استقبال گردشگران می‌روند.
روستای اسبو از توابع بخش شاهرود شهرستان خلخال از جمله مناطقی است که گویش متفاوت آن ها به مانند سفر به سرزمینی منحصر به فرد در اذهان گردشگران ثبت می‌شود.
علاوه بر این اعجازهای طبیعی، وجود آثار طبیعی گردشگری موجب شده این روستا به یکی از مقاصد گردشگری استان اردبیل تبدیل شود.
قوم ساکن در روستا یا قوم تات قومی مهمان‌نواز با تمدن دیرینه هستند که به گفته کارشناسان در استان اردبیل در قریه عنبران در بخش نمین شهرستان اردبیل، دهات بخش شاهرود خلخال شامل اسکستان، اَسبو، درو، کلور، شال، دیز، کرین، لرد، کهل، طهارم، گلوزان، گیلوان، گندم آباد و همچنین کرنق و کجل خورش رستم ساکن شده‌اند.
قومی که به عنوان آخرین پاسداران فرهنگ و گویشی دیرینه بوده و با این وجود از نگاه تاریخ پنهان مانده‌اند.
طبیعت منحصر به فرد اسبو موجب شده سالانه گردشگران با گذر از روستا مسافت دو کیلومتری را برای دیدن آبشار نره گر طی کنند. این آبشار که در ارتفاع ۱۹۰۰ متری از سطح آب‌های آزاد قرار دارد یکی از گنجینه‌هایی است که اسبو در کنار تاریخ و فرهنگ خود پاسدار آن است.
راهنمای تورهای گردشگری اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: منبع آب این آبشار از برف زمستانی باریده شده بر فراز کوه‌های که این آبشار در دامنه آن جریان دارد تأمین می‌شود.
علی درخشان با بیان اینکه آبشار «نره گر» از دید بسیاری گردشگران استان پنهان مانده است، اضافه کرد: با وجود بارندگی‌های فصل بهار، اگر برف در حد مقبول نبارد آب آبشار کاهش خواهد یافت.
به گفته درخشان آبشار و چشمه آق‌بلاغ در محدوده منطقه حفاظت شده آق داغ که مهم‌ترین زیستگاه حیات‌وحش در استان اردبیل است، چشمه فنارود در جنوب شرقی روستای خوجین در دامنه کوه چهل خانی و مالان خوجین و تفرجگاه اندبیل که بیشتر به چشمه میر عدیل معروف است در پنج کیلومتری شرق مرکز شهرستان خلخال از دیگر موقعیت‌های گردشگری این شهرستان است.
همچنین در شش کیلومتری روستای اسبو در بخش کلور امامزاده‌ای واقع است که رنگ و بوی گردشگری مذهبی نیز به این روستا می‌بخشد.
آرامگاه امامزاده سیدعبدالله (ع) که از نوادگان حضرت امام موسی الکاظم (ع) است در یک کیلومتــری شهر کلور در کنار چشمه زلال مشهـــــور به جیگن آو، و رودخــــانه پرخروش شاهرود واقع شده است.
خمس و ویلا باغ‌های اقامتی
در شهرستان خلخال روستای هدف گردشگری دیگری واقع شده که با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و به همت مردم ویلا باغ‌های آن شهرت یافته است.
روستای هدف گردشگری خمس تابع شهرستان خلخال در جنوب اردبیل، مجموعه‌ای بکر برای طبیعت‌گردی و تاریخ است. هر چند برخی محققان می‌گویند قدمت این روستا متجاوز از ۳۰۰ سال نیست ولی یکی از بانوان کهن‌سال روستا در گفتگو با خبرنگار مهر قدمت آن را بیش از هزار سال عنوان می‌کند.
فهیمه نادری با بیان اینکه این روستا آن‌قدر قدیمی است که ما از ابا و اجدادمان در مورد آن شنیده‌ایم، برای اثبات ادعای خود به نام‌گذاری آن اشاره کرد و گفت قبلاً روستا متشکل از پنج روستای دیگر بود و به همین دلیل نام خمس به خود گرفت.
وی افزود: یکی از این روستاها «ارمنی لر» نام داشت و محل سکونت ارمنی‌ها بود و با این وجود امروز جز تپه پشته‌ای از آن باقی نمانده است.
نه تنها تونل‌های زیرزمینی خمس هنوز در هاله‌ای از ابهام است، بلکه در محوطه پیرامون روستا نمونه‌هایی از گورهای باستانی عهد برنز هنوز در مجاورت نور خورشید به حال خود رها شده است.
دلمن ها که ابنیه‌ها و گورهای ابتدایی است که با تخته‌سنگ‌های بزرگ و بدون استفاده از ملات ساخته می‌شدند و تحت عنوان عمومی دولمن یا دلمن از آنها نام برده می‌شود.
دلمنها در دو گروه بزرگ و کوچک قرار می‌گیرند که دسته بزرگ مسکن اولیه شبیه به غار است و دسته کوچک به عنوان مقبره استفاده می‌شده است.
در کاوش‌های باستان‌شناسی دلمن های بزرگ گاهی تا شش متر طول، دو متر عرض و دو متر ارتفاع داشته و در داخل دلمن های کوچک اسکلت‌های انسان به همراه وسایل زندگی و ابزار جنگی کشف شده است.
مواریث باستانی خمس به جاذبه‌های تاریخی آن گره خورده است. اثر فرهنگی تاریخی مسجد علیا(حاج عبدالغنی رزاقی خمسی) متعلق به دوران قاجار یکی از زیباترین معماری‌هایی است که دور از چشم میراث فرهنگی نیز نماند و به شماره ۲۷۶۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
مردم خون گرم و مهمان‌پذیر روستا عقاید دینی و باورهای عمیق، رسوم و سنن را همه ساله به صورت کامل اجرا می‌کنند. این رسوم حتی زمانی که سنگ‌فرش‌های طرح هادی نیز شکل ظاهری روستا را تغییر داد، تغییر نکرده است.
نادری بانوی کهن‌سال روستا وقتی حیرت گردشگران از درخت چنار ۲۰ متری که بالای آن نوارهای رنگی به پرواز درآمده، مشاهده کرد، به رسم دیرینه قارقارا اشاره کرد و گفت: سه روز قبل از ماه محرم این درخت عوض شده و درخت چنار دیگری جای آن کاشته می‌شود.
وی افزود: در واقع هر کسی نیتی دارد و یا می‌خواهد عهده‌دار درخت شود، اعلام می‌کند و از حیات خانه خود چناری را از دل خاک بیرون کشیده و در این قسمت روستا می‌کارد.
نادری پارچه‌های رنگی که با رشد درخت در طول یک سال به آسمان می‌رسد را نذر مردم محل دانست و افزود: درخت قبلی به فروش می‌رسد و این درخت را هیچ کس حق ندارد قطع کند.
قارقارا فرستادن آرزوها به آسمان است. از هر کجای روستا این درخت دیده می‌شود و مردم روستا در عزاداری ماه محرم با احترام و تقدس با درخت آرزوها برخورد می‌کنند.
بوینی یوغون و تاریخ چهارهزارساله
چنان که ذکر آن رفت استان اردبیل از تنوع کم‌نظیری در زندگی روستایی برخوردار است. بطوریکه در تمامی شهرستان‌های ۱۰ گانه این استان می‌توان روستاهای با مناظر طبیعی کم‌نظیر، تاریخ غنی و مواریث باستانی ناب مشاهده کرد. از جمله روستای کورعباسلو که یکی از سایت های باستان‌شناسی در آن واقع شده است.
بعد از طی ۵۲ کیلومتر از سمت جنوب مرکز استان و گذر از شهرستان نیر روستایی بر روی نقشه هویدا می‌شود که به کورعباسلو شهره است. روستایی که در دامن یکی از اسرارآمیزترین قلعه‌های باستانی آرمیده است.
قلعه و منطقه باستانی بوینی یوغون در روستای کورعباسلو نیر یکی از مهم‌ترین دژهای این منطقه از قبل از تاریخ اسلام بوده و هم‌اکنون نشانه‌هایی از تمدن چهار هزار و ۵۰۰ ساله پیش از دوران مفرغ تا عصر اشکانی و دوران اسلامی در آن یافت می‌شود.
عمده مصالح به کار رفته در این دژ سنگ و ساروج است، ملاط ساروج به خوبی قابلیت خود را در طول تاریخ به عنوان چسباننده سنگ‌ها نشان داده و برای فضاهای داخل قلعه از مصالحی چون آجر و خشت نیز استفاده شده است.
اولین ساکنان این قلعه به دلیل اینکه در ارتفاع سکونت داشته‌اند، برای دستیابی راحت به آب، حوضچه‌های سنگی را در بالای قلعه ساخته‌اند. حوضچه‌هایی که باز گرفتار باورهای خرافی شده و در بین اهالی با عمقی بسیار زیاد و ناپیدا از آن یاد می‌شود.
استان اردبیل در تمام مناطق خود قلعه‌های مستحکم به مانند بوینی یوغون دارد، قلعه قهقهه، دیو قلعه سی، کهنه قلعه و قلعه ارشق در مشگین شهر، قیز قلعه سی در بیله سوار، اولتان در پارس‌آباد، قلعه خشتی گیلوان در خلخال و قلعه یل سویی در گرمی شاخص‌ترین قلعه‌های موجود در پهنه اردبیل است.
کاوش‌های اولیه در قلعه بوینی یوغون موجب شد این منطقه به عنوان سایت موزه روباز در کشور معرفی شود. موزه‌ای که حکایت زندگی مردمان هزارهای قبل بوده و گردشگران می‌توانند از این اثر شاخص تاریخی و نیز طبیعت زیبای منطقه استفاده کنند.
گمنامی دهکده صخره‌ای ویند کلخوران
از نیر که بگذریم در پیرامون شهر سرعین که تنها به آبگرم‌های خود شناخته می‌شود، روستاهای هدف گردشگری متعددی واقع شده است.
فرماندار سرعین در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: با وجود اینکه شهرستان سرعین برخوردار از جاذبه‌های طبیعی متعددی است، اغلب با آب‌های گرم معدنی خود شناخته می‌شود.
با وجود اینکه شهرستان سرعین برخوردار از جاذبه‌های طبیعی متعددی است، اغلب با آب‌های گرم معدنی خود شناخته می‌شودعاطف ناصری افزود: ۱۰ مجتمع آبگرم معدنی در شهر سرعین آماده خدمت‌رسانی به مسافران است و با این وجود روستاهای هدف گردشگری نیز برای بازدید مسافران آمادگی لازم را دارند.
فرماندار سرعین متذکر شد: روستاهای بیله درق، کنزق، کلخوران ویند، آلوارس و آتشگاه برخوردار از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بوده و هر کدام می‌تواند برای بازدیدکنندگان خاطره متفاوتی از شهر سرعین به یادگار بگذارد.
چنانکه فرماندار سرعین تأکید کرد دهکده صخره‌ای باستانی ویند در حدود پنج کیلومتری جنوب و جنوب غربی سرعین و در نزدیکی جاده اردبیل – نیر قرار گرفته است. مناطقی که خانه‌های سنگی در آن قرار گرفته‌اند قوردی قیه، تپه چله خانه، قره قیه و مسجدیری نامیده می‌شود.
این روستا، دهکده‌ای سنگی با مجموعه‌ای از خانه‌های سنگی منفرد که اغلب در زیر تپه‌ای به نام چله خانه قرار دارد، به صورت یک پدیده معماری تاریخی و باستانی استثنایی است که شکل کنده شدن این منازل در زیر تپه‌های سنگی و رسوبی و نوع کنده شدن آنها که نهایتاً منجر به آفرینش چنین آثاری شده است، کم‌نظیر است.
بررسی‌های محدود و سفال‌های پراکنده در سطح و داخل خانه‌های سنگی شواهدی از حیات ادوار مختلف تاریخی نشان می‌دهد. سفال‌هایی مربوط به دوره اشکانی، سفال‌ها و قوس‌های جناقی در کنده‌های صخره‌ای شبیه به آثار ساسانیان همچنین آثار و علائمی مربوط به دوران اسلامی مانند سلجوقی، تیموری و صفوی که حکایت از استمرار استفاده از این خانه‌های سنگی در طول تاریخ است.
بسیاری از این خانه‌ها و کنده‌های صخره‌ای دارای پلانی مربع، مستطیل، بیضی شکل و غیر هندسی هستند که همه نوع زیستگاه اعم از اتاق‌های منفرد و مجتمع در ابعاد مختلف با راهروهای مرتبط به هم و سقف‌های هلالی شکل و قوس‌های جناقی و مسطح با طاقچه‌ها، جاچراغی، جای رختخواب و غیره وجود دارند که در دل کوه‌ها و صخره‌های مذکور پراکنده شده‌اند.
روستای بیله درق و عطر فطیر سنتی
روستای ییلاقی بیله درق یا ویلا دره، دیگر جاذبه گردشگری روستایی سرعین است که با حدود ۲۰۰ متر پهنا در عمق ۱۰۰ متری یک دره در سه کیلومتری شمال سرعین قرار گرفته است. روستایی که به جاذبه‌های طبیعی و آب‌وهوای لطیف و خنک معروف شده و اهالی منطقه آن را با چشمه‌های آب‌معدنی طبیعی می‌شناسند.
از جاذبه‌های طبیعی این دهکده می‌توان به غارهای بزرگ و کوچکی که در دل کوه‌ها و صخره‌ها قرار دارد و آبشارهایی در طول مسیر رودخانه بیله درق اشاره کرد.
یکی از این آبشارها در محدوده انتهائی قسمت پایین و منتهی الیه ارتفاعات در داخل روستا قرار گرفته است و چمنزارهای اطراف آن امکان استراحت و بازدید از این آبشار طبیعی را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است و آبشار دیگری در حدود ۳۰۰ متر پائین تر از آبشار اولی قرار دارد.
آب سرد طبیعی بیله درق با حوضچه‌های مخصوص شنا از گذشته مورد استفاده اهالی بوده و به اعتقاد کارشناسان شنا در آب گرم و سپس در آب سرد در درمان بسیاری از بیماری‌ها نقش عمده‌ای دارد.
از این رو گردشگران و اهالی ساکن پس از مراجعه به آبگرم‌های سرعین در آب سرد بیله درق شنا کرده و این خاصیت درمانی را تجربه می‌کنند.
فصول گرم که از راه می‌رسد زنان روستا در مقابل درب خانه خود فطیر سنتی و «ایشتی فطیر» می‌پزند. حال و هوای روستا زمانی که عطر فطیر در کوچه‌ها و معابر آن پیچیده برای گردشگران ایرانی و خارجی خاطره به یاد ماندنی است.
گورستان تاریخی انار در مشگین شهر
شهرستان مشگین شهر یکی از مناطقی است که روستاهای متعدد با آثار میراثی و باستانی در آن واقع شده است.
در عین حال که نباید از سایت باستانی پیرازمیان در شهر یری گذر کرد، یکی از روستاهای تاریخی این شهرستان روستای انار است.
روستای اونار در ۲۰ کیلومتری شرق مشگین شهر واقع شده و در آن از اوایل اسلام تا دوران معاصر آثار فرهنگی بی‌شماری به چشم می‌خورد از آن جمله قلعه بربر، قبرستان اسلامی با سنگ افراشته و سنگ‌قبرهایی در اشکال و خطوط مختلف به نام پیر، درخت کهن‌سال چنار به نام بابا چنار با بیش از هزار و۲۰۰ سال قدمت در مرکز روستا و تپه‌های باستانی متعدد.
در روستای اونار مشگین شهر و در ۲۴ کیلومتری این شهر، گورستانی وجود دارد که سنگ‌قبرهای متنوع آن از نظر شکل و جنس و نوشته‌های متعدد جالب توجه است. روی سنگ گورهای موجود در این گورستان نشانه‌هایی هم چون ستاره شش پر، تصویر چکش ساده و جز آن دیده می‌شود.
زیباترین این سنگ‌ها یک جفت سنگ‌قبر افراشته به ارتفاع ۱.۶۲ متر است که دارای نوشته است. در زیر سنگ‌نوشته‌ها محراب بوده و در بالای لچک آن دو گل هفت پر نقش یافته است. در بالای نوشته‌ها ساقه و بالای آن کلاهکی با ۱۲ ترک، شبیه کلاه دراویش وجود دارد و شهادتین با کلام علی خلیفه‌الله منقوش است.
در صورت ساماندهی قبرستان تاریخی اونار و جمع‌آوری سنگ‌قبرها و کتیبه‌های پراکنده در آن محوطه و تبدیل به موزه رو باز و همچنین احیاء دیگر آثار موجود در آن منطقه از قبیل قلعه بربر و امامزاده سید جعفر واقع در مدخل روستا و نیز اهتمام به جنگل دره اونار در جهت توسعه و تبدیل آن به پارک جنگلی می‌توان این منطقه را به عنوان یک مکان توریستی و گردشگری مهم به حساب آورد.
آثار باستانی و تاریخی دهکده اونار مقبره سید جعفر، سنگ افراشته، قبرستان تاریخی، چنار کهن‌سال، قلعه بربر، مسجد جامع، مسجدحضرت علی (ع)، مسجدابراهیم آباد و... است.
آرامگاه مطهر سید جعفربن موسی کاظم (ع) در شمال شرقی روستای انار از توابع بخش مشگین شرقی در وسط یک باغ سرسبز وسیع واقع شده است. این امامزاده مسجدی بزرگ دارد که دارای سه در است. قبر شریف امامزاده سید جعفر (ع) در ضلع جنوب شرقی مسجد قرار گرفته که در بالای آن بر سقف مسجد گنبدی بزرگ بنا شده است.
اردبیل برخوردار از مسیرهای گردشگری روستایی است
مدیرکل بنیاد مسکن استان اردبیل معتقد است بسیاری از ظرفیت‌های روستاگردی استان مغفول مانده است.
فرهاد سبحانی در گفتگو با خبرنگار مهر تصریح کرد: نگاه بنیاد مسکن به روستاها کالبدی است و تلاش شده برای رونق گردشگری در روستاها در برنامه پنجم توسعه یک روستای هدف گردشگری مصوب شود.
مسیر روستاهای خمس- اسبو- گیلوان- ماسوله یک مسیر گردشگری روستایی است و می‌توان مسیرهای متنوع گردشگری روستایی را ترسیم کردوی با بیان اینکه در برنامه ششم معرفی حداقل ۱۰ روستا به عنوان روستای هدف گردشگری در دستور کار است، اضافه کرد: از جمله موئیل در مشگین شهر، اسبو در خلخال، عنبران در اندبیل، اوماسلان در گرمی، کزج در خلخال و شال در خلخال مورد تأکید است.
مدیرکل بنیاد مسکن استان معتقد است مسیر روستاهای خمس- اسبو- گیلوان- ماسوله یک مسیر گردشگری روستایی است و می‌توان مسیرهای متنوع گردشگری روستایی را ترسیم کرد.
سبحانی در خصوص حمایت‌های بنیاد مسکن از روستاهای هدف گردشگری تأکید کرد: هر فردی که در روستاهای هدف گردشگری در طبقات بالای منزل خود مهمان‌پذیر احداث کند وام مقاوم‌سازی دریافت می‌کند.
در روستا طبیعت راهگشا و راهبر است و روستایی خود را با شرایط طبیعی وقف می‌دهد. خانه‌اش، مصالح زندگی‌اش و پیرامونش را همراه طبیعت می‌سازد. همان چیزی که در شهر گم شده و این روزها که بهار قدم زنان از راه می‌رسد زمان پیوستن دوباره به طبیعت است.