به گزارش خبرنگار مهر، سیامک سرلک کسی که در ۱۱ دوره کاوش در تپه قلی درویش قم را مدیریت کرده و آثار هویت هفت هزاره شهر قم را در آن یافته میهمان جلسه این هفته بنیاد قم‌پژوهی بود که شامگاه سه‌شنبه در مجتمع آموزش عالی طلوع مهر قم برگزار شد.
وی با اشاره به قدمت آثار در قم بر مبنای مطالعات باستان شناسی که در بخش‌های مختلف قم انجام شده، گفت: پیشینه شهر قم در هفت هزار سال پیش برای ما بسیار مسجل شده و برخی شواهد مبنی بر قدمت هشت هزار ساله شهر نیز پیدا کرده‌ایم که تپه قلی درویش و تپه شادقلی خان که الان به یک پاساژ متروکه در شهر قم تبدیل شده شواهدی برای این مدعا در خود دارند.
به گفته سرپرست هیئت کاوش‌های محوطه قلی‌درویش، در باستان شناسی ایران و شرق باستان حدفاصل هزار و ۸۰۰ تا هزار و ۵۰۰ پیش از میلاد با یک سؤال بزرگ مواجه هستیم و هیچ مدرکی نداریم از آن دوران نداریم اما در تپه قلی درویش از این محدوده تاریخی هم مدارکی کشف شد.
وی افزود: تنها جایی که به طور مستدل و مستند با آثار این دوره مواجه هستیم محوطه قلی درویش است.
۱۵ دوره کاوش در قلی درویش
سرلک با اشاره به اینکه محوطه قلی درویش ۱۵ فصل کاوش را پشت سر گذاشته است، خاطرنشان کرد: این محوطه باستانی در ورودی بلوار انتظار در نزدیکی مسجد جمکران کنار بنای منسوب به امام زاده جعفر غریب(ع) قرار دارد.
وی با اشاره به تاریخچه شناسایی این محوطه گفت: این محوطه در سال ۱۹۷۹ برای اولین بار توسط یک باستان شناس آلمانی کشف می‌شود. او پس از بازدید از این منطقه مقاله‌ای با عنوان «جمکران و خور آباد؛ دو استقرار پیش از تاریخی دشت قم» می‌نویسد.
این باستان شناس ادامه داد: کلایس می‌گوید محوطه قلی درویش ۱۵ متر ارتفاع دارد که الان ارتفاع آن صفر است. همچنین می‌گوید وسعت آن ۱۰۰ هکتار است در حالی که الان ۱۰ هکتار است که این وسعت تخریب را نشان می‌دهد.
وی ضمن گلایه از تخریب‌هایی که در این محوطه باستانی اتفاق افتاد گفت: ۱۵ متر از تاریخ این شهر را تخریب کردند تا جایی که نیروی انتظامی می‌خواست اینجا را به یک شهرک آموزشی تبدیل کند.
سرلک ضمن گلایه از بی‌تفاوتی مسئولان قمی نسبت به تاریخ و هویت شهر قم اظهار کرد: ایجاد بلوار انتظار از مرکز محوطه موجب تخریب بخش وسیعی از اسناد این محوطه شد و زیرگذری که در خط راه آهن زده‌اند از خاک بکر رد شده و از حساس‌ترین بخش‌های محوطه را در ابتدای دهه ۸۰ تخریب کرده است.
وی افزود: کلایس، باستان شناس آلمانی بسیار آدرس‌های دقیقی در این محوطه داده و از یک دژ در ضلع شرقی محوطه اسم می‌برد که اکنون تخریب شده است.
این باستان شناس با اشاره به اینکه محوطه قلی درویش از هزاره پنجم پیش از میلاد تا دوره سلجوقی حاوی آثار است، گفت: اگر این محوطه دست نمی‌خورد و این تخریب‌ها صورت نمی‌گرفت می‌شد یک دانشگاه باستان شناسی در آن بنا کرد چراکه در این محوطه آثاری از دوره‌های خاصی داریم که در هیچ جای ایران پیدا نمی‌شود.
وی با اشاره به وجود سؤالات بسیار در مورد هزار دوم پیش از میلاد اظهار کرد: در فلات ایران تا آسیای مرکزی و آناتولی این بازه زمانی برایمان سؤال بوده و به جز تدفین‌ها هیچ آثار استقراری پیدا نشده بود.
کشف قدیمی‌ترین نیایشگاه ایران
سرلک با اشاره به کشف قدیمی‌ترین نیایشگاه ایران در قم افزود: وقتی کاوش‌ها کامل شده به چند دلیل به این نتیجه رسیدیم که اینجا نیایشگاه است.
وی گفت: طبق یک سنت قدیمی فضاهای مقدس وقتی به هر دلیلی قرار است متروک شود آن را تخریب نمی‌کنند بلکه یک جور آن را لاک و مهر می‌کنند و در تپه قلی درویش هم وقتی به آتشدانها رسیدیم دیدیم که روی آتشدانها با ملات گچ پر شده است.
این باستان شناس با اشاره به اینکه در دنیای باستان فضاهای آیینی وقتی می‌خواهد بازسازی شود پلان آن تغییر نمی‌کند ادامه داد: در این آتشگاه‌ها هم پلان تغییر نکرده بلکه گچ اندود و پر شده و روی آن یک نیایشگاه جدید پر شده است.
آتش‌دان مرکزی، سکوی نذری‌ها و پله کان از جمله بخش‌های این نیایشگاه کشف شده در تپه قلی درویس هستند که در دوره گذار از عصر مفرغ جدید به عصر آهن ساخته شده‌اند.
بی‌توجهی به آثار باستانی
وی با اشاره به بی‌توجهی نسبت به آثاری که در این محوطه باستانی به دست می‌آید اضافه کرد: این آثار هر جای دیگر کشف شده بود، توجهی بسیار وسیع‌تر به آن می‌شد.
سرلک با اشاره به اینکه اطلاعات ما راجع شهر قم خیلی کم است، ادامه داد: ما حتی بافت تاریخی فعلی قم و محدوده آن را به خوبی نمی‌شناسیم.
وی با اشاره به کشف شدن آثار تاریخی بسیار با ارزش و زیبا در محوطه کارگاهی تقاطع غیر همسطح ۱۵ خرداد گفت: این آثار در جایی کشف شد که هیچ کس گمان نمی‌کرد جزوی از بافت تاریخی شهر قم باشد و این نشان می‌دهد ما قم را بسیار کم می‌شناسیم.